“fandagi yangiliklar, fanni o‘qitishning dolzarb masalalari” moduli bo‘yicha

 
ISHQORIY METALLARNING OKSIDLARI 
Fizik xossalari 
Ishqoriy metallar oksidlarining umumiy formulasi – M
2
O. 
Litiy va natriy oksidlari oq, kaliy va rubidiy oksidlari sariq, seziy oksidi to‘q 
sariq (sabzirang). Ularning barchasi kristall moddalar va ionli kristall panjaraga ega. 

---

Ishqoriy metallar oksidlarining ayrim fizik xossalari quyidafi jadvalda 
keltirilgan. 
Xossalar 
Li
2
O 
Na
2
O 
K
2
O 
Rb
2
O 
Cs
2
O 
Zichlik, kg/m
3
2010 
2270 
1320 
3720 
4360 
Suyuqlanish harorati,°S 
1570 
1132
(havosiz 
joyda) 
suyul
suyul
suyul
Qaynash harorati,°S 
2600 
- 
- 
- 
- 
 
 
Kimyoviy xossalari 
1. 
Suvda yahshi eriydi va u bilan reaksiyaga kirishadi: 
M
2
O + H
2
O = 2MOH. 
2. 
Kislorod, vodorod, oltingugurt va xlor bilan reaksiyaga kirishadi: 
2Na
2
O + O
2
= 2Na
2
O
2
; 
Na
2
O + H
2
= NaH + NaOH; 
4Na
2
O + 4S = 3Na
2
S + Na
2
SO
4
; 
2Na
2
O + Cl
2
= 2NaCl + Na
2
O
2
. 
3. 
Oksidlarning nomoyon qiladigan asosiy xossalaridan biri, 
kislotali oksidlar va kislotalar bilan reaksiyaga kirishishidir: 
Li
2
O + SO
3
= Li
2
SO
4
; 
Li
2
O + 2HCl = 2LiCl + H
2
. 
Olinishi 
Faqat litiy oksid o‘z elementidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri olinadi. Boshqa ishqoriy 
metallarning oksidlari ularning gidroksidlari suyuqlanmalariga metalini ta’sir ettirib 
olinadi: 
2NaOH + 2Na = 2Na
2
O + H
2
; 
Peroksidlarini termik parchalab olinadi: 
2Na
2
O
2
= 2Na
2
O + O
2
; 
Metalini uning peroksidiga ta’sir ettirib olinadi: 
2K + K
2
O
2
= 2K
2
O; 
Metalini uning nitritiga ta’sir ettirib olinadi: 
6K + 2KNO
2
= 4K
2
O + N
2
. 
Ishqoriy metallar gidroksidlarining umumiy formulasi – MON. 

---

Barcha ishqoriy metallarning gidroksidlari rangsiz, gigroskopik modda. 
Havoda oson namlanadi, suv va etanolda yahshi eriydi, eruvchanlik LiOH dan CsOH 
ga tomon ortadi. 
Ishqoriy metallar gidroksidlarining ayrim fizik xossalari quyidagi jadvalda 
keltirilgan. 
Xossalar 
LiOH 
NaOH 
KOH 
RbOH 
CsOH 
Zichligi, kg/m
3
1430 
2130 
2040 
3200 
3670 
Suyuqlanish harorati,°S 
462 
320 
410 
301 
272 
Qaynash temperaturasi,°S 
≈ 925 
1378 
1320 
- 
- 
Suvda eruvchanligi, 15°S
12 
42 
107 
180 
386