Фан: Статистика

Ценз деганда барча объектлар ичидан айни кузатишда ҳисобга олиниши лозим бўлганларини белгилаш учун қабул қилинган маълум миқдорий меъёр тушунилади. Масалан, Ўзбекистон фуқароларидан олинадиган даромад солиғи доимий яшаш жойига эга бўлган деб қараладиган фуқаролар жумласига календарь йил давомида 183 кун ва ундан кўпроқ вақт Ўзбекистонда турган фуқаролар киради. Бу ерда 183 кун – солиқ тўловчи фуқаролар сонини аниқлаш учун вақт меъёрини бажарувчи ценздир.

Ценз нима?
Кузатиш ва ҳисоб бирлиги
Кузатиш бирлиги - кузатилаётган тўпламнинг бир бирлиги тушунилади.
(Масалан, саноат фаолияти текширилаётганда ҳар бир корхона кузатиш бирлиги ҳисобланади)
Ҳисоб бирлиги – ўрганилаётган тўпламнинг, яъни статистик кузатиш объектининг шундай бошланғич бирлигики, унинг белгилари текшириш жараёнида қайд қилиниши керак.
(Масалан, аҳолини рўйхатдан ўтказиш жараёнида ҳар бир шахс ҳақидаги 25 та савол ҳисоб бирлиги бўлиши мумкин)

Статистик формуляр – кузатиш дастурида саволларга жавоблар акс эттириладиган махсус ҳужжат.

Статистик формуляр
Алоҳида шаклдаги формуляр
(Корхоналарнинг йиллик ҳисоботи формуляри)
Рўйхат шаклдаги формуляр
(бир эмас, бир нечта ҳисоб бирликлари ҳақида маълумот акс эттириладиган формуляр)

КУЗАТИШ БЎЙИЧА ЙЎРИҚНОМА

• Статистик кузатиш мақсади ва вазифалари;
• Кузатиш объекти ва бирлиги;
• Маълумотларни қаердан ва кимдан олиш;
• Кузатиш муддати;
• Ҳужжатларнинг расмийлаштирилиш тартиби;
• Материалларни топшириш ва жўнатиш муддати;
• Кўрсаткичларни ҳисоблаш тартиби ва ҳ.к.

кузатиш дастуридаги саволларни талқин қилиш ва бир хилда тушунишни таъминлаш мақсадида статистик формулярларни тўлдириш учун йўриқнома
Статистик кузатишнинг ташкилий масалалари
Кузатиш органи
Кузатиш вақти ва муддати
Кузатиш жойи
Кадрларни танлаш ва ўқитиш
Кузатиш варақаларини кўпайтириш ва жойларга жўнатиш