Fanidan tayyorlagan Qabul qildi: Tursunov. A

Eron va Kavkaz yurishlari 
Ammo, Amir Temur bu bilan qanoatlanmadi. Tez orada u qoʻshni davlatlar va 
xalqlar ustiga yurish qilib, ularni oʻziga boʻysundirish va markazlashgan buyuk 
saltanat barpo etishni oʻz oldiga maqsad qilib qoʻydi. Bu davrda Oltin Oʻrda, 
Xuroson va Erondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat uning uchun juda qoʻl keldi. Amir 
Temur harbiy yurishni Xurosondan boshladi. 1381-yil u Hirotni egalladi. Saraxs, 

---

Jom va Qavsiya sh.lari jangsiz taslim boʻldi. Xuroson, xususan uning poytaxti 
Hirot strategik jihatdan muhim ahamiyatga ega boʻlib, Eron, Iroq, Shom va boshqa 
mamlakatlarga oʻtishda koʻprik vazifasini oʻtardi. 1381 — 84 yillar davomida 
Amir Temur Eronning katta qismini egalladi. Avval (1381) Kalot, Turshiz va 
Sabzavor, keyin (1383) Seistonning Zireh, Zova, Farah va Bust qalʼalari, 1384-
yilda esa Astrobod viloyati va Ozarbayjonning Omul, Sori, Sultoniya va Tabriz 
shaharlari istilo qilindi. 
3 yillik istilo 
Amir Temur shu bilan birga shimoliy-gʻarbdan, yaʼni Oltin Oʻrda tomonidan 
boʻlayotgan tazyiqqa barham berish maqsadida Toʻxtamishga qarshi 3 marta 
qoʻshin tortishga majbur boʻldi. U 1389-yilda Dizaq (Jizzax)ning Achchiq 
mavzeida, 1391-yilning 18-iyunida (hozirgi Samara bilan Chistopol shaharlari 
orasida joylashgan Qunduzcha (Kondurcha) daryosi vodiysida (qarang 
Qunduzcha 
jangi
) va nihoyat, 1395-yilda (28 fev.) Shimoliy Kavkazda Terek daryosi boʻiida 
Toʻxtamish qoʻshiniga qaqshatqich zarba beradi (qarang 
Terek daryosi boʻyidagi 
jang
). Amir Temur harbiy yurishlari natijasida Quyi Idil (Volga) viloyatlari, Saroy 
Berka, Saroychik va Hojitarxon (Astraxon) kabi shaharlar gʻorat qilindi. Amir 
Temur Toʻxtamishni quvib Ryazan viloyatigacha bordi va Yelets shahrini ishgʻol 
qildi. Sharafuddin Ali Yazdiy Amir Temurning Moskva istilosini shunday 
taʼriflaydi: „Sohibqiron Maskavga sorikim, Rusning shaharlaridan erdi, tavajjuq 
qildi. Anda yetkonda nusratshiʼor cheriki ul viloyatni (shahar va atrofini) chobtilar 
va andagʻi hokimlarni tobeʼ qildi. Va cherikning eliklariga sonsiz mol tushti…― 
(„Zafarnoma―, 179-bet). Bu urushda Azaq (Azov), Kuban va Cherkas yerlari ham 
kuchli aziyat chekegandi. Qizigʻi shundaki, Amir Temur Idilning Turotur kechuvi 
boʻyida Oʻrusxonning oʻgʻli Quyrichoq oʻgʻlonni chaqirtirib, unga qoʻlga 
kiritilgan sobiq Joʻchi ulusini inʼom etdi. Rossiya tarixchilari B. D. Grekov va A. 
Yu. Yakubovskiyparnmnt yozishlaricha, Amir Temurning Toʻxtamish ustidan 
qozongan gʻalabasi, faqat Markaziy Osiyo uchun emas, balki butun Sharqiy 
Yevropa, shuningdek tarqoq Rus knyazliklarining birlashishi uchun ham buyuk 
ahamiyat kasb etgan. 
3 mavzu 
O‗zbekistonda ijtimoiy sohada amalga oshirilayotgan o‗zgarishlar 
mazmun va mohiyati. 
O‘zbekistonda ijtimoiy sohada amalga oshirilayotgan o‘zgarishlar 
mazmun va 
mohiyati
 
Reja: 

---

O`zbekistonda ijtimoiy sohada amalga oshirilayotgan o`zgarishlar 
Aholini kuchli ijtimoiy himoyalash- davlat siyosatining bosh yo‟nalishi. 
Diniy bag‟rikenglik – ijtimoiy barqarorlik omili. 
Xulosa 
‗zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‗zbekiston Respublikasida Ma'muriy 
islohotlar konsepsiyasini tasdiqlash to‗g‗risida»gi Farmoniga sharh e'lon qilindi. 
Mamlakat taraqqiyotining zamonaviy bosqichida keng ko‗lamli islohotlarning 
muvaffaqiyatli amalga oshirilishi davlat boshqaruvining mutlaqo yangi va samarali 
faoliyat yurituvchi tizimini yaratishni talab qiladi. 
Shu munosabat bilan mamlakatda davlat boshqaruvi tizimini tubdan 
takomillashtirish va modernizatsiya qilish bo‗yicha salmoqli ishlar amalga 
oshirilmoqda. 
Davlat organlari faoliyatining ochiqligini ta'minlash va davlat xizmatlari ko‗rsatish 
tizimini takomillashtirish uchun elektron portallar va ma'lumotlar bazalari 
yaratildi. 
Xususan, ruxsat beruvchi hujjatlar va litsenziya olishni soddalashtirish uchun 
www.license.gov.uz, «yagona darcha» tamoyili bo‗yicha davlat xizmatlari 

