Fanning predmeti, mazmuni va vazifalari

Download 0.99 Mb.

bet	16/18
Sana	23.11.2020
Hajmi	0.99 Mb.
	#150525

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Bog'liq
kal kul yat siy a

12.1-jadval

Aniq tashishlar tannarxini o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tannarxning o‘zgarish koeffitsiyentlari uslubi bilan hisoblash sxemasi

O‘lchov

O‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tashish tannarxining o‘lchovlar bilan bog‘liq qismi

Tannarx qismining o‘zgarish koeffitsiyenti

Aniq sharoitlar uchun tashish tannarxi

Vagon-kilometr

Vagon-soat

…

Yuk jo‘natmalari soni

Bog‘liq xarajatlar qismidagi tannarx

–

Shartli-doimiy xarajatlar qismidagi tannarx

–

10 tkm tannarxi

–

Tannarxning alohida qo‘shiluvchilari ma’lum bir ko‘rsatkich bilan bog‘liq bo‘lgan har bir ajratilgan guruh xarajatlari miqdorini butun temir yo‘l bo‘yicha ekspluatatsion tonna-kilometrga bo‘lish orqali hosil qilinadi. O‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tannarxning o‘zgarish koeffitsiyenti aniq sharoitlardagi kalkulyatsion o‘lchovning miqdorini tegishli o‘lchovning o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha miqdoriga nisbati sifatida aniqlanadi.

12.4. XARAJATLARNING SOLISHTIRMA ULUSHI USLUBI

Uslub prof. E. V. Mixalsev tomonidan ishlab chiqilgan va o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha xarajatlar (tannarx) orasidan alohida o‘lchovlar yoki moddalar guruhiga to‘g‘ri keluvchi ulushlarni xarajatlarning umumiy miqdoridan (yoki tashish tannarxi) foiz hisobida ajratib olishga asoslangan. Qolgani esa tashish tannarxini bu uslub bilan hisoblash tartibi o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tannarxning o‘zgarish koeffitsiyentlari uslubiga o‘xshash, ya’ni absolyut miqdorlar emas, balki bazis tannarx qo‘shiluvchilarining nisbiy kattaliklari korrektirovka qilinadi:

bunda – bazis (o‘rtacha temir yo‘l) tannarxi;

– har bir o‘lchov bo‘yicha xarajatlarning solishtirma ulushi;

– har bir o‘lchov bo‘yicha xarajatlarning o‘zgarish sur’ati;

– xarajatlar o‘zgarishining o‘rtacha sur’ati.

12.5. TA’SIR ETISH KOEFFITSIYENTLAR USLUBI

Uslub ekspluatatsion xarajatlar (tashish tannarxi) va ularga ta’sir etuvchi omillar o‘rtasida bevosita bog‘liqlikni belgilashga asoslangan. Ko‘pincha bu uslub harakatlanuvchi tarkibdan foydalanish sifat ko‘rsatkichlarining o‘zgarishida tashish tannarxini aniqlash yoki ekspluatatsion xarajatlarning tejalishini aniqlash uchun qo‘llaniladi.

Uslubning asosiy afzalligi shundaki, natijaviy hisob-kitoblarning soddaligi, lekin bunda dastlab ta’sir etish koeffitsiyentlarining o‘zini hisoblashda ancha mehnat qilish talab etiladi.

Ta’sir etish koeffitsiyentlarini xarajatlar stavkasi uslubi yordamida hisoblash uchun alohida har bir ko‘rsatkichga tannarxning bog‘liqligi formulasi keltirilib chiqariladi. Uning asosida ko‘rsatkichning o‘zgarishiga to‘g‘ri yoki teskari proporsional o‘zgaruvchi tannarxning nisbiy miqdori sifatida tashish tannarxiga aniq ko‘rsatkichning ta’sir etish darajasi belgilanadi. Bog‘liqlik formulasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

yoki ,

bunda x – tadqiq qilinayotgan ko‘rsatkich miqdori;

, – tadqiq qilinayotgan ko‘rsatkichning o‘zgarishiga to‘g‘ri yoki teskari proporsional o‘zgaradigan tannarxning nisbiy miqdori.

