Фани бўйича маърузалар матни

1. Асосий хилдаги электромагнит ўзгарткичларни физик модели.
1 – расмда электромагнит элементни физик модели тасвирланган бўлиб, унинг магнит занжири 1 – узунлик бўйича ёйилган, ҳамда узунлиги бир неча ўндан минг ммгача бўлиши мумкин. Қўзғатувчи чулғам 2 магнит ўтказгич 1 ни асосида жойлашган, шакли ғалтак кўринишида бўлиб, актив қаршилиги ва индуктивлиги бир жойда тўпланган. Магнит ўтказгич стерженларидан бирида ўлчовчи чулғам 3 стерженни қоплаб олган холда жойлашган ва шу стержен бўйлаб эркин ҳаракатланади. 2 – рсмда индуктивликни магнит ўтказгичнинг кўндаланг кесимида ва ҳаво бўшлиғида тарқалиши тасвирланган. Ҳаво бўшлиғининг магнит ўтказувчанлиги стержен узунлиги бўйлаб расмда кўрсатилгани каби ўзгариб боради.
1 – расм. Электромагнит элементни физик модели.

2 – расм. Магнит индукциясини стержен узунлиги бўйлаб, ҳаволи тирқишда ва магнит ўтказгич кесимида тақсимланиши.

2. Электромагнит ўзгарткич ишлаш принципи тахлили
2 – расм тахлили шуни кўрсатадики, 00 кесимда индукция қиймати максимал, 0₁0₁ кесимда эса минимал бўлади.Ўлчовчи чулғам 3 стерженлардан бирини қамраб олгани сабабли у стержен бўйлаб ҳаракатланганида ундаги индукция оқими қиймати ўзгаради.
Магнит оқим қийматининг ўзгариши ўлчаш чулғами 3 даги индукцияланувчи U_чиқ ни ўзгаришига сабаб бўлади. U_чиқ ўзинингжойлашиш жойига боғлиқ қийматда бўлади ва шу масофани ўлчаш учун асос бўлади.
3. Электромагнит элементнинг математик модули хулосаси.
Магнит ўтказгич бўйича қўзғалувчан элемент 00 кесимдан 0₁0₁ кесимга қараб ҳаракатланганда ҳар бир d_x элементда магнит оқими қиймати қуйидагича:
–dф=Fqdx (1)
миқдорга камайиши кузатилади.
Бу ерда Ф – магнит оқими, F – магнит кучланиши, q – ҳаво бўшлиғининг солиштирма магнит ўтказувчанлиги; x – силжиш координатаси.
Қўзғалувчан элемент магнит ўтказгич бўйлаб d_x элементга силжиганда магнит кучланиши шу масофага мос равишда dF миқдорга камаяди:
-dx=rфdx (2)
Бу ерда: r – магнит ўтказгич пўлатининг узунлик бирлигидаги солиштирма магнит қаршилиги.

1. ва (2) тенгламалардан қуйидагиларни топиш мумкин:

   
   

(3)
(4)

(3), (4) ва (1), (2) тенгламаларни дифференциаллаб қуйидагиларни топамиз:
(5)
(6)
бу ерда