Fanning predmeti, mazmuni va vazifalari
Download 0.99 Mb.
|
kal kul yat siy a
|
Transport ishlab chiqarish jarayoni keng territoriyada, bir qancha temir yo‘llar chegarasida bajariladi, u aniq, cheklangan kenglikda birlashmagan. Tarmoqning bu xususiyati temir yo‘llar faoliyatini boshqarish jarayoni va rejalashtirish, tahlil qilish uslublari va xarajatlarni nazorat qilishni murakkablashtiradi hamda alohida temir yo‘llar orasida xarajatlarni taqsimlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Tashish hajmini bajarish, ularning sifati va xavfsizligi ta’minlanishi uchun temir yo‘llar orasida o‘zaro uzviy aloqa – texnologik, moliyaviy-iqtisodiy, tashkiliy-huquqiy, informatsion aloqalar bo‘lishi zarur.[1] Temir yo‘llar tashish jarayonining alohida texnologik operatsiyalarini bajarishda bir xil ishtirok etmaydilar. Bu bir qator temir yo‘llarning ekspluatatsion xarajatlari va tashish tannarxiga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, alohida temir yo‘llarda marshrut poyezdlarini shakllantirish bo‘yicha ishlar amalga oshiriladi, bunda tashish tannarxini oshishiga olib keladigan qo‘shimcha xarajatlar yuzaga keladi, biroq tarmoqning boshqa temir yo‘llarida poyezdni qayta tuzmasdan harakatlanishiga va tannarxni kamayishiga imkoniyat tug‘diradi. Temir yo‘llar ishining texnologik jarayoni boshlang‘ich-tugatish operatsiyasi, jo‘natish va kelish punktlarida va butun harakatlanish yo‘lida poyezdlarni shakllantirish va qayta tuzish operatsiyasi, shuningdek harakat operatsiyasini o‘z ichiga oladi. Poyezdlarning harakatlanishi bo‘yicha xarajatlarni tashishda ishtirok etgan barcha temir yo‘llar hisobga oladi. Boshlang‘ich-tugatish operatsiyalari bo‘yicha, poyezdlarni shakllantirish, saralash va qayta tuzish bo‘yicha xarajatlarni yohud bitta temir yo‘l (yukni qabul qiluvchi yoki jo‘natuvchi), yoki butun harakatlanish yo‘lida poyezdlarni qayta tuzishni amalga oshirgan bir nechta temir yo‘llar hisobga oladi. Bunday shaklda temir yo‘llarning transport jarayonida ishtirok etishida bu xarajatlar temir yo‘llar orasida taqsimlanishi va tashish jarayonining operatsiyalari bo‘yicha tashish tannarxini hisoblash zarur. Tarmoqning alohida temir yo‘llarida tashish jarayoni operatsiyalari bo‘yicha xarajatlarning solishtirma ulushi bir xil emasligi tashish tannarxining qiymati turlicha bo‘lishini keltirib chiqaradi. Temir yo‘l transportining spetsifik tomoni shundaki, u iqtisodiyotning fond sig‘imi yuqori bo‘lgan tarmog‘i hisoblanadi. Asosiy fondlarning 70%ga yaqini doimiy qurilmalarni tashkil etadi. Transport texnik vositalarining bunday tuzilmasi sababli uning xarajatlarida egri xarajatlar guruhi katta qismni egallaydi, ular o‘z navbatida temir yo‘llarning mahsulot turlari bo‘yicha hisob yo‘li bilan, ishning turli o‘lchovlari va ko‘rsatkichlariga proporsional taqsimlanadi. Egri xarajatlarni taqsimlash ko‘plab ma’lumotlarni, detalli va sermehnat hisob-kitoblarni talab etadi hamda shu bilan birga yetarli darajada aniq natijalarni bermaydi, chunki alohida temir yo‘llar va ularning korxonalari ishining aniq sharoitini to‘laqonli hisobga olish imkoniyatini bermaydi. Avval ko’rib chiqilgan yuk va yo’lovchi tashish tannarxini hisoblash tartibi faqat tashishning o’rtacha tannarxning