Fanning nazariy mashg‘ulotlari mazmuni Reja

2-mavzu: Qadimgi jamiyatlar xo‘jaligini o‘rganish muammolari

Reja:

1. Qadimiy jamiyatlar xo‘jaligini o‘rganishdagi tizimli yondoshuv, o‘zlashtiruvchi xo‘jaliklar (termachilik, ovchilik, baliqchilik) tarixiga oid arxeologik topilmalarning mazmun mohiyati.

2. Ishlab chiqarish xo‘jaliklarni (dehqonchilik, chorvachilik) o‘rganish usullari.

3. Mavzuga oid zamonaviy ilmiy nazariyalar.

Qadimgi jamiyatlarning iqtisodiy va iqtisodiy rivojlanish muammosi arxeologik adabiyotlarda turli xil aks ettirilgan. Darhaqiqat, deyarli har bir arxeologik ishda bu masalalar u yoki bu darajada ko'tariladi. Arxeologik majmualarning ozmi-ko'pmi to'liq nashr etilishida hamisha qadimgi jamiyatlarning iqtisodiy faoliyatining ayrim jihatlarini ochib beradigan xulosalar mavjud. Arxeologiyada iqtisodiy va iqtisodiy tadqiqotlarning xilma-xilligini baholash tabiatiga ko'ra juda murakkab va keng ko'lamli mavzu bo'lib, uni bir bo'limda har tomonlama ko'rib chiqish deyarli mumkin emas. Hatto asarlarning ro'yxati va ularning batafsil izohlari ham katta joy talab qiladi.

Ko'pgina asarlarning tabiati shundan iboratki, ularning asosiy qismi arxeologik manbalarning nashrlari bo'lib, ularda iqtisodiy masalalar yo'lda va o'ta tor doirada hal etiladi: qoida tariqasida ular u yoki bu turdagi iqtisodiyot bilan bog'liq narsalarni tavsiflash va birlamchi ob'ektlarni rekonstruksiya qilish bilan cheklangan. Qadimgi jamiyatlarni iqtisodiy va iqtisodiy rivojlantirish masalalari kengroq miqyosda ko'rib chiqilgan, arxeologik ma'lumotlarni tahlil qilish usullari va usullarini taqdim etishni nazarda tutadigan juda oz sonli ishlar mavjud. Bunday ishlarning yakuniy natijalarini manbalarni tanlash va tadqiqot natijalariga muvofiqligi nuqtai nazaridan tahlil qilish mumkin. Va nihoyat, qadimgi jamiyatlarning iqtisodiy yoki iqtisodiy faoliyatining umumiy yoki mintaqaviy shakllarini o'rganishga qaratilgan monografiyalar yoki

genetik yoki tarkibiy jihatdan. Ushbu ishlar uslubiy tahlil uchun eng qiziqarlisi, chunki ularda arxeologiya fanining zamonaviy holatining afzalliklari va kamchiliklari eng to'liq shaklda jamlangan. Ular alohida, eng taniqli arxeologik yodgorliklarni har tomonlama o'rganishga bag'ishlangan, iqtisodiyotga oid maxsus boblarni o'z ichiga olgan maxsus hajmli maqolalar bilan qo'shilib ketgan.

Biz tahlil mavzusi sifatida, birinchidan, ayrim arxeologik yodgorliklarni yoki alohida arxeologik madaniyat materiallarini nashr etish doirasida iqtisodiy masalalar ko'rib chiqiladigan bir nechta tipik arxeologik asarlarni, ikkinchidan, iqtisodiyotning ayrim turlarini o'rganishga bag'ishlangan ixtisoslashtirilgan xarakterdagi bir nechta asarlarni olishimiz maqsadga muvofiqdir. Maxsus tahlillar arxeologiyada paleoiqtisodiy modellashtirish ustida ishlashni talab qiladi.

Urushdan keyingi dastlabki o'n yilliklarda arxeologiyaning rivojlanishi 30-yillarning yutuqlariga asoslangan edi, shuning uchun ushbu davrning xususiyatlarini yaxshiroq anglash uchun Sovet arxeologiya fanining uslubiy asoslari qo'yilgan 30-yillarga kamida bir oz ekskursiya qilish kerak.

Urushdan keyingi dastlabki o'n yilliklarda arxeologiyaning rivojlanishi 30-yillarning yutuqlariga asoslangan edi, shuning uchun ushbu davrning xususiyatlarini yaxshiroq anglash uchun Sovet arxeologiya fanining uslubiy asoslari qo'yilgan 30-yillarga kamida bir oz ekskursiya qilish kerak.

Urushdan keyingi dastlabki o'n yilliklarda arxeologiyaning rivojlanishi 30-yillarning yutuqlariga asoslangan edi, shuning uchun ushbu davrning xususiyatlarini yaxshiroq anglash uchun Sovet arxeologiya fanining uslubiy asoslari qo'yilgan 30-yillarga kamida bir oz ekskursiya qilish kerak.

30-yillardagi arxeologik tadqiqotlarning o'ziga xos xususiyatlari. XX asrning 30-yillari arxeologiyada sotsiologik yo'nalishning shakllanishi, uning dialektik-materialistik pozitsiyalarga o'tish davri bo'lgan. Arxeologiyada to'g'ri uslubiy ishlanmalar etishmasligi bilan siyosiy va iqtisodiy toifalarni aniq tarixiy qayta qurish sohasiga to'g'ridan-to'g'ri o'tkazishga urinishlar sotsiologik sxematikaning xavfini keltirib chiqardi va bu manbalarni to'plash va ularning asosida ob'ektlarni rekonstruksiya qilish vazifasi ko'p yillar davomida ustuvor vazifaga aylanganiga sabab bo'ldi. Biroq, 30-yillar deb taxmin qilish noto'g'ri bo'lar edi. - arxeologiyada turg'unlik davri. Belgilangan sxema - bu muqarrar ravishda o'sish og'rig'i; bu 30-yillardagi arxeologik tadqiqotlar natijalari edi. Arxeologik bilimlarni zamonaviy takomillashtirishning asosi bo'lgan tegishli arxeologik metodologiyani ishlab chiqish vazifasini kun tartibiga qo'ydi.

Dala tadqiqotlari ko'lamining kengayishi ekspeditsiya tadqiqotlari va arxeologik topilmalarning ayrim toifalarini o'rganishning operatsion usullarini takomillashtirishga ta'sir qilmasligi mumkin emas. Artefaktlarning funktsional bog'liqligini aniqlashning yangi usullari keng tarqalmoqda. S.A.Semenovning sa'y-harakatlari tufayli fuqarolik huquqlari kuzatuvchanlik va qadimiy mehnat qurollari funktsiyalarini o'rganish bilan bog'liq eksperimental usullar bilan qo'lga kiritildi. Kuzatish usuli maxsus optik vositalar yordamida o'rganilgan asboblarning ishchi va yordamchi uchastkalarida izlarni baholashga asoslangan.

Urushdan keyingi yillar aniq va tabiiy fanlar sohasidagi yangi metodlarining keng joriy etilishi bilan ajralib turdi, bu manbalarni, ayniqsa bronza va ilk temir davriga oid manbalarni o'rganishni sezilarli darajada chuqurlashtirdi. Arxeologik materialning (metall) kimyoviy va texnologik xususiyatlariga asoslanib, bir qator yangi tadqiqot muammolarini hal qilish mumkin bo'ldi, ular orasida xo'jalik va iqtisodiy hayotni o'rganish muammolari ham mavjud.

Metallografiya, spektral tahlil va boshqa metallarni o'rganish usullari arxeologlarga eng qadimgi metallurgiya va metallga ishlov berish sanoatining texnologik asoslarini chuqur o'rganish kalitini berdi va bu umumiy ishlab chiqarish jarayonini o'rganish va sotsiologik ahamiyatga ega bo'lgan muammolarni hal qilish uchun texnologik ko'rsatkichlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirdi.

Arxeologiyada 50-60-yillarda xo'jalik va iqtisodiy rivojlanishni qayta qurish masalalari. individual arxeologik madaniyatlarni o'rganish doirasida keng o'rganilgan. Turli mintaqalardagi arxeologik madaniyatlarni o'rganish natijalariga bag'ishlangan monografiyalar bu jihatdan dalolat beradi.

Ixtisoslashtirilgan xarakterdagi tadqiqotlar paydo bo'la boshladi. Ularda manbalarni baholashning murakkab tabiati sezilarliroq namoyon bo'ldi. Bunga misol qilib B.V. Andrianovning monografiyasini kiritish mumkin (Андрианов Б.В. Древние оросительные системы Приаралья. М., 1969.). U Orol dengizi mintaqasidagi eng qadimiy va qadimiy sug'oriladigan dehqonchilikni o'rganishga bag'ishlangan. Birinchi navbatda, unda qo'yilgan muammolarni hal qilishning fanlararo xususiyatiga e'tibor qaratish lozim. Gap boshqa fanlarning ma'lumotlaridan foydalanadigan arxeologik tadqiqotlar haqida emas (bunday tadqiqotlar arxeologiyada keng namoyish etiladi), balki tadqiqot qidirishni o'zi rejalashtirish va amalga oshirishda, shu jumladan ekspeditsiya vazifalarini belgilash va manba bazasini shakllantirish bosqichida fanlararo yondashuv haqida.

Ikkinchisi nafaqat ekspeditsiya (Xorazm arxeologik va etnografik ekspeditsiyasining arxeologik va topografik ekspeditsiyasi) nomida, balki ushbu mavzu bo'yicha juda ko'p miqdordagi haqiqiy materiallarni to'plashda, balki arxeologlar, etnograflar, paleogeograflar, topograflar, biologlar, tuproqshunoslar va boshqa mutaxassislarning birgalikdagi sa'y-harakatlarini talab qiladigan ekspeditsiya tadqiqotlarini tashkil etishda ham aks etdi.

Eski materiallarni tanqidiy qayta ko'rib chiqish va ekspeditsiya tomonidan olingan faktlarni tahlil qilish B.V. Andrianov to'rt yarim ming yil davomida - bronza davridan XIX asrgacha Orol dengizi mintaqasida sug'oriladigan dehqonchilikning moddiy-texnik vositalarining rivojlanishining mantiqiy va ishonchli rasmini chizish imkoniyatini berdi.