---

ko‗rsatishni ta'minlash uchun birdarcha.uz veb-saytlari yaratildi. Davlat 
xizmatlarini qayta ko‗rib chiqish va optimallashtirish natijasida tadbirkorlik 
subektlarini ro‗yxatga olishning tartib-taomillari 4-martaga, ro‗yxatga olish uchun 
zarur vaqt esa 30 daqiqaga qadar qisqartirildi. 
Shu bilan birga, so‗nggi yilda amalga oshirilgan keng ko‗lamli ishlarning obektiv 
tahlili, davlat boshqaruvi organlari faoliyati, aholi bilan ochiq va to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
muloqot natijalari mavjud muammo va kamchiliklarni tizimli hal etishga ehtiyoj 
natijalari yuzasidan ynatijalari yuzasidan yozma axborot berilishi shart, deb xabar 
beradi Shuningdek, 2020 yilning 24 - 26 aprel kunlari poytaxtimiz Toshkentda 
O‗zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi tomonidan hamkor tashkilotlar 
ko‗magida ―Harakatlar strategiyasi va kuchli ijtimoiy siyosat: xalqaro amaliyot va 
O‗zbekiston tajribasi‖ mavzuida xalqaro konferensiya o‗tkaziladi.O‗zbekistonda 
kechayotgan bugungi o‗zgarishlar mamlakat yangi tarixini boshlab berdi, desak 
ayni haqiqatni aytgan bo‗lamiz. Zotan, yurtimizda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va 
boshqa sohalarda yuz berayotgan ulkan yangilanishlar davlatimizning dunyo 
hamjamiyati bilan tom ma‘noda integratsiyalashuvini ta‘minlamoqda. Qisqacha 
aytganda, bugun yurtimiz dunyoni o‗ziga chorlayapti, yopiqlikdan ochiq pragmatik 
siyosat sari yuzlanmoqda. Bunday tutum, shubhasiz, bugungacha mavjud bo‗lgan 
tartib-qoidalarni isloh qilish va ularni dunyo andozalariga uyg‗unlashtirishni 
taqozo etadi. O‗zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasining hamkor 
tashkilotlar ishtirokida ―Harakatlar strategiyasi va kuchli ijtimoiy siyosat: xalqaro 
amaliyot va O‗zbekiston tajribasi‖ mavzuidagi xalqaro konferensiyani o‗tkazish 
tashabbusi mohiyatida ham aynan shu muddao mujassamdir. Harakatlar 
strategiyasi doirasida yurtimizda hayotga tatbiq etilayotgan mutlaqo yangicha 
ijtimoiy siyosatning mazmun va mohiyatini dunyo jamoatchiligiga yetkazish, 
qolaversa, davlat organlari, kasaba uyushmalari, Savdo-sanoat palatasi hamda 
fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining aholini ijtimoiy himoya qilish borasidagi 
o‗zaro hamjihatligi va sherikligi istiqbollarini belgilab olishni rejalashtirayapmiz. 
Mazkur anjuman ijtimoiy-mehnat masalalarini hal etishda bevosita qatnashayotgan 
ishtirokchilar taklif va mulohazalari hamda tajribalarini konstruktiv muhokama 
qilish, o‗zaro fikr almashish uchun xalqaro platforma vazifasini o‗taydi. Bu format 
shak-shubhasiz, O‗zbekistonning ochiqligini, faol, amaliy hamkorlikka, xalqaro va 
chet el tajribasini o‗rganish asosida aholini ijtimoiy himoya qilish bo‗yicha 
vazifalarni hal etishga tayyorligini ham namoyish qiladi. Shuni alohida aytish 
kerakki, mazkur g‗oya Xalqaro mehnat tashkiloti, Xalqaro kasaba uyushmalari 
konfederatsiyasi, Umumyevropa kasaba uyushmalari mintaqaviy kengashi, 
Xalqaro ish beruvchilar tashkiloti kabi nufuzli xalqaro tashkilotlar tomonidan 
qo‗llab-quvvatlandi. Va uning ishida ushbu tashkilotlar mutasaddilari, shuningdek, 