aniqlash imkoniyatini beradi. Tehnik-iqtisodiy masalani ochish uchun ekpsluatatsiyaning turli sharoitlari, shuningdek quyidagi omillarni ta’sir etishini hisobga olgan holda aniq tannarxni hisoblovchi zarur. Omillar: yuk turi; vagon turi, yo’nalish turi va boshqalar. Bu maqsadlar uchun tashishning aniq sharoitida tannarxni aniqlanishga yordam beruvchi maxsus uslublaridan foydalanishni mumkin. Bu uslublar xarajatlari turli o’lchovlar va ish ko’satkichlariga yoki ishlab chiqarish operatsiyalarini bajarish uchun sarflanadigan ish vaqtiga bog’liqligini aniqlanishga asoslangan. Tashish tannarxini hisobotning asosiy uslublari quyidagilar hisoblanadi: - Xarajatlar nomenklaturasining alohida moddalari bo’yicha xarajatlani hisoblash uslublari; - Xarajatlar stavkasi uslubi; - O’rtacha temir yo’l tannarxini o’zgarish koeffitsientlari uslubi; - Xarajatlarning solishtirma og’riligi uslubi; - Ta’sir qilish koeffitsienti uslubi. Aniq sharoitda tashish tannarxini hisoblashning to’liq va aniqroq natijalarini xarajatlar nomenklaturasini moddalari bo’yicha hisobotlash uslubi hamda xarajatlar stavkasi uslubidan foydalanganda olish mumkin. Moddalar bo’yicha hisoblash uslubining mohiyati shundaki, avval moddalar bo’yicha o’lchovlar birligiga to’g’ri keluvchi xarajatlar me’yori hisoblanadi. So’ng berilgan tashish hajmi uchun yangi sharoitlarida o’lchovlar xarajati hisoblanadi va xarajatlar me’yorga ko’pyatirish yo’li bilan alohida bandlar bo’yicha xarajatlarning yangi miqdori aniqlandi. Shunday qilib, ko’rilayotgan sharoitlar uchun o’zgarib boradigan har bir xarajatlar moddasi bo’yicha amalga oshiriladi. So’ng barcha moddalar xarajati qo’shilib, ularga ho’jalikning barcha tarmoqlari uchun umumiy bo’lgan xarajatlar va davr xarajatlrining ma’lum bir qismi qo’shiladi (1tkm yoki 1 yo’l-kmga to’g’ri keladigan xarajatlar doimiy miqdori). Xarajatlarning umumiy miqdori (o’zgarib boruvchi moddalar) tashish hajmiga bo’linadi va aniq sharoitdagi tashish tannarxi hisoblanadi. Bu aniq uslub bo’lib hizmat qiladi, ammo katta hisoblash ishlarini talab etadi. Bu usulni aniq tashish sharoitida barcha moddalar emas, balki kam miqdordagi moddalar o’zgarganda qo’llash maqsadga muvofiq. 10.2. TASHISH TANNARXINI HISOBLANISHINING ASOSIY USLUBLARI VA ULARNING MOHIYATI Xarajatlar stavkasi uslubi – 1chi uslubga nisbatan aniqlik darajasi kamroq, lekin hisoblash ishlari hajmini anchagina qisqartiradi. Bu uslubda hisoblash ketma-ketligi quyidagicha: 1) – xarajatlar stavkasini hisoblash. 2) – o’lchovlar xarajatini hisoblash (masalan 100- tnkm uchun). 3) – xarajatlar stavkasini o’lchovlar xarajatiga ko’paytirish orqali vagon-soat, vagon-km va boshqalar bilan bog’liq xarajatlar qismida tannarx hosil qiladi. 4) Bog’liq xarajatlarga bog’liq bo’lmagan xarajatlar qo’shiladi va 1000 tkm tannarxini to’liq miqdori olinadi. O’rtacha temir yo’lda tashish tannarxini o’zgarishini koeffitsientlari uslubi. Bu uslubda dasttavval yoki o’rtacha temir yo’l xarajatlarini korrektirovka qilishning o’rtacha koeffitsienti hisoblanadi, yoki o’lchovlar guruhlari (hajatlar moddalari) uchun alohida koeffitsienlar hisoblandi. “O’zbekiston temir yo’llari” AJ bo’yicha hisoblangan tannarxni ushbu koeffitsientga ko’pyatirib, aniq tashish tannarxi hisoblanadi. Quyida mazkur uslub bilan aniq tashish tannarxini hisobotning umumiy tartibi ko’satilgan. O’lchov O’lchov bilan bog’liq bo’lgan o’rtacha temir yo’l tannarxining qismi O’lchovning o’zgarish koeffitsienti Aniq sharoitlar uchun tashish tannarxi Tashish tannarxining o’zgarishi (+ yoki -) 1 2 3 4 5 Vagon-km DC1
