Fanga kirish. Nozik organik sintez sanoatining rivojlanishi, ularning ahamiyati va klassifikatsiyasi

Nozik organik sintez sanoati mahsulotlarining qo’llanilishi

Bo’yoqlar
Polimler qo’shimchalari
Dezodorant va yuvish vositalari
Ozuqa qo’shimchalari
Qishloq xo’jaligi uchun kimyoviy vositalar
Kinofoto materiallar
Zamonaviy materiallari (uglerodli material)

Nozik organik sintez sanoatining tarixi

Insoniyat qadim zamonlardan beri yoqimli hidga ega bo’lgan moddalardan, ya’ni xushbo’y hidli moddalardan foydalanib kelgan. Xushbo’y yoqimli organik moddalar uzoq vaqtdan beri inson hayotida keng qo’llanilib kelinadi. Xushbo’y yoqimli moddalar eramizdan avval Misrda, Xitoyda, Sharq mamlakatlarida qo’llanilgan.

Ular tabiiy moddalardan ajratib olingan. Hindistonda, Arab mamlakatlarida, Sharq mamlakatlarida xushbo’y yoqimli moddalardan savdo sotiq qilingan. Aromatik moddalar o’simliklardan organik moddalarni suv bug’i bilan haydash orqali olingan. Suv bug’i bilan haydash XVII asrda organik kimyo fanining rivojlanishiga olib keldi.

Чабрец
Гиацинт

Nozik organik sintez sanoatining tarixi

Natijada ko’pgina organik moddalar o’simliklardan efir moyi sifatida ajratib olina boshlandi. Efir moyi tarkibi turli moddalardan iboratdir. Uzoq vaqt efir moylari aromatik modda sifatida ishlatib kelindi. XIX asrning oxirlarida efir moyi tarkibiga kiruvchi aromatik moddalar aloxida ajratib olina boshlandi, ya’ni identifikatsiya qilina boshlandi. Natijada alohida-alohida xushbo’y hidli moddalar ajratib olina boshlandi. Butlerov tomonidan organik moddalar tuzilish nazariyasining yaratilishi bu moddalarning tuzilishini ham yaqindan o’rganishga olib keldi.

Nozik organik sintez sanoatining tarixi

Bu esa xushbo’y hidli moddalar ishlab chiqarish sanoatining rivojlanishiga olib keldi. Dastavval o’simliklardan ajratib olingan xushbo’y hidli moddalarning tuzilishi va xossalari o’rganildi. Shundan so’ng bu moddalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarish usullari yaratildi. Sanoat miqyosida bu moddalarni olishning bir muncha arzon hisoblangan sintetik usuldan foydalanildi. Shundan so’ng ko’plab xushbo’y hidli moddalar ajratib olindi, sintez qilindi tuzilishi o’rganildi. Dastlab 1868-yilda xushbo’y moddalardan kumarin, 1874-yilda vanilin, 1876-yilda fenil etil spirt, 1887-yilda indol va metal antranilatlar sintez qilingan.