---

ijtimoiy taraqqiyot, iqtisodiyot hamda huquq sohasidagi milliy va chet ellik 
ekspertlar qatnashishi kutilayotir. Forum o‗z dasturida mamlakatimizdagi ijtimoiy-
iqtisodiy ahvol, sog‗liqni saqlash sohasidagi ishlar, ta‘lim, ijtimoiy infratuzilma, 
arzon uy-joylar, ish joylaridagi mehnat sharoitlari, davlat organlari, kasaba 
uyushmalari va ish beruvchi hamkorligi borasida aniq tasavvurga ega bo‗lishi 
uchun ishtirokchilarning bevosita joylarga safar uyushtirishi ham ko‗zda tutilgan. 
Qolaversa, anjumanda yalpi majlislardan tashqari, aholining real daromadi va 
bandligini izchil amalga oshirish orqali faol ijtimoiy himoya, aholini ijtimoiy 
himoyalash va sog‗lig‗ini muhofaza qilish yo‗nalishidagi davlat tizimini 
takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, aholi 
yashash sharoitlari yaxshilanishini ta‘minlovchi arzon uy-joylar qurilishi, yo‗l-
transport, muhandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish 
hamda modernizatsiya qilish bo‗yicha maqsadli dasturlarni ro‗yobga chiqarish, 
ta‘lim va fan sohasini rivojlantirish istiqbollari hamda yoshlarga oid davlat 
siyosatini takomillashtirish kabi yo‗nalishlar bo‗yicha munozaralar ham 
rejalashtirilgan. 
Xalqaro miqyosda ijtimoiy himoya eng kam darajasining tan olingan 9 turi mavjud 
bo‗lib, bular tibbiy xizmat, ishsizlik bo‗yicha nafaqa, baxtsiz hodisa yoki kasb 
kasalligi natijasida yetkazilgan zararni qoplash bo‗yicha nafaqa, homiladorlik va 
tug‗ish nafaqasi, boquvchisini yo‗qotishi munosabati bilan beriladigan nafaqa, 
kasallik bo‗yicha nafaqa, qarilik pensiyasi, oilaviy nafaqa, nogironlik bo‗yicha 
nafaqalarni o‗z ichiga oladi. E‘tiborli jihati shundaki, ushbu xizmatlarning 5 turi 
to‗liq, 2 turi esa qisman ijtimoiy sug‗urta tizimi bilan qamrab olingan xodimning 
hissasiga to‗g‗ri keladi. Biroq afsuski, bugungi kunga kelib, ijtimoiy 
sug‗urtalangan xodimlar soni borgan sari kamayib ketayapti. 
Xalqaro mehnat tashkiloti ma‘lumotlariga ko‗ra, ayni paytda dunyo aholisining 55 
foizi ijtimoiy himoyadan mahrum bo‗lsa, atigi 29 foizi kompleks ijtimoiy 
ta‘minotdan foydalanish imkoniyatiga ega. Pensiya yoshidagi keksalarning 68 foizi 
qarilik pensiyasini oladi. Bu esa ko‗plab davlatlarda ham jamg‗arib boriladigan, 
ham sug‗urtali pensiya ta‘minoti yetarlicha rivojlanmaganligini ko‗rsatadi. Yana 
bir og‗ir muammo — taraqqiy topgan 
yigirma birinchi asrda ham
, afsuski, 
insonlarning sog‗liqni saqlashga bo‗lgan huquqi dunyoning ko‗pgina mintaqalarida 
hali real haqiqatga aylanmadi. Bu, ayniqsa, aholining 56 foizi mazkur imtiyozdan 
mahrum bo‗lgan qishloq joylariga taalluqlidir. 
Yaqinda XMT jahon hamjamiyatiga bugungacha amaliyotda bo‗lmagan - xususiy 
beg‗araz yordamni eng kam darajadagi ijtimoiy himoyani ta‘minlash uchun 

---

yo‗naltirish haqidagi chaqiriq bilan murojaat qildi. Va, bu bilan, u o‗z tajribasida 
jismoniy shaxs korxona va jamg‗armalarning beg‗araz yordamlaridan ijtimoiy 
himoya maqsadida foydalanish mumkinligini e‘tirof etdi. 
O‗zbekistonda bu borada yetarli tajriba to‗plangan, ijtimoiy himoya sohasida 
aynan davlat va xususiy sherikchilik aloqalari yo‗lga qo‗yilgan. Xususan, 
resurslarni fuqarolar o‗rtasida maqsadli qayta taqsimlash, ijtimoiy siyosat tizimida 
esa ijtimoiy ta‘minot, ijtimoiy himoya, ijtimoiy yordam markaziy o‗rin 
egallaydi. Bugun yurtimizda inson omili oliy qadriyat darajasiga ko‗tarildi. 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning ―Odamlar ertaga emas, bugun baxtli 
yashashni istaydilar‖, degan tamoyilni ilgari surishi va buni bugungi 
siyosatimizning ustuvor yo‗nalishiga aylantirishida ham aynan shu mazmun-
mohiyat mujassamdir. Mazkur prinsip ijrosi o‗laroq, mamlakatimizda amalga 
oshirilayotgan insonparvar siyosat odamlar hayotiga yangicha mazmun baxsh 
etmoqda. Xususan, aholining talab va ehtiyojlarini hisobga olgan holda, qishloq 
joylarda yangilangan namunali loyihalar asosida arzon uy-joylar qurish bo‗yicha 
dasturning qabul qilingani odamlar qalbida yashash va ishlashga bo‗lgan 
qarashlarni o‗zgartirib yubordi. Dasturga ko‗ra, 2017 yilda shahar va qishloqlarda 
umumiy maydoni 3,5 million kvadrat metrdan ortiq bo‗lgan namunali va ko‗p 
qavatli uylar bunyod etildi. 2017-2020 yillarda shaharlarda 945 ta ko‗p qavatli 
turarjoy qurilishi bo‗yicha dastur qabul qilingan. Kam ta‘minlangan oilalar uchun 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi, Toshkent shahri, viloyatlar markazlarida va yirik 
shaharlarda ko‗p qavatli uylarda 50 mingga yaqin arzon kvartiralar barpo qilinadi. 
Xususan, 2017 yilda xuddi shunday ko‗p kvartirali, umumiy maydoni 800 ming 
kvadrat metrdan ortiq bo‗lgan uylar qurilib, aholiga topshirildi. Faqatgina 
Toshkent shahrining o‗zida 420 ming kvadrat metrli uy-joy foydalanishga 
topshirilgani boshlangan ishlar ko‗lamini ko‗rsatadi, albatta. 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak Yurtimizdagi bugungi tinch va osoyishta, 
bunyodkor hayot, barqaror taraqqiyot bunday yondoshuvning naqadar to‘g‘ri 
bo‘lganini va uzoqni ko‘zlaganini tasdiqlab bermoqda. Mas‘uliyatli paytlarda, 
keskin ijtimoiy larzalarga olib keladigan har qanday inqilobiy harakatlarga qarshi, 
tadrijiy rivojlanish tamoyillariga asoslangan o‘z yo‘limiz bor va bu yo‘ldan hech 
qachon qaytmaymiz, deb aytilgan qat‘iy so‘z va mustahkam siyosat bugun ham 
izchil amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston mustaqil taraqqiyot va istiqlol yo‘lida, yangi jamiyat, erkin va farovon 
hayot qurish yo‘lida ko‘p tajribaga ega bo‘layotgan ekan, hech shubhasiz o‘zbek 
xalqi uchun muqaddas va aziz bo‘lmish O‘zbekiston zaminida yashayotgan va 
mehnat qilayotgan insonlar uchun muhim bir haqiqat tobora aniq va ravshan bo‘lib 