K1 DC1* K1
- Vagon-soat D C2 K2
- … - Yuk jo’natish D C10
K10 DC10* K10 - Jami xarajatga bog’liq bo’lgan xarajatlar DCbogl - Shartli-doimiy xarajatlar DSj.d. - Sj.d. - 10 tkm tannarxi DS -
Show more... 10-MA’RUZA TASHISH TANNARXINI HISOBLASH VA TAHLIL QILISH Reja:
10.1. Tashishning aniq sharoitlarini aniqlovchi omillarini tannarxga ta’siri 10.2. Tashish tannarxini hisoblanishining asosiy uslublari va ularning mohiyati Tayanch so’z va iboralar: Texnik-iqtisodiy masala, hisoblash uslublari, o’lchovlar, xarajat stavkasi, xarajatlar moddalari, aniq sharoit, bog’liq va bog’liq bo’lmagan xarajatla r 10.1. TASHISHNING ANIQ SHAROITLARINI ANIQLOVCHI OMILLARINI TANNARXGA TA’SIRI Transport hisobotida transport ishining birligi hisobida alohida tashish turlari, tortuv turlari va yo‘nalish turlari bo‘yicha temir yo‘lda tashish tannarxini kalkulyatsiya qilish qabul qilingan. Ish birligi sifatida yukli harakatda 10 tonna-kilometr, yo‘lovchi harakatida 10 yo‘lovchi-kilometr qabul qilinadi. O‘rtacha tashish tannarxi 10 keltirilgan tonna-kilometr uchun aniqlanadi: , (2.1)
bunda E – tashish bo‘yicha ekspluatatsion xarajatlarning umumiy miqdori; – yuk aylanmasi (kompaniya bo‘yicha tarif t-km, temir yo‘l uzellari bo‘yicha ekspluatatsion t-km); –yo‘lovchi aylanmasi, yo‘l.-km. Temir yo‘lda tashish tannarxi boshqaruvning uch yo‘nalishida – temir yo‘l uzellarida, temir yo‘llarda va butun temir yo‘l tarmog‘i (“O‘TY” AJ) bo‘yicha hisoblanadi. Tuzilmaviy bo‘linmalarda mahsulot tannarxi aniqlanadi. Bu tannarx ishning ma’lum bir o‘lchovlarida aks etadigan mahsulot birligiga to‘g‘ri keluvchi (alohida ish turlari bo‘yicha) xarajatlar miqdorini o‘zida aks ettiradi. Temir yo‘l transportida tashish tannarxini hisoblash iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari mahsulotlari tannarxini hisoblashga qaraganda ancha murakkab. Bu moddiy ishlab chiqarish tarmog‘i sifatida transportga xos bo‘lgan xususiyatlar, va uning murakkab texnologik jarayoni bilan tushuntiriladi . Transport mahsuloti yuk va yo‘lovchilar tashish hisoblanadi. Mahsulot moddiy buyum shakliga ega emas, shuning uchun transport xarajatlarida xom ashyo va yarim fabrikatlar uchun xarajatlar mavjud emas. Buning natijasida xarajat elementlari bo‘yicha transportning ekspluatatsion xarajatlar tuzilmasi sanoat korxonalarining xarajatlari tuzilmasidan ancha farq qiladi, ularning xarajatlarida 70% ga yaqinini xomashyoga bo‘lgan xarajatlar egallaydi. Transport ishlab chiqarish jarayoni keng territoriyada, bir qancha temir yo‘llar chegarasida bajariladi, u aniq, cheklangan kenglikda birlashmagan. Tarmoqning bu xususiyati temir yo‘llar faoliyatini boshqarish jarayoni va rejalashtirish, tahlil qilish uslublari va xarajatlarni nazorat qilishni murakkablashtiradi hamda alohida temir yo‘llar orasida xarajatlarni taqsimlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Tashish hajmini bajarish, ularning sifati va xavfsizligi ta’minlanishi uchun temir yo‘llar orasida o‘zaro uzviy aloqa – texnologik, moliyaviy-iqtisodiy, tashkiliy-huquqiy, informatsion aloqalar bo‘lishi zarur.