12.6. YAXLITLANGAN XARAJATLAR STAVKASI USLUBI

Uslub temir yo‘llarning joriy yoki istiqbolli sharoitlarida ekspluatatsion faoliyatni baholash uchun qo‘llaniladi. Buning uchun yagona xarajatlar stavkasi uslubi bilan alohida formulalar bo‘yicha ekspluatatsion ish birligiga, masalan, 1 poyezd-kilometr, 1poyezd-soat, va sh.k.ga to‘g‘ri keluvchi xarajatlar hisoblanadi. Berilgan xarajatlarni (yaxlitlangan xarajat stavkalari) belgilangan ish hajmiga to‘g‘ri keluvchi tegishli o‘lchovlar xarajatlariga ko‘paytirib, aniq sharoitdagi o‘lchov bilan bog‘liq xarajatlar topiladi. Odatda bu uslub bilan faqat bog‘liq xarajatlar aniqlanadi.

12-MA’RUZA

XARAJATLAR STAVKASINI KORREKTIROVKA QILISH XUSUSIYATLARI

REJA:

12.1. Xarajatlar stavkasini korrektirovka qilish.

12.2. Xarajatlar stavkasini indekslash metodikasi.

12.3. O‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tannarxning o‘zgarish koeffitsiyentlari uslubi.

12.4. Xarajatlarning solishtirma ulushi uslubi.

Tayanch so`z va iboralar:

yagona xarajatlar stavkasi, xarajat stavkasi, brigada, rekonstruksiya, korrektirovka, vagon va lokomotivlarning tonna-kilometr bruttosi, indeksatsiyalangan miqdor, bazis tannarx.

12.1. XARAJATLAR STAVKASINI KORREKTIROVKA QILISH

Yagona xarajatlar stavkasi o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha yoki “O‘TY” AJ bo‘yicha hisoblanadi, chunki ish hajmi, statistik hisobotning sifat va iqtisodiy ko‘rsatkichlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar faqat shu darajaga tegishli. Bu ko‘rsatkichlar ekspluatatsiya qilishning o‘rtacha sharoitlarini, harakatlanuvchi tarkib parkining tuzilmasi, energiya tashuvchilar narxining darajasi, mehnatga haq to‘lash fondini aks ettiradi.

Yangi texnika, tashkiliy-texnik, rekonstruksiya qilish tadbirlari samaradorligini texnik-iqtisodiy hisoblarida, ish variantlarini taqqoslaganda ekspluatatsiyaning aniq sharoitlarini: harakatlanuvchi tarkib turi, poyezd kategoriyasi, yo‘nalish turi, yo‘lning ustki tuzilishi, tashishni tashkil etish usullari, ish haqi darajasi, energiya tashuvchilar narxi va boshqa omillarni hisobga olish shart.

Bu holatlarda o‘rtacha sharoitlar uchun hisoblangan xarajat stavkalarini qo‘llash mumkin emas, ularni aniq sharoitlar uchun bevosita hisoblash uslubi bilan qaytadan aniqlash lozim yoki o‘rtacha xarajatlar stavkasi miqdorini korrektirovka qilish bilan chegaralanish kerak.

Bevosita hisoblash uslubi har bir xarajat moddalarini o‘zgarish xususiyatlarini hisobga olish imkoniyatini yaratadi, biroq hisob-kitoblar uchun ko‘p vaqtni talab etadi.

Korrektirovka koeffitsiyentlarini turli usullar bilan hisoblash mumkin. Ularni har bir xarajat moddalari uchun aniqlash mumkin, buning uchun xarajat moddalarining umumiy miqdoridan ma’lum bir xarajat stavkasiga tegishli qismini ajratib olish kerak va faqat o‘zgaruvchi xarajat moddalarini korrektirovkasini amalga oshirish lozim.