---

bormoqda. Bu O‘zbekistonning yer yuzida baquvvat asoslarga ega bo‘lgan 
zabardast davlat bo‘la olishiga mustahkam ishonchdir. 
ozma axborot berilishi shart, deb xabar beradi Shuningdek, 2020 yilning 24 - 26 
aprel kunlari poytaxtimiz Toshkentda O‗zbekiston Kasaba uyushmalari 
Federatsiyasi tomonidan hamkor tashkilotlar ko‗magida ―Harakatlar strategiyasi va 
kuchli ijtimoiy siyosat: xalqaro amaliyot va O‗zbekiston tajribasi‖ mavzuida 
xalqaro konferensiya o‗tkaziladi.O‗zbekistonda kechayotgan bugungi o‗zgarishlar 
mamlakat yangi tarixini boshlab berdi, desak ayni haqiqatni aytgan bo‗lamiz. 
Zotan, yurtimizda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va boshqa sohalarda yuz berayotgan 
ulkan yangilanishlar davlatimizning dunyo hamjamiyati bilan tom ma‘noda 
integratsiyalashuvini ta‘minlamoqda. Qisqacha aytganda, bugun yurtimiz dunyoni 
o‗ziga chorlayapti, yopiqlikdan ochiq pragmatik siyosat sari yuzlanmoqda. Bunday 
tutum, shubhasiz, bugungacha mavjud bo‗lgan tartib-qoidalarni isloh qilish va 
ularni dunyo andozalariga uyg‗unlashtirishni taqozo etadi. O‗zbekiston Kasaba 
uyushmalari Federatsiyasining hamkor tashkilotlar ishtirokida ―Harakatlar 
strategiyasi va kuchli ijtimoiy siyosat: xalqaro amaliyot va O‗zbekiston tajribasi‖ 
mavzuidagi xalqaro konferensiyani o‗tkazish tashabbusi mohiyatida ham aynan 
shu muddao mujassamdir. Harakatlar strategiyasi doirasida yurtimizda hayotga 
tatbiq etilayotgan mutlaqo yangicha ijtimoiy siyosatning mazmun va mohiyatini 
dunyo jamoatchiligiga yetkazish, qolaversa, davlat organlari, kasaba uyushmalari, 
Savdo-sanoat palatasi hamda fuqarolik jamiyati boshqa institutlarining aholini 
ijtimoiy himoya qilish borasidagi o‗zaro hamjihatligi va sherikligi istiqbollarini 
belgilab olishni rejalashtirayapmiz. 
Mazkur anjuman ijtimoiy-mehnat masalalarini hal etishda bevosita qatnashayotgan 
ishtirokchilar taklif va mulohazalari hamda tajribalarini konstruktiv muhokama 
qilish, o‗zaro fikr almashish uchun xalqaro platforma vazifasini o‗taydi. Bu format 
shak-shubhasiz, O‗zbekistonning ochiqligini, faol, amaliy hamkorlikka, xalqaro va 
chet el tajribasini o‗rganish asosida aholini ijtimoiy himoya qilish bo‗yicha 
vazifalarni hal etishga tayyorligini ham namoyish qiladi. Shuni alohida aytish 
kerakki, mazkur g‗oya Xalqaro mehnat tashkiloti, Xalqaro kasaba uyushmalari 
konfederatsiyasi, Umumyevropa kasaba uyushmalari mintaqaviy kengashi, 
Xalqaro ish beruvchilar tashkiloti kabi nufuzli xalqaro tashkilotlar tomonidan 
qo‗llab-quvvatlandi. Va uning ishida ushbu tashkilotlar mutasaddilari, shuningdek, 
ijtimoiy taraqqiyot, iqtisodiyot hamda huquq sohasidagi milliy va chet ellik 
ekspertlar qatnashishi kutilayotir. Forum o‗z dasturida mamlakatimizdagi ijtimoiy-
iqtisodiy ahvol, sog‗liqni saqlash sohasidagi ishlar, ta‘lim, ijtimoiy infratuzilma, 