[1] Temir yo‘llar tashish jarayonining alohida texnologik operatsiyalarini bajarishda bir xil ishtirok etmaydilar. Bu bir qator temir yo‘llarning ekspluatatsion xarajatlari va tashish tannarxiga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, alohida temir yo‘llarda marshrut poyezdlarini shakllantirish bo‘yicha ishlar amalga oshiriladi, bunda tashish tannarxini oshishiga olib keladigan qo‘shimcha xarajatlar yuzaga keladi, biroq tarmoqning boshqa temir yo‘llarida poyezdni qayta tuzmasdan harakatlanishiga va tannarxni kamayishiga imkoniyat tug‘diradi. Temir yo‘llar ishining texnologik jarayoni boshlang‘ich-tugatish operatsiyasi, jo‘natish va kelish punktlarida va butun harakatlanish yo‘lida poyezdlarni shakllantirish va qayta tuzish operatsiyasi, shuningdek harakat operatsiyasini o‘z ichiga oladi. Poyezdlarning harakatlanishi bo‘yicha xarajatlarni tashishda ishtirok etgan barcha temir yo‘llar hisobga oladi. Boshlang‘ich-tugatish operatsiyalari bo‘yicha, poyezdlarni shakllantirish, saralash va qayta tuzish bo‘yicha xarajatlarni yohud bitta temir yo‘l (yukni qabul qiluvchi yoki jo‘natuvchi), yoki butun harakatlanish yo‘lida poyezdlarni qayta tuzishni amalga oshirgan bir nechta temir yo‘llar hisobga oladi. Bunday shaklda temir yo‘llarning transport jarayonida ishtirok etishida bu xarajatlar temir yo‘llar orasida taqsimlanishi va tashish jarayonining operatsiyalari bo‘yicha tashish tannarxini hisoblash zarur. Tarmoqning alohida temir yo‘llarida tashish jarayoni operatsiyalari bo‘yicha xarajatlarning solishtirma ulushi bir xil emasligi tashish tannarxining qiymati turlicha bo‘lishini keltirib chiqaradi. Temir yo‘l transportining spetsifik tomoni shundaki, u iqtisodiyotning fond sig‘imi yuqori bo‘lgan tarmog‘i hisoblanadi. Asosiy fondlarning 70%ga yaqini doimiy qurilmalarni tashkil etadi. Transport texnik vositalarining bunday tuzilmasi sababli uning xarajatlarida egri xarajatlar guruhi katta qismni egallaydi, ular o‘z navbatida temir yo‘llarning mahsulot turlari bo‘yicha hisob yo‘li bilan, ishning turli o‘lchovlari va ko‘rsatkichlariga proporsional taqsimlanadi. Egri xarajatlarni taqsimlash ko‘plab ma’lumotlarni, detalli va sermehnat hisob-kitoblarni talab etadi hamda shu bilan birga yetarli darajada aniq natijalarni bermaydi, chunki alohida temir yo‘llar va ularning korxonalari ishining aniq sharoitini to‘laqonli hisobga olish imkoniyatini bermaydi. Avval ko’rib chiqilgan yuk va yo’lovchi tashish tannarxini hisoblash tartibi faqat tashishning o’rtacha tannarxning aniqlash imkoniyatini beradi. Tehnik-iqtisodiy masalani ochish uchun ekpsluatatsiyaning turli sharoitlari, shuningdek quyidagi omillarni ta’sir etishini hisobga olgan holda aniq tannarxni hisoblovchi zarur. Omillar: yuk turi; vagon turi, yo’nalish turi va boshqalar. Bu maqsadlar uchun tashishning aniq sharoitida tannarxni aniqlanishga yordam beruvchi maxsus uslublaridan foydalanishni mumkin. Bu uslublar xarajatlari turli o’lchovlar va ish ko’satkichlariga yoki ishlab chiqarish operatsiyalarini bajarish uchun sarflanadigan ish vaqtiga bog’liqligini aniqlanishga asoslangan. Tashish tannarxini hisobotning asosiy uslublari quyidagilar hisoblanadi: - Xarajatlar nomenklaturasining alohida moddalari bo’yicha xarajatlani hisoblash uslublari; - Xarajatlar stavkasi uslubi; - O’rtacha temir yo’l tannarxini o’zgarish koeffitsientlari uslubi; - Xarajatlarning solishtirma og’riligi uslubi; - Ta’sir qilish koeffitsienti uslubi. Aniq sharoitda tashish tannarxini hisoblashning to’liq va aniqroq natijalarini xarajatlar nomenklaturasini moddalari bo’yicha hisobotlash uslubi hamda xarajatlar stavkasi uslubidan foydalanganda olish mumkin. Moddalar bo’yicha hisoblash uslubining mohiyati shundaki, avval moddalar bo’yicha o’lchovlar birligiga to’g’ri keluvchi xarajatlar me’yori hisoblanadi. So’ng berilgan tashish hajmi uchun yangi sharoitlarida o’lchovlar xarajati hisoblanadi va xarajatlar me’yorga ko’pyatirish yo’li bilan alohida bandlar bo’yicha xarajatlarning yangi miqdori aniqlandi. Shunday qilib, ko’rilayotgan sharoitlar uchun o’zgarib boradigan har bir xarajatlar moddasi bo’yicha amalga oshiriladi. So’ng barcha moddalar xarajati qo’shilib, ularga ho’jalikning barcha tarmoqlari uchun umumiy bo’lgan xarajatlar va davr xarajatlrining ma’lum bir qismi qo’shiladi (1tkm yoki 1 yo’l-kmga to’g’ri keladigan xarajatlar doimiy miqdori). Xarajatlarning umumiy miqdori (o’zgarib boruvchi moddalar) tashish hajmiga bo’linadi va aniq sharoitdagi tashish tannarxi hisoblanadi. Bu aniq uslub bo’lib hizmat qiladi, ammo katta hisoblash ishlarini talab etadi. Bu usulni aniq tashish sharoitida barcha moddalar emas, balki kam miqdordagi moddalar o’zgarganda qo’llash maqsadga muvofiq. 10.2. TASHISH TANNARXINI HISOBLANISHINING ASOSIY USLUBLARI VA ULARNING MOHIYATI Xarajatlar stavkasi uslubi – 1chi uslubga nisbatan aniqlik darajasi kamroq, lekin hisoblash ishlari hajmini anchagina qisqartiradi. Bu uslubda hisoblash ketma-ketligi quyidagicha: 1) – xarajatlar stavkasini hisoblash. 2) – o’lchovlar xarajatini hisoblash (masalan 100- tnkm uchun). 3) – xarajatlar stavkasini o’lchovlar xarajatiga ko’paytirish orqali vagon-soat, vagon-km va boshqalar bilan bog’liq xarajatlar qismida tannarx hosil qiladi. 4) Bog’liq xarajatlarga bog’liq bo’lmagan xarajatlar qo’shiladi va 1000 tkm tannarxini to’liq miqdori olinadi. O’rtacha temir yo’lda tashish tannarxini o’zgarishini koeffitsientlari uslubi. Bu uslubda dasttavval yoki o’rtacha temir yo’l xarajatlarini korrektirovka qilishning o’rtacha koeffitsienti hisoblanadi, yoki o’lchovlar guruhlari (hajatlar moddalari) uchun alohida koeffitsienlar hisoblandi. “O’zbekiston temir yo’llari” AJ bo’yicha hisoblangan tannarxni ushbu koeffitsientga ko’pyatirib, aniq tashish tannarxi hisoblanadi. Quyida mazkur uslub bilan aniq tashish tannarxini hisobotning umumiy tartibi ko’satilgan. O’lchov O’lchov bilan bog’liq bo’lgan o’rtacha temir yo’l tannarxining qismi O’lchovning o’zgarish koeffitsienti Aniq sharoitlar uchun tashish tannarxi Tashish tannarxining o’zgarishi (+ yoki -) 1 2 3 4 5 Vagon-km DC1
K1 DC1* K1
- Vagon-soat D C2 K2
- … - Yuk jo’natish D C10
K10 DC10* K10 - Jami xarajatga bog’liq bo’lgan xarajatlar DCbogl - Shartli-doimiy xarajatlar DSj.d. - Sj.d. - 10 tkm tannarxi DS -
11-MA’RUZA TASHISH TANNARXINI ANIQLASH UCHUN XARAJATLAR STAVKASI USLUBI Reja: 11.1. Xarajatlar stavkasi uslubining mohiyati 11.2. Xarajatlar stavkasini hisoblash 11.1. XARAJATLAR STAVKASI USLUBINING MOHIYATI Xarajatlar stavkasi uslubi tashishning aniq sharoitlar hususiyatlari va ularnin tashish tannarxiga ta’sir etishni to’liq hisobga olishga ko’mak beradi. Xarajatlar stavkasi uslubi boshqa usullarga qaraganda kam mehnatni talab qiladi, shu bilan birga mohiyati jihatidan universal hisoblandi va shuning uchun tehnik-iqtisodiy hisoblarda keng qo’llaniladi. Xarajatlar stavkasi uslubi bilan tannarxni hisoblash bir necha bosqichda bajariladi .AJ “O’TY” misolida quyidagi ko’rinishda beriladi: 1. Xarajatlar stavkasi hisoblash. 1.1. A umumiy xarajatlari tashish va tortish turlariga bo’linadi. 1.2. Ma’lum bir tortuv turlarida tashishdagi xarajatlar bog’liq va bog’liq bo’lmagan (shartli-doimiy) xarajatlarga bo’linadi. 1.3. Tashish hajmiga bog’liq bo’lgan ekspluatatsion xarajatlar o’lchovga bog’liq bo’lgan va shu o’lchovga proportsional o’zgaradigan guruhlarga taqsimlanadi. 1.4. Har bir guruhga kiritilgan xarajatlarning umumiy miqdori aniqlanadi. 1.5. Har bir o’lchovning miqdori belgilanadi. 1.6. Har bir guruhdagi xarajatlarga mos keluvchi o’lchovning miqdoriga bo’lib xarajatlar stavkasi hisoblandi. 1.7. Tashish birligi uchun harakatga bog’liq bo’lgan xarajatlarga foiz hisobida shartli-doimiy xarajatlar aniqlandi. 1.8. Xarajatlar stavkasi reja bo’yicha yoki hisobot ma’lumolari bo’yicha hisoblanadi, ular asosida butun yil davomida aniq sharoitlarda tashish tannarxini aniqlash mumkin. 2. Asosiy hisoblash ishi – ekspluatatsion xarajatlar va tashish tannarxini siboshlash. 11.3. Ko’rib chiqilayotgan tashishning barcha hususiyatlari va harakatlanuvchi tarkib ishining sifat ko’rsatkichlar o’rganiladi. 11.4. Ular asosida har bir kal’kulyatsion o’lchovlar hisoblanadi. 11.5. Xarajatlar stavkasini mos keluvchi o’lchovlar xarajatiga ko’paytirib, tashishga to’g’ri keluvchi har bir guruh xarajatlari hisoblanadi. 11.6. Barcha guruh xarajatlarini qo’shib chiqib va ularga beriladigan tashishga to’g’ri keluvchi shartli-doimiy xarajatlarni qo’shib xarajatlarning to’liq miqdorini aniqlash mumkin, uni tashish hajmiga (tkm yoki yo’lovchi-km) bo’lib tashish birligi tannarxini aniqlash mumkin. Yuk va yo’lovchi tashish tannarxini aniqlashda 10-12 o’lchovlardan foydalaniladi. 1. Vagon-km. 2. Poezd-km. 3. Lok-km. 4. Tonna-km. 5. Vagon-soat. 6. Konduktor brigadalarining brigada soati. 7. Lokomotivmotiv brigadalarining brigada-soati. 8. Poezd-lokomotivmotivlari ishchi parkining lokomotivmotiv-soati. 9. Manevr lok-soati. 10. Yuk jo’natish (jo’natilgan yo’lovchi). 11. 1 kg shartli yoqilg’i. 12. 1 kVt-soat elektroenergiya xarajati Xarajatlarning kal’kulyatsion o’lchovlarga bog’liqligi O’lchovlar Berilgan o’lchovga proportsional hisoblanadigan xarajatlar Vagon-km
Vagonlarga tehnik hizmat ko’rsatish, vagonlarni joriy ta’miri, maxsus tashish bilan bog’liq xarajatlar (konteynerlarni joriy ta’mirlash, mehanik muzlatuvchi ichki qurilmaga ega bo’lgan vagonlar ta’mirlash va tehnik hizmat ko’rsatish) Vagon-soat Vagonlarni depo ta’miri, vagonlar amortsizatsiyasi, konteynerlarni amortizatsiyasi va ularni rejaviy joriy ta’mirlash Brigada-soat Terma poezdlarni va ho’jalik harakatidagi poezdlarni kuzatib borish Lok-km
Lokomotivmotivlarni joriy ta’mirlash, lokomotivmotivlarni ekipirovkasi, ularga tehnik hizmat ko’rsatish, kapital ta’mirga ajratmalar, “otkaz”larni bartaraf etish bo’yicha ta’mir ishlar, elektrovoz uchun esa qo’shimcha kontakt tarmog’ini saqlash va amortizatsiya Lok-soat
Poezd lokomotivmotivlarini tiklash uchun ajratmalar Lokomotivmotiv brigadalarining brigada soati Lokomotivmotiv brigadalarini ta’minlash Vagon va lokomotivmotivlarning tonna-km bruttosi Yo’llar va doimiy qurilmalarni qisman joriy saqlash, bosh yo’llarning ustki tuzilishini 1 martalik almashtirish va amortizatsiyasi, ETS Elektroenergiya va yoqilg’i xarajati Poezd lokomotivmotivlari uchun elektroenergiya yoki yoqil’g’i narxi Manevr lok-soati Maxsus manevr lokomotivmotivlaridagi brigadalarini ta’minlash, ta’mirlash, moylash va amortizatsiya, bu lokomotivmotivlarning ekipirovkasi, qisman joriy saqlash, stantsiya yo’llar ustki qismidagi materillarni bir martalik almashtirish va ularning amortizatsiyasi, ETS, mehanizatsiyalashgan va avtomatizatasiyalashgan tepaliklarni saqlash, qisman stantsion shatatni, lokomotivm. manevr ishida band qo’lganlarni ta’minlash Yuk jo’natilishi Qisman yuklarni jo’natishga qabul qilish va topshirish maxsus tashishlar bilan bog’liq xarajatlar Jo’natilgan yo’lovchilar Qisman chiptalarni sotish, bagajni qabul qilish va topshirish Yuqorida qayd etilgan asosiy xarajatlardan tashqari kal’kulyatsion o’lchovlarga berilgan o’lchovga kiritilagan ish xaqiga foiz hisobida aniqlanadigan barcha ho’jaliklar uchun umumiy bo’lgan qisman asosiy xarajatlar kiradi. Xarajatlar stavkasini hisoblash xarajatlar stavkasi – bu kal’kulyatsion o’lchov birligiga to’g’ri keladigan bog’liq xarajatlar miqdori. Xarajatlar stavkasi ma’lum bir o’lchov bilan bog’liq bo’lgan xarajatlarni uning miqdoriga bo’lib aniqlandi. Bog’liq xarajatlarga xarajatlar nomenklaturasining moddalari bo’yicha hisobga olinadigan asosiy xarajatlarning qismi va barcha tarmoqlar uchun umumiy bo’lgan xarajatlarning qismi kiradi. Bog’liq asoslangan xarajatlar AJ hisobotining 69 formasi ma’lumotlari va tashish turlari va tortuv turlari bo’yicha xarajatlarning taqsimlanish ma’lumotlari bo’yicha qabul qilinadi. Ho’jalikning barcha tarmoqlari uchun umumiy bo’lgan xarajatlardan bog’liq xarajatlarga quyidagilar kiritiladi: -Qo’shimcha ish xaqi va yagona ijtimoiy to’lov (241-modda); -Forma kiyimi narxi arzonligi (242-modda); - Ishlab chiqarish personalining hizmat safarlari bo’yicha xarajatlar (243-modda); - Tehnik hizmat va ishlab chiqarish sanitariyasi bo’yicha xarajatlar (245-modda); - Mehnatga xaq to’lash bo’yicha boshqa xarajatlar (246-modda); - va boshqalar. Barcha tarmoqlar uchun umumiy bo’lgan bog’liq xarajatlar asosiy ish xaqiga % hisobida belgilangan. Bu foiz ho’jalik bo’yicha turli hil va 18-23% atrofida o’zgarib turadi, o’rta hisobda esa 20%ni tashkil etadi. Xarajatlar stavkasi alohida yuk va yo’lovchi harakati uchun hisoblanadi. 11.2. XARAJATLAR STAVKASINI HISOBLASH Yukli xarajatda 1 vag-km uchun xarajat stavkasini hisoblash (raqamlar shartli olingan) N/N xarajatlar moddallari Xarajatlar nomlanishi Asosiy xarajatlar, ming. so’m Download 0.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|