Faoliyatda axborot texnologiyalari pedagogik innovatsiyalar, professional

8-Mavzu:
Kompyuterda hujjatlar tayyorlash. Word 
matn muharririda ishlash
. 
Reja: 
1. Word matn muharririning oynasi. 
2. Word matn muharririning menyular satri 
3. Word matn muharririning standart va formatlash instrumentlar paneli 
4. Word matn muharririda murakkab matnlar va jadvallar tayyorlash 

---

Yordamchi tugmalar satri tagida ish sohasi joylashgan. Shu sohada siz ok varakada yozuvlarni 
yozganday bulasiz. Matn bilan ishlashda bizgaqlaviatura va sichqoncha yordam beradi. 
Sichqonchaning suzga ko’rsatib bittali bosish 
- shu suzga kursorni utkazish
, suzga ko’rsatib 
ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga ko’rsatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzatsni 
tanlab olish. Klaviaturaning yo’nalishtugmalari yordamida bir satr yuqoriga, bir satr pastga, bitta 
belgi chapga, bitta belgi ungga o’tish. Shu tugmalar va SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar 
yoki satrlarni tanlash mallni bajaradi. Matn yozilish vaqtida uzi satrda siz aytgan holatda yoziladi. 
Agar satr juda uzun bo’lsa kompyuter uni uzi boshqa satrga bo’lib davom etadi. Yangi abzatsni 
boshlab yangi satrga o’tish uchun esa ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish sohaning chap va 
yuqori qismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki qismlarida esa ko’rib chiqish sohalari 
joylashgan. 
Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr, varaka va bo’limda 
joylashganimizni, necha varakadan dokument iboratligini, klaviatura tilini va boshqa yordamchi 
ma‘lumotlarni ko’rsatadi. 
Endi yordamchi qurollar guruhlarning 
asosiysilari СТАНДАРТНАЯ va ФОРМАТИРОВАНИЕ bilan yaqinroq tanishaymiz. 
Панель СТАНДАРТНАЯ 
1. - Создать - Yangi, ilgari mavjud bulmagan dokumentni (faylni) yaratish. 
2. 
- Открыть - Mavjud ilgari yaratilgan dokumentni (faylni) ochish. 
Ushbu tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi. Va shu oyna orqali 
biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin ОТКРЫТ tugmasini bosamiz va natijada shu fayl 
ekranda ochiladi. 
Bizga kerak bo’lgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap tomondagi soha yoki 
yuqoridagi ro’yxatdan 
foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida 
yuqorida joylashgan
НАЗАД - oldingi oyna ko’rinishiga kaytish,
ВВЕРХ - yuqoridaga 
papkaga chiqish,
ИСКАТЬ В ИНТЕРНЕТЕ - Internetda izlash,
УДАЛИТЬ - tanlangan 
fayl yoki papkani uchirish,
СОЗДАТЬ ПАПКУ - yangi papka yaratish,
ВИД - papka va 
fayllar ko’rinish holatini o’zgartirish (kichkina yoki katta belgilar, ro’yxat yoki jadval 
ko’rinishi),
СЕРВИС - har xil yordamchi imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish 
jarayonida biz oynada fakat bizga kerak turli fayllar ko’rinishini ta‘minlashimiz mumkin. Buning 
uchun pastki qismda joylashgan ro’yxatdan 
foydalanamiz. 
3. 
- Сохранить - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga saqlab quyish. 
Agar fayl ilgari saqlangan va nomlangan bo’lsa u holda shu tugmani bosganimizda faylni 
uzgargan holati uning eski holatining urniga yoziladi.Agar esa fayl yangi bo’lsa u holda shu 

---

tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi. 
SHu oyna orqali biz yangi fayl joylanishi kerak bo’lgan papkani topib, yangi fayl nomini IMYa 
FAYLA sohaga yozamiz. Keyin SOXRANIT tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga 
saqlanadi. 
4.
- Печать - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chiqarish. 
5.
- Предварительный просмотр - Bosmaga tayyorlangan hujjatni sahifaga joylashishini 
oldindan ko’rish. 
Ushbu tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi. Va shu oyna orqali 
biz matnni, jadvallarni va rasmlarni varakda joylashganligini ko’rishimiz mumkin. Ush bu 
oynaning yuqori qismida bir nechta tugmalarni ko’rishimiz mumkin. Shu tugmalarning vazifalari 
bilan tanishaylik: 
- Faylni bosmaga chiqarish. 
- Ko’rish (kursor lupa) yoki o’zgartirish (oddiy) holatiga o’tish 
- Ekranda bitta varaka ko’rinish holatiga o’tish 
- Ekranda bir nechta varaka ko’rinishi holatiga o’tish 
- Dokumentni ko’rish masshtabini o’zgartirish 
- Ekran chap va yuqori kisimlardagi chizgichlarning ko’rish yoki kurinmasligi 
- Matnni bitta varakga sigdirish 
- Butun ekran holatiga o’tish 
- Oddiy ekran ko’rinishiga (taxrirlash holatiga) kaytish. 
6.
- Орфография - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bo’lsa) imlo xatolarni tekshirish 
Ushbu tugmani bosganimizdan keyin ekranda quyidagi oyna hosil kilinadi va shu oyna orqali biz 
matnni imlo xatolarga tekshirishimiz mumkin. Tugma bosilgandan keyin ekranda quyidagi oyna 
hosil kilinadi. 

---

Ushbu oynaning yuqori qismida xato suz joylashgan matn qismi ko’rsatiladi. Pastki qismda esa 
shu suzni urniga quyish mumkin bo’lgan suzlar namunalar (variantlar) ro’yxati. Sichqoncha 
yordamida kerakli variantni tanlab ung tomondagitugmasini bosamiz va natijada xato suz urniga 
biz tanlagan variant yoziladi. Agar ko’rsatilgan xato suz to’g’ri yozilgan bo’lsa 
u holda ung 
tomondagi 
tugmasini bosamiz va natijada shu suz uzgarmay qoladi. Ung 
tomondagi 
tugmasi yordamida esa ko’rsatilgan xato suzni butun matnda 
o’zgartirmay koldiramiz. Agar esa butun matndagi xato suzlar hammasini to’g’ri variant bilan 
almashtirmokchi bo’lsangiz u holda 
tugmani bosamiz. Ung 
tomondagi 
тугма ёрдамида эса хато сузга янги вариант кушишимиз мумкин. 
Агар эса сиз компьютер узи вариант танлашини хохласангиз у 
холда 
тугмасини босинг. Oynaning pastki 
qismda 
tekshirish tilini o’zgartirish berk ro’yxati joylashgan. U 
yordamida matnni qaysi til lugati bo’yicha tekshirishni urnatasiz. 
7. 
- Вырезать - Belgilangan sohani dokumentidan olib tashlash va xotirada saqlab quyish. 
8. 
- Копировать - Belgilangan soha nusxasini xotiraga saqlab olish. 
9. 
- Вставить - Kursor turgan joyga xotirada saqlanayotgan ma‘lumotlarni quyish. 
10. 
- Копировать формат - Kursor turgan joy ko’rinishini nusxasini xotiraga olish. 
11. 
- Отмена - Oxirgi harakatni bekor qilish. 
12. 
- Повтор - Bekor kilingan harakatni kaytarish. 
13. 
- Добавить гиперссылку -Internet sayti yoki elektron adresga yullash belgisini 
qo’shish 
14. 
- Показать Web панель - Internet bilan ishlash tugmalar guruhini ko’rsatish 
15. 
- Показать панель Таблица - Jadvallar bilan ishlash yordamchi tugmalar guruhini 
ko’rsatish 
16. 
- Добавить таблицу - Dokumentga jadval qo’shish 
17. 
- Добавить таблицу Excel - Excel elektron jadvalini qo’shish 
18. 
- Колонки - Matnni ustunlar ko’rinishida yozish 
19. 
- Показать панель Рисование - Rasm va grafik elementlar bilan ishlash yordamchi 
tugmalar guruhini ko’rsatish 
20. 
- Показать схему документа - Dokumentdagi tartiblanishni ko’rsatish 
21. 
- Показывать непечатываемые символы - Bosmaga chikarilmaydigan (kurinmas) 
belgilarni ko’rsating 
22. 
- Маштаб документа - Dokument masshtabini (ko’rish foizini) o’zgartirish