---

arzon uy-joylar, ish joylaridagi mehnat sharoitlari, davlat organlari, kasaba 
uyushmalari va ish beruvchi hamkorligi borasida aniq tasavvurga ega bo‗lishi 
uchun ishtirokchilarning bevosita joylarga safar uyushtirishi ham ko‗zda tutilgan. 
Qolaversa, anjumanda yalpi majlislardan tashqari, aholining real daromadi va 
bandligini izchil amalga oshirish orqali faol ijtimoiy himoya, aholini ijtimoiy 
himoyalash va sog‗lig‗ini muhofaza qilish yo‗nalishidagi davlat tizimini 
takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, aholi 
yashash sharoitlari yaxshilanishini ta‘minlovchi arzon uy-joylar qurilishi, yo‗l-
transport, muhandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish 
hamda modernizatsiya qilish bo‗yicha maqsadli dasturlarni ro‗yobga chiqarish, 
ta‘lim va fan sohasini rivojlantirish istiqbollari hamda yoshlarga oid davlat 
siyosatini takomillashtirish kabi yo‗nalishlar bo‗yicha munozaralar ham 
rejalashtirilgan. 
Xalqaro miqyosda ijtimoiy himoya eng kam darajasining tan olingan 9 turi mavjud 
bo‗lib, bular tibbiy xizmat, ishsizlik bo‗yicha nafaqa, baxtsiz hodisa yoki kasb 
kasalligi natijasida yetkazilgan zararni qoplash bo‗yicha nafaqa, homiladorlik va 
tug‗ish nafaqasi, boquvchisini yo‗qotishi munosabati bilan beriladigan nafaqa, 
kasallik bo‗yicha nafaqa, qarilik pensiyasi, oilaviy nafaqa, nogironlik bo‗yicha 
nafaqalarni o‗z ichiga oladi. E‘tiborli jihati shundaki, ushbu xizmatlarning 5 turi 
to‗liq, 2 turi esa qisman ijtimoiy sug‗urta tizimi bilan qamrab olingan xodimning 
hissasiga to‗g‗ri keladi. Biroq afsuski, bugungi kunga kelib, ijtimoiy 
sug‗urtalangan xodimlar soni borgan sari kamayib ketayapti. 
Xalqaro mehnat tashkiloti ma‘lumotlariga ko‗ra, ayni paytda dunyo aholisining 55 
foizi ijtimoiy himoyadan mahrum bo‗lsa, atigi 29 foizi kompleks ijtimoiy 
ta‘minotdan foydalanish imkoniyatiga ega. Pensiya yoshidagi keksalarning 68 foizi 
qarilik pensiyasini oladi. Bu esa ko‗plab davlatlarda ham jamg‗arib boriladigan, 
ham sug‗urtali pensiya ta‘minoti yetarlicha rivojlanmaganligini ko‗rsatadi. Yana 
bir og‗ir muammo — taraqqiy topgan 
yigirma birinchi asrda ham
, afsuski, 
insonlarning sog‗liqni saqlashga bo‗lgan huquqi dunyoning ko‗pgina mintaqalarida 
hali real haqiqatga aylanmadi. Bu, ayniqsa, aholining 56 foizi mazkur imtiyozdan 
mahrum bo‗lgan qishloq joylariga taalluqlidir. 
Yaqinda XMT jahon hamjamiyatiga bugungacha amaliyotda bo‗lmagan - xususiy 
beg‗araz yordamni eng kam darajadagi ijtimoiy himoyani ta‘minlash uchun 
yo‗naltirish haqidagi chaqiriq bilan murojaat qildi. Va, bu bilan, u o‗z tajribasida 
jismoniy shaxs korxona va jamg‗armalarning beg‗araz yordamlaridan ijtimoiy 
himoya maqsadida foydalanish mumkinligini e‘tirof etdi. 

---

O‗zbekistonda bu borada yetarli tajriba to‗plangan, ijtimoiy himoya sohasida 
aynan davlat va xususiy sherikchilik aloqalari yo‗lga qo‗yilgan. Xususan, 
resurslarni fuqarolar o‗rtasida maqsadli qayta taqsimlash, ijtimoiy siyosat tizimida 
esa ijtimoiy ta‘minot, ijtimoiy himoya, ijtimoiy yordam markaziy o‗rin 
egallaydi. Bugun yurtimizda inson omili oliy qadriyat darajasiga ko‗tarildi. 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning ―Odamlar ertaga emas, bugun baxtli 
yashashni istaydilar‖, degan tamoyilni ilgari surishi va buni bugungi 
siyosatimizning ustuvor yo‗nalishiga aylantirishida ham aynan shu mazmun-
mohiyat mujassamdir. Mazkur prinsip ijrosi o‗laroq, mamlakatimizda amalga 
oshirilayotgan insonparvar siyosat odamlar hayotiga yangicha mazmun baxsh 
etmoqda. Xususan, aholining talab va ehtiyojlarini hisobga olgan holda, qishloq 
joylarda yangilangan namunali loyihalar asosida arzon uy-joylar qurish bo‗yicha 
dasturning qabul qilingani odamlar qalbida yashash va ishlashga bo‗lgan 
qarashlarni o‗zgartirib yubordi. Dasturga ko‗ra, 2017 yilda shahar va qishloqlarda 
umumiy maydoni 3,5 million kvadrat metrdan ortiq bo‗lgan namunali va ko‗p 
qavatli uylar bunyod etildi. 2017-2020 yillarda shaharlarda 945 ta ko‗p qavatli 
turarjoy qurilishi bo‗yicha dastur qabul qilingan. Kam ta‘minlangan oilalar uchun 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi, Toshkent shahri, viloyatlar markazlarida va yirik 
shaharlarda ko‗p qavatli uylarda 50 mingga yaqin arzon kvartiralar barpo qilinadi. 
Xususan, 2017 yilda xuddi shunday ko‗p kvartirali, umumiy maydoni 800 ming 
kvadrat metrdan ortiq bo‗lgan uylar qurilib, aholiga topshirildi. Faqatgina 
Toshkent shahrining o‗zida 420 ming kvadrat metrli uy-joy foydalanishga 
topshirilgani boshlangan ishlar ko‗lamini ko‗rsatadi, albatta. 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak Yurtimizdagi bugungi tinch va osoyishta, 
bunyodkor hayot, barqaror taraqqiyot bunday yondoshuvning naqadar to‘g‘ri 
bo‘lganini va uzoqni ko‘zlaganini tasdiqlab bermoqda. Mas‘uliyatli paytlarda, 
keskin ijtimoiy larzalarga olib keladigan har qanday inqilobiy harakatlarga qarshi, 
tadrijiy rivojlanish tamoyillariga asoslangan o‘z yo‘limiz bor va bu yo‘ldan hech 
qachon qaytmaymiz, deb aytilgan qat‘iy so‘z va mustahkam siyosat bugun ham 
izchil amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston mustaqil taraqqiyot va istiqlol yo‘lida, yangi jamiyat, erkin va farovon 
hayot qurish yo‘lida ko‘p tajribaga ega bo‘layotgan ekan, hech shubhasiz o‘zbek 
xalqi uchun muqaddas va aziz bo‘lmish O‘zbekiston zaminida yashayotgan va 
mehnat qilayotgan insonlar uchun muhim bir haqiqat tobora aniq va ravshan bo‘lib 
bormoqda. Bu O‘zbekistonning yer yuzida baquvvat asoslarga ega bo‘lgan 
zabardast davlat bo‘la olishiga mustahkam ishonchdir. 

---

vujudga kelganligini ko‗rsatdi. 
Bugungi kunga kelib mamlakatimiz o‘z mustaqil taraqqiyot yo‘lining yigirma olti 
yilligini nishonlash arafasida turibdi. 
Tarix oldida bu muddat kiprik qoqqanchilik lahzalarga teng davr hisoblanadi. 
O‘tgan yigirma olti yil mohiyatan yurtimiz tarixida o‘ta mas‘uliyatli va sharafli 
davrni tashkil etdi. SHu davr mobaynida har birimizning hayotimizda, mamlakat 
taqdirida muhim va keskin o‘zgarishlar yuz berdi, turmush tarzimiz o‘zgarib, 
o‘zligimizni anglay boshladik. Qisqa davr ichida davlat va jamiyat qurilishida, 
huquqiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda, eng muhimi odamlarimizning ongu-
shuurida tom ma‘noda yangicha qarash va yangicha fikrlash tuyg‘usi shakllanib 
ulgurdi. 
O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan 
yurtimizda ijtimoiy yo‘naltirilgan barqaror bozor iqtisodiyoti, ochiq tashqi 
siyosatga ega kuchli demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo etildi. 
Istiqlolimizning ilk yillaridayoq, yurtboshimiz yuksak demokratik talablarni 
hayotimizga to‘liq joriy etish, fuqarolik jamiyati barpo qilish, farovon hayotga 
erishish bir-bir bilan chambarchas bog‘liq va uzluksiz davom etadigan jarayon 
ekanligini ta‘kidlab, bunday darajaga ko‘tarilish hech qachon osonlikcha 
kechmasligini uqdirib o‘tgan edilar. I.A.Karimov ―O‘zbekiston – bozor 
munosabatlariga o‘tishning o‘ziga xos yo‘li‖ risolasida mamlakat mustaqillikka 
erishgandan so‘ng dastlabki yillardagi rivojlanish jarayonlarini tahlil qilib, 
O‘zbekistonda davlat qurilishi va iqtisodiyotni isloh qilish dasturining o‘zagi 
sifatida 5 ta asosiy tamoyilni belgilab berdilar. Nazariy va amaliy jihatdan puxta 
ishlab chiqilgan bu dastur yashab turgan fuqarolarning taqdirigina emas, balki 
ularning kelajak avlodlarining taqdirini ham o‘ylab tuzilgan bo‘lib, o‘sha davrda 
hukmron bo‘lgan yakka hokimlik tizimining illatlarini tezroq bartaraf etish, 
mamlakatimizni rivojlangan, madaniyatli mamlakatlar darajasiga chiqib olishini 
ta‘minlashni ko‘zda tutgan edi. Bu haqiqatan ham Islom Karimov nomi bilan 
jahonga tanilgan taraqqiyotning o‘zbek modeli edi.Taraqqiyotning o‘zbek modeli 
quyidagi tamoyillarga asoslanadi: 
- birinchidan, iqtisodiy islohotlar hech qachon siyosat ortida qolmasligi kerak, 
ya‘ni iqtisodiyot siyosatdan ustun bo‘lishi kerak. SHuningdek, ichki, tashqi va 
iqtisodiy munosabatlarni mafkuradan holi etishni ta‘minlash zarur; 

---

-ikkinchidan, o‘tish davrida davlat asosiy islohotchi bo‘lishi lozim. U 
islohotlarning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berishi, o‘zgarishlar siyosatini ishlab 
chiqishi va uni izchillik bilan amalga oshirishi shart; 
-uchinchidan, qonun ustuvorligiga erishish, qonunlarga qat‘iy rioya etish lozim. 
Buning ma‘nosi shuki, demokratik yo‘l bilan qabul qilingan yangi Konstitutsiya va 
qonunlarni barcha hech istisnosiz hurmat qilishi va ularga og‘ishmay rioya etishi 
lozim; 
-to‘rtinchidan, aholining demografik tarkibini hisobga olgan holda kuchli ijtimoiy 
siyosat o‘tkazish kerak. 
-beshinchidan, bozor iqtisodiyotiga o‘tish iqtisodiyotning ob‘ektiv qonun-larini 
e‘tiborga olib, yaqin o‘tmishdagi ―inqilobiy sakrashlar‖siz, ya‘ni evolyutsion yo‘l 
bilan puxta o‘ylab, bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak. 
Bozor iqtisodiyotini shakllantirishning evolyutsiya yo‘lining tanlab olinganligi 
o‘zining an‘anaviy og‘ir-bosiqligi, puxta o‘ylab qaror qabul qilishga ruhan 
moyilligi hamda tinchliksevarligi tufayli bir holatdan ikkinchisiga, 
ayniqsa 
turmush tarzida
, sakrab o‘tishga rag‘bati yo‘q o‘zbek xalqining fikrlash tarziga 
aynan mosdir. 
Yana shu narsa ham g‘oyat muhimdirki, bozor taraqqiyotining bosqichli jarayoni 
davlatning tub ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarni ahillik vaziyatida, jamiyatning 
qo‘llab-quvvatlashiga tayanib amalga oshirish imkonini beradi. 
Islohotlarning o‘zbek modeli bundan oldin yaratilgan va mavjud bo‘lgan 
modellarning birortasini takrorlamagan holda, o‘z mohiyati va mazmuni jihatidan 
butunlay yangi taraqqiyot modeli bo‘ldi. 
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar jarayonida avval-boshdan ana 
shu nozik jihatga alohida e‘tibor qaratildi. Barcha o‘zgarishlar va 
yangilanishlarning markaziga inson va uning manfaatlari qo‘yildi. Bugungi kunda 
ham o‘zgarishlar jarayonining mohiyatida islohot – islohot uchun emas, avvalo 
inson uchun, uning farovon hayoti uchun, degan tamoyil mujassamdir. 
Shunday ekan, demokratik jamiyat qurishdan ko‘zlangan maqsad yurtimizda 
istiqomat qiladigan barcha insonlar uchun munosib hayot sharoiti yaratib berish, 
rivojlangan demokratik mamlakatlar kabi kafolatlangan yuksak turmush darajasi 
hamda erkinliklarni ta‘minlashdan iborat. Mazkur ezgu maqsadni amalga oshirish 
uchun birlamchi ahamiyat kasb etgan, ya‘ni ijtimoiy bozor iqtisodiyotini yaratishga 
yo‘naltirilgan iqtisodiy islohotlarga e‘tibor qaratildi. Iqtisodiy islohotlar esa o‘z 
o‘rnida jamiyatimizning siyosiy, ijtimoiy, ma‘naviy hamda davlat qurilishi 

