Фарьона Политехника институти «Бухгалтерия ъисоби ва статистика» кафедраси


Download 0.55 Mb.
bet8/35
Sana17.06.2023
Hajmi0.55 Mb.
#1527418
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   35
Bog'liq
АУДИТ

2. Аудит стандартларини ыщллаш.
Щзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ишчи гурухи ва Щзбекистон бухгалтерлар ва аудиторлар уюшмаси ( проф Ю.М. Иткин) хамкорлигида аудиторлтк фаолиятининг ыатор ыоидалари (стандартлари) ишлаб чиыилган. Бундай расмийлаштиришни кщзда тутган аудит щтказишда ыоида талабларининг бажарилиш мажбурийдир, бундай хулосасини кщзда тутмаган аудит щтказишда ва аудитга боьлиы хизматларни бажаришда эса бу талаблар тавсиявий характерга эга. Одатда, аудиторлик текширишни щтказишга шартнома тузаётганда, иытисодий субoектлар аудит натижасида расмий хулоса олишга таянадилар. Аудит щтказишда юