Fan: Psixologiya nazariyasi va tarixi O’qituvchi: Maxmudova D. I

Fan:Psixologiya nazariyasi va tarixi

O’qituvchi:Maxmudova D.I.

1-ma’ruza:Umumiy psixologiya fanining predmeti, maqsad va vazifalari

• Shaxsni o‘rganishning metodologik asoslari. Inson va insoniyat haqidagi fan.
• Psixologiya fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Psixologiya fanining tamoyillari.
• Psixologiyaning asosiy metodlari.

Reja:

• Psixologiya – grekcha «psyche» - jon, ruh va «logos» -fan, ta’limot so‘zlaridan iborat bo‘lib, inson ruhiy dunyosiga aloqador barcha hodisalar va jarayonlar fanning predmetini tashkil qiladi

• Psixologiya fan sifatida psixikaning faktlarini, qonuniyatlarini va mexanizmlarini o‘rganadi.

Psixik hodisalar deganda ichki, sub’ektiv tajriba faktlarining (voqelikning) namoyon bo‘lishi tushuniladi, boshqacha aytganda psixika hayotning sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol kabi har bir olingan yaqqol shakllaridan iboratdir.

• Psixik hodisalar deganda ichki, sub’ektiv tajriba faktlarining (voqelikning) namoyon bo‘lishi tushuniladi, boshqacha aytganda psixika hayotning sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol kabi har bir olingan yaqqol shakllaridan iboratdir.

Psixik jarayonlar bu psixik hodisalarning paydo bo’lishi,qonuniy,izchil ravishda o’zgarishi va bir taraqqiyot bosqichidan navbatdagisiga o’tishi,ularda sifat o’zgarishlarning sodir bo’lishi

Psixik jarayonlar
Bilish jarayonlar
Irodaviy jarayonlar
Emotsional va hissiy jarayonlar

Bilish jarayonlari: diqqat, sezgi, idrok,xotira, nutq, hayol, tafakkur.

Bilish jarayonlari: diqqat, sezgi, idrok,xotira, nutq, hayol, tafakkur.

Irodaviy jarayonlar- muayyan tarzda harakat qilish motivlari yoki istagining paydo bo’lishi,birdan bir qarorga kelish va ijro etish jarayonlaridir.
Emotsional va hissiy jarayonlar- his tuyg’ularning hosil bo’lishi,ehtiyojning qondirilishiga qarab ularning kuchayishi yoki o’zgarishi.

Psixik holatlar– shaxsning obyektiv voqelikdagi narsa va hodisalarga,o’z-o’ziga bo’lgan munosabatini ifodalovchi ijobiy hamda salbiy kechinmalari.

Psixik holatlar
Mamnuniyat va g’azab
Aktivlik va passivlik
Yoqimli va yoqimsiz kechinmalar
Xursandchilik va qayg’u
Hayajon va xavotir
Ishonch va ishonchsizlik
Affekt va stresslar

Asosiy metodlar	Asosiy metodlarning variantlari
Kuzatish metodi	Tashqi (ob’ektiv kuzatish) Ichki (sub’ektiv, o’z-o’zini kuzatish) Erkin kuzatuv Standartlashtirilgan Guruh ichida kuzatish Guruh tashqarisida kuzatish
So`roq metodi	Og’zaki so’roq Yozma so’roq Erkin so’roq (suhbat) Standartlashtirilgan so’roq
Testlar metodi	Test – so’rov Test - topshiriq Proyektiv test Sotsiometrik test
Ekspriment	Tabiiy eksperiment Laboratoriya eksperimenti
Modellashtirish	Matematik modellashtirish Mantiqiy modellashtirish Texnik modellashtirish Kibernetik modellashtirish
Hujjatlarni o`rganish metodi	Ijtimoiy o’rganish Psixologik o’rganish Motivatsion o’rganish Klassifikatsion o’rganish
Kontnent- analiz metodi	Matnni analiz qilish Abzatslarni analiz qilish Iboralar, tushunchalarni analiz qilish

Psixologiyaning asosiy metodlari

Nazorat uchun savollar:

• 1. Shaxsni o‘rganishning metodologik asoslari qaysilar?
• 2.Inson va insoniyat haqidagi fanlarni sanang?
• 3.Psixologiya fanining predmeti, maqsad va vazifalari nima?
• 4.Psixologiya fanining tamoyillari qaysilar?
• 5.Psixologiya va ilmiy texnik taraqqiyot deganda nimani tushunasiz?
• 6.Umumiy psixologiyaning tarmoqlari nimadan iborat?
• 7. Xulq-atvorning psixofiziologik asosi nimadan iborat?

Asosiy va qo’shimcha adabiyotlar:

• 1.Sh.R.Barotov,L.Y.Olimov.O.R.Avezov.”Psixologiya nazariyasi va tarixi” Toshkent-2019.
• 2.G‘oziyev E. G‘. «Umumiy psixologiya» 1-2 tom. Toshkent-2002.
• 3.Ivanov P. I.. Zufarova M. «Umumiy psixologiya» Т.: O‘zbekiston faylasuflar milliy jamiyati, 2008 yil
• 4.A.V.Petrovskiy. “Umumiy psixologiya” Toshkent-1992