---

sohalaridagi tub islohotlar bilan chambarchas, uzviy bog‘liqlikda amalga oshirib 
kelinmoqda. 
Bozor munosabatlari sharoitida aholining ish bilan bandligini ta‘minlash muhim 
masalalardan biri hisoblanadi. Chunki, ishsizlik muammosining mavjudligi bozor 
iqtisodiyotining ajralmas xususiyatidir. Shunday ekan, ishsizlik muammosini 
o‗rganishdan asosiy maqsad - aholining ish bilan bandligini oshirish orqali 
mamlakat ishlab chiqarishini kengaytirish va aholi turmush darajasini yanada 
yaxshilashga aloqador tadbirlar ishlab chiqishdan iborat. Jahonda ro‗y berayotgan 
moliyaviy-iqtisodiy inqiroz ta‘sirida dunyo bo‗yicha 56 million kishidan ortiq 
ishsizlar armiyasi vujudga kelgan bir sharoitda O‗zbekistonda yuz minglab 
yangidan-yangi ish o‗rinlari tashkil etilmoqda. Buning yana bir ahamiyatli tomoni 
shundaki, bu yerda yangi ish o‗rinlarini yaratishning o‗ziga xos mexanizmlari 
tarkib topib, bir qator yo‗nalishlar bo‗yicha izchil amal qilib kelmoqda. 
Mamlakatda aholini samarali muhofaza qilishga yo‗naltirilgan maqsad- chora-
tadbirlar hamda yuqori iqtisodiy o‗sish va bandlik sur‘atlari aholi farovonligini 
oshirishni ta‘minlamoqda. Aholi real daromadlarining oshishida respublikada 
makroiqtisodiy sharoitning qulayligi, iqtisodiy o‗sishning tez sur‘atlarda oshishi, 
inflyatsiyaning sezilarli darajada pasaygani, iqtisodiyotdagi tarkibiy o‗zgarishlar va 
aholini aniq ijtimoiy himoya qilishning kuchaygani ham asosiy omil boiib xizmat 
qilmoqda. 
So‗nggi yillarda ish haqi, pensiya, stipendiya va nafaqalar miqdorini oshirish, 
jismoniy shaxslar daromadidan olinadigan soliq miqdorlarini kamaytirish, 
inflyatsiya darajasini pasaytirish bo‗yicha ko‗rilgan chora-tadbirlar natijasida 
aholining yalpi va real daromadlari sezilarli ravishda oshdi, uning xarid qobiliyati 
barqaror suratda o‗sib bormoqda. Jumladan, 2009-yilda 2000-yilga nisbatan 
o‗rtacha ish haqi 28,5 barobar, pensiyalarning o‗rtacha miqdori qariyb 18 barobar, 
aholi jon boshiga nisbatan pul daromadlari esa 12 barobar oshgan boisa, birgina 
2012-yilning o‗zida byudjet tashkilotlari xodimlarining ish haqi, 
pensiyalar
, nafaqa 
va stipendiyalar miqdori esa 26,5 foizga, aholining real daromadlari yil mobaynida 
17,5 foizga ortdi. Umuman, aholi jon boshiga real daromadlar 2000-yilga nisbatan 
8,6 marta, o‗rtacha ish haqi esa iste‘mol savatchasi qiymatidan 4 martadan ko‗proq 
oshdi. 
Aholining o‗sib borayotgan to‘lov qobiliyati bilan mamlakat korxonalarida ishlab 
chiqarilayotgan iste‘mol tovarlari hajmi o‗rtasida ichki bozorda mutanosiblikni 
ta‘minlash, bunday mahsulotlar turini kengaytirish, bozorlami ular bilan ishonchli 
tarzda toidirib borish alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki, aholining turmush 
farovonligi ko‗p jihatdan uning oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta‘minlanganlik 

---

darajasiga bog‘liq. Mazkur masalani hal etishda ushbu mahsulotlarni ishlab 
chiqarish uchun keng imkoniyatlar yaratish, dehqon va fermer xo‗jaliklari 
faoliyatlaridan yanada samarali foydalanish zarur boiadi. 
Aholi turmush darajasini yaxshilash va ularga qulayliklar yaratish jarayonida 
xonadonlarni gazlashtirish va aholi uchun yetkazib beriladigan tabiiy gaz narxini 
belgilash masalasi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Mamlakat aholisiga tabiiy gaz 
qo‗shni davlatlardagiga nisbatan arzon narxlarda yetkazib beriladi. Masalan, 
aholiga 1 ming m3 hajmdagi tabiiy gazni sotish uchun Qirg‗izistonda 309 dollar, 
Tojikistonda 303,5 dollar, Qozog‗istonda 100-140 dollar, O‘zbekistonda esa 30 
dollar narx belgilangan. Shuningdek, mamlakat mustaqillikka erishgach, aholi uy-
joylari va xonadonlarni gazlashtirishga katta e4ibor qaratildi. Ayniqsa, bu borada 
shahar va qishloqlaming gaz bilan ta‘minlanish darajasi o‗rtasidagi tafovutni 
keskin qisqartirishga ahamiyat berildi. Buning natijasida 2010-yilda mamlakatdagi 
xonadonlaming gaz bilan ta‘minlanish darajasi shahar joylarda 85 foizni, qishloq 
joylarda esa 78,7 foizni tashkil etdi. Shu kunga qadar jami gazlashtirilgan 
xonadonlar soni 4270,6 mingtani tashkil etib, shundan 2419,8 mingtasi shaharda, 
1850,8 mingtasi esa qishloqda joylashgan. Mamlakat tarixida ulkan tadbirlarni 
amalga oshirish bilan bir qatorda, juda muhim ijtimoiy dasturlar ham qabul qilinib, 
ulaming muvaffaqiyatli amalga oshirilishi yurtning gullab-yashnashida, yoshlar 
tarbiyasida o‗zining ijobiy samarasini bermoqda. Mamlakat jahon hamjamiyatida 
munosib o‗rin egallaganidan keyin, 1996-yilga kelib dastlabki ijtimoiy dasturlar 
qabul qilindi. Bu, avvalambor, har qaysi yilga alohida nom berish va shu asosda 
Davlat dasturlarini qabul qilish bilan bog‗liqdir. 
Yillarga alohida nom berishning mazmun-mohiyati yagona maqsadga, shu 
muazzam o‗lkada yashayotgan har bir insonning hayoti yanada mazmunli, zavqli, 
to‗laqonli bo‗lishiga yetarli sharoit va imkoniyatlarni yaratish boiib, uning asosiy 
g‗oyasi ―Bu muqaddas vatanda azizdir inson‖ degan so‗zlarda o‗z mujassamini 
topgan. Har bir yilda inson hayotining qaysidir jabhasini o‗rganishga, 
takomillashtirishga zamin yaratuvchi dasturlar ishlab chiqildi va rejalashtirilgan 
vazifalar amalga oshirildi. Jumladan, mamlakatda 1997-yil “Inson