Korrektirovka koeffitsiyentlari aniq sharoitlar (harakatlanuvchi tarkibning aniq turi, poyezdning aniq kategoriyasi) uchun hisoblangan xarajatlar stavkasini o‘rtacha muvofiq keluvchi xarajat stavkasiga nisbatini tavsiflaydi.

Shuni esda tutish kerakki, korrektirovka koeffitsiyentlarini qo‘llash ba’zi bir xatolikni berishi mumkin, chunki ular har doim ham o‘rtacha sharoitni to‘liq aks ettirmaydi.

Aniq turdagi yuk vagonlari uchun 1 vagon-kilometr xarajat stavkasi vagonlarni ta’mirlash narxlarini turlicha bo‘lishi, har xil vagonlarni ta’mirlash davrining davomiyligi va xizmat ko‘rsatish muddatining turlicha bo‘lishi natijasida depo va kapital ta’mir xarajatlari qismida korrektirovka qilinadi. Qolgan xarajatlar vagon turiga kam bog‘liq bo‘ladi.

1 vagon-kilometrga to‘g‘ri keladigan aniq turdagi vagonning depo va kapital ta’miri bo‘yicha xarajatlar bevosita hisoblash usuli bilan hisoblanadi.

“Vagon-kilometr” o‘lchoviga kiritiladigan boshqa xarajatlar barcha turdagi vagonlar bo‘yicha o‘rtacha 1 vagon-kilometr uchun aniqlanadi va barcha turdagi vagonlar uchun bir xil qabul qilinadi.

“Vagon-soat” o‘lchovi uchun xarajat stavkasi yaxlit korrektirovka qilinadi. Bu xarajat stavkasi turli yuk va yo‘lovchi vagonlari uchun vagonlarning turli narxlari, shuningdek amortizatsion ajratmalari me’yoridan kelib chiqib, bevosita hisoblash bilan aniqlanadi.

Maxsus manyovr ishining 1 lokomotiv-soati uchun xarajat stavkasi lokomotivlarni kapital va joriy ta’miri, amortizatsiya, ekipirovka, yoqilg‘i (elektr energiya) xarajatlari miqdorining lokomotiv seriyasi va turiga bog‘liq holda turlicha bo‘lishi hisobiga o‘zgaradi. Xarajat stavkasining qolgan qismi lokomotiv seriyasiga bog‘liq emas va barcha seriyalar uchun bir xil qabul qilinadi.

Vagon va lokomotivlarning tonna-kilometr bruttosi temir yo‘l liniyalarining yuk tashish zichligi darajasiga bog‘liq va yo‘llarni joriy saqlash, yo‘lning ustki tuzilishi materiallarini alohida almashtirish, amortizatsiya xarajatlari miqdorini aniqlaydi.

12.2. XARAJATLAR STAVKASINI INDEKSLASH METODIKASI

Yagona xarajatlar stavkasini indekslash temir yo‘l transporti xo‘jaliklari bo‘yicha amalga oshiriladi, buning imkoniyati bo‘lmagan sharoitlarda esa xarajat elementlari bo‘yicha bajariladi.

Yagona xarajatlar stavkasini indekslash quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:

– temir yo‘l transporti xo‘jaliklari va xarajat elementlari bo‘yicha tayanch yagona xarajatlar stavkasining tuzilmasi aniqlanadi;

– tayanch xarajatlar stavkasi tuzilmasida ajratib ko‘rsatilgan har bir xo‘jalikning barcha xarajat elementlari bo‘yicha xarajatlarning o‘zgarish indekslari quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

bunda – mos ravishda baza va joriy davrlarda i xo‘jaligining j xarajat elementi bo‘yicha xarajatlar miqdori;

– har bir k-yagona xarajat stavkasi bo‘yicha xarajatlarning o‘rtacha o‘zgarish indeksi, quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

bunda – k-yagona xarajat stavkasida i xo‘jaligining j xarajat elementi bo‘yicha xarajatlarning tayanch solishtirma ulushi;

–yuk aylanmasining o‘zgarish indeksi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:

bunda – mos ravishda baza va joriy davrlaridagi yuk aylanmasi;

– har bir yagona xarajat stavkasi uchun quyidagi formula bo‘yicha indekslash koeffitsiyenti topiladi:

;

– k-yagona xarajat stavkasining indeksatsiyalangan miqdori quyidagicha aniqlanadi:

bunda – k-yagona xarajat stavkasining tayanch miqdori.

Yuqorida keltirilgan xarajatlar stavkasini indekslash tartibi kvartal hisoboti ma’lumotlaridan foydalanishda qo‘llaniladi. Oylik hisobot ma’lumotlari bo‘yicha alohida xo‘jaliklarning xarajatlari xarajat elementlari bo‘yicha ajratib ko‘rsatilmaydi. Bu holatda yagona xarajatlar stavkasini indekslash tartibi ancha soddalashadi.

12.3. O‘RTACHA TEMIR YO‘L BO‘YICHA TANNARXNING O‘ZGARISH KOEFFITSIYENTLARI USLUBI

Bu uslub ham xarajatlarning o‘lchovlar bilan aloqasiga asoslangan. Bu uslubga muvofiq o‘rtacha temir yo‘l tashish tannarxi yaxlit holda yoki uni ma’lum bir o‘lchovlarga yoxud xarajatlar moddalari bilan bog‘liq bo‘lgan alohida qo‘shiluvchilarga ajratish bilan aniq tashish sharoitlari va ko‘rsatkichlari uchun korrektirovka qilinadi (4.1-jadval).

Buning uchun avval o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha xarajatlarni korrektirovka qilishning o‘rtacha koeffitsiyenti hisoblanadi yoki tashish tannarxini hosil qiluvchi qo‘shiluvchilarning alohida korrektirovka koeffitsiyentlari hisoblanadi. O‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tashish tannarxi yoki alohida uning qo‘shiluvchilarini tegishli koeffitsiyentlarga ko‘paytirib, aniq tashish uchun tannarxni aniqlaydilar:

yoki , (4.25)

bunda – o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tashish tannarxi yoki alohida uning qo‘shiluvchilari;

– o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tashish tannarxi yoki alohida uning qo‘shiluvchilarining o‘zgarish koeffitsiyentlari.

12.1-jadval

Aniq tashishlar tannarxini o‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tannarxning o‘zgarish koeffitsiyentlari uslubi bilan hisoblash sxemasi

O‘lchov

O‘rtacha temir yo‘l bo‘yicha tashish tannarxining o‘lchovlar bilan bog‘liq qismi

Tannarx qismining o‘zgarish koeffitsiyenti

Aniq sharoitlar uchun tashish tannarxi

Vagon-kilometr

Vagon-soat

…

Yuk jo‘natmalari soni

Bog‘liq xarajatlar qismidagi tannarx

–

Shartli-doimiy xarajatlar qismidagi tannarx

–

10 tkm tannarxi

–

12.4. XARAJATLARNING SOLISHTIRMA ULUSHI USLUBI

bunda – bazis (o‘rtacha temir yo‘l) tannarxi;

– har bir o‘lchov bo‘yicha xarajatlarning solishtirma ulushi;

– har bir o‘lchov bo‘yicha xarajatlarning o‘zgarish sur’ati;

– xarajatlar o‘zgarishining o‘rtacha sur’ati.

12.5. TA’SIR ETISH KOEFFITSIYENTLAR USLUBI

Uslubning asosiy afzalligi shundaki, natijaviy hisob-kitoblarning soddaligi, lekin bunda dastlab ta’sir etish koeffitsiyentlarining o‘zini hisoblashda ancha mehnat qilish talab etiladi.

yoki ,

bunda x – tadqiq qilinayotgan ko‘rsatkich miqdori;

, – tadqiq qilinayotgan ko‘rsatkichning o‘zgarishiga to‘g‘ri yoki teskari proporsional o‘zgaradigan tannarxning nisbiy miqdori.

12.6. YAXLITLANGAN XARAJATLAR STAVKASI USLUBI

МАВЗУ. ХАРАЖАТЛАР СТАВКАСИ УСЛУБИ БИЛАН ЮК ВА ЙЎЛОВЧИ ТАШИШ ТАННАРХИНИ АНИҚЛАШ

13-MA’RUZA

XARAJATLAR STAVKASI USLUBI BILAN YUK VA YO’LOVCHI TASHISH TANNARXINI ANIQLASH

Reja:

13.1.Yukli xarajatda kalkulyatsion o’lchovlarni hisoblash uslubi

13.2. Xarajatlarni hisoblash tartibi

13.3. Yo’lovchi tashish tannarxini xarajatlar stavkasi uslubi bilan hisoblash

Tayanch so`z va iboralar:

Ekspluatatsion t-km, tarif t-km, kalkulatsion o’lchovlar, vagonlarni bosib o’tgan masofasi, vagonlarni bosib o’tgan masofasi, lokomotiv-soat, xarajat stavkasi

13.1. YUKLI XARAJATDA KALKULYATSION O’LCHOVLARNI HISOBLASH USLUBI

Odatda yuk tashish tashish tannarxni ekspluatatsion t-km.ga hisoblanadi. Tarif tkm tannarxini hosil qilish uchun ekpluatatsion tkm tannarxini ular orasidagi nisbatiga koeffitsientiga ko’paytiriladi.

Kalkul’yatsion o’lchovlarni hisoblashda xarajatlarni 1000 tkmga hisoblash maqsadga muvofiqdir:

1) Vagon-km

bu erda - yuklangan vagonning dinamik yuklamasi, t/vag;

- bo’sh vagonlarning yuklangan vagonlarga nisbatan bosib o’tgan masofasi, %.

2) Vagon –soat

bu erda Sb – vagonning o’rtacha sutkada bosib o’tgan masofasi, km.

3) Poezd brigalarining brigada – soati faqatgina terma va qisman ho’jalik poezdlari uchun hisoblandi.

Avval poezd-km NS hisoblandi, so’ngra esa ular terma poezdlarning uchastka tezligiga bo’linadi va poezdlarni qabul qilish va topshirish uchun konduktorlar sarflaydigan qo’shimcha vaqtni hisobga oluvchi koeffitsientga K1 ko’paytiriladi.

a) Agar qabul qilish – jo’natish yo’lovchilarning uzunligi poezdning brutto og’irligini chegaralamasa:

b) Agar poezdning brutto og’irligi stantsiya yo’llarining uzunligi bilan chegaralansa, unda poezd-km quyidagicha aniqlandi:

bu erda m – poezd tarkibi, vag.

Barcha holatlarda poezd brigadalarining brigada-soati quyidagiga teng bo’ladi:

4) Lokomotivmotiv-km:

bu erda - poezd lokomotivmotivlari ularning poezd boshida bosib o’tgan masofasiga nisbatan yordamchi bosib o’tgan masofasi, %.

5) Lokomotivmotiv – soat.

Lokomotivmotiv – soatni hisoblash uchun oldin lokomotivlarning chiziqli bosib o’tgan masofasi aniqlanadi. Buning uchun poezd-km poezd lokomotivmotivlarining chiziqli yordamchi bosib o’tgan masofasini ularning poezd boshida bo’lib bosib o’tgan masofasiga nisbati foizini hisobga oluvchi koeffitsientga ortiriladi:

So’ngra lokomotiv-km lokomotivmotivning o’rtacha sutkada bosib o’tgan masofasiga bo’linadi va 24ga ko’paytiriladi.

6) Lokomotivmotiv brigadalarining brigada soati (:

bu erda - lokomotivmotivlarning chiziqli bosib o’tgan masofasi, lok-km;

K2 –lokomotivmotiv brigadalarining asosiy depo va aylanma punktda sarflaydigan qo’shimcha vaqtni hisoga oluvchi koeffitsienti;.

7) Vagon va lokomotivmotivlarning tkm bruttosi

Ular vagonlarning tkm bruttosi lokomotivmotivlarning tkm bruttosiga qo’shilib aniqlandi. Vagonlarning tkm bruttosini hisoblash tartibi poezd-km ( hisobotida ko’rsatilgan edi.

Lokomotivmotivlarning tkm bruttosi lokomotivmotiv og’irligini Pl lokomotivmotivning chiziqli bosib o’tgan masofasiga ∑nS ko’paytirilib hisoblandi

8) Elektroenergiya va yoqilg’i xarajati (Ae.t.)

Eletrovozlar bilan tashishda elektroenergiya yoki teplovozlar bilan tashishda shartli yoqilg’i harakati echiladigan vazifalar harakteriga bog’liq holda turli usullar bilan hisoblanadi.

Yuk jo’natmalari soni.

9) Jo’natilgan yuklar tonnasini P bitta jo’natmasini og’irligiga bo’lib aniqlanadi.

10000 tkm.ga to’g’ri keluvchi jo’natilgan yuk tonnasining miqdori 1000ni yuk tashish masofasiga (l) bo’lib va natijani berilgan temir yo’ldan jo’natilgan yuklar ulushini hisobga oluvchi koeffitsientga ko’paytirib aniqlanadi.

10) Manevr lokomotivmotiv-soati:

bu erda - 1000 vag-km uchun manevr lokomotivmotivlar lokomotivmotiv-soat sarfi.

13.2. XARAJATLARNI HISOBLASH TARTIBI

Xarajatlarni hisoblashda bir qator kalkulatsion o’lchovlarning xarajatlari hisoblanadi va ularning umumiy miqdori quyidagi jadval ko’rinishida aks ettiriladi (13.2.1-jadv.)

13.2.1-jadval

Xarajatlarni hisoblash tartibi

№№

Kalkulyatsion o’lchov

Xarajat stavkasi, so’m

O’lchov xarajati

Xarajatlar, so’m

Vagon-km

3 ust*4 ust

Vagon-soat

Poezd brigada brigada-soat

Elektrovoz-km (teplovoz.km)

Elektrovoz-soat (templovoz-soat)

Lokomotiv brig.brigada-soati

Vagon va lokomotivmotivlarning tkm bruttosi

Elektroenergiya xarajati, kVt-soat

Yuk jo’natmasi soni

Manevr lok-soati

Jami xarajatga bog’liq xarajatlar

Shartli-doimiy xarajatlar

Hami xarajatlar

Yo’lovchilar tashish tannarxini xarajatlar stavkasi uslubi bilan hisoblash.

Yo’lovchi tashish tannarxini hisoblash uslubi yuk tashish tannarxini hisoblash uslubiga o’hshash. Biroq, 1000 yo’l-km uchun o’lchovlar xarajatini hisoblash formulalarida bir qator farqlanishlar bor, shuningdek yo’lovchi harakatida yagona xarajatlar stavkasi miqdori turlicha 1000 yo’l-km uchun kal’kulyatsion o’lchovlar quyidagicha aniqlanadi:

1) Vagon-km:

bu erda Pn – vagon sig’imi, kishi.

Yo’lovchi parkidagi vagonlarning vagon-soati vagon-kmni vagonning o’rtacha sutkada bosib o’tgan masofasiga bo’linadi va sutkadagi soat miqdoriga ko’paytiriladi:

Ba’zi masalalarni echishda bu o’lchovni harakatdagi vagon-soatga asosiy depo va aylanma depoda turish vaqti bo’yicha vagon-soatga qo’shib hisobot maqsadga muvofiq

bu erda Vm – yo’lovchi poezdlarning harakatining marshrut tezligi, km/s;

t0 – yo’lovchi vagonlarning asosiy va aylanma punktda turish vaqti, soat.

2) Lokomotiv-km:

3) Poezd-km:

bu erda m – yo’lovchi poezdining tarkibi, vag.

4) Lok-soat:

bu erda - lokomotivmotivlarning chiziqli bosib o’tgan masofasi:

bu erda vuch – yo’lovchi poezdlar harakatining uchastka tezligi.

5) Vagonlar va lokomotivmotivlarning tonna-km bruttosi.

Vagonlarning tkm bruttosi vag-kmni yo’lovchi vagonning brutto og’irligiga ko’patirib hisoblanadi. Yo’lovchi vagonning brutto og’irligi yo’lovchi vagonning tara og’irligiga vagondagi yo’lovchilar massasiga qo’shib hisoblanadi. Bunda bitta yo’lovchi qo’l bagaji bilan og’irligi 0,1t.ga teng deb qabul qilinadi. Lokomotivmotivlarning tkm bruttosi lokomotivmotivning o’rtacha og’irligini lokomotivmotivlarning chiziqli bosib o’tgan masofasiga ko’paytirib aniqlandi

6) Manevr teplovoz-soati barqaror (stabil) tashish hajmida 1000 poezd-km. uchun belgilangan manevr teplovoz-soat xarajati me’yorrini bajarilgan tashish hajmi uchun poezd-km xarajatiga ko’paytirib hisoblandi:

Yo’lovchi harakatida ish hajmining o’zgarishi bilan manevr teplovoz-soati xarajati juda sekin o’zgaradi.

Tahminan manevr teplovoz-soatlar o’zgarish 60%ni tashkil etadi. Yo’lovchilar xarajatidagi manevr lokomotivmotiv-soatining o’zgaradigan qismi vagon-km va poezd-kmga bog’liq. Yaqinlashtirilgan hisoblarda, hisoblash ishlarini kamaytirish uchun manevr ishining o’zgaradigan qismini bitta “poezd-km” o’lchovi bilan bog’lash maqsadga muvofiq.

7) Jo’natilgan yo’lovchi soni yo’l-km miqdorini bitta yo’lovchining safarining o’rtacha masofasiga bo’lib aniqlanadi

Masalan: qurilayotgan temir yo’lda yo’lovchi xarajati lokomotivmotivlarning manevr ishi hajmi 60*103 lok-soatni tashkil etadi. Manevr lok-soatlarining o’zgarmay qoladigan qismi:

60*103*0,34=20,4*103 manevr lok-soatlarning.

Bu qismini yo’lovchi-km o’lchoviga kiritamiz, uning miqdori 10200 mln. Demak, manevr tepl-soati 1000 yo’l-km uchun bajarilgan poezd-km miqdoridan o’zgarmaydigan qismidagi xarajatlari quyidagiga teng bo’ladi:

20,4*103/103*10200*106=0,002

1000 poezd-km uchun manevr tepl-soatining o’zgaradigan qismi:

60*103*0,66*1000:18006*103=2,199

Bajarilgan ish hajmiga bog’liq holda manevr tepl-soati xarajati:

Misol

1) Yo’lovchi vagon sig’imi 32 kishi;

2) Marshrut tezligi 51km/s;

3) Vagonlarning o’rtacha sutkada bosib o’tgan masofasi Sb=590km;

4) Yo’lovchi poezd tarkibi m=17;

5) Lokomotivmotivlarning poezd boshida bosib o’tgan masofasiga nisbatan lokomotivmotivlar yordamchi masofasi %da = 5,5;

6) Lokomotivmotivlarni chiziqli masofasi = 1,5%;

7) Lokomotivmotivlarning o’rtacha sutkada bosib o’tgan masofasi Sl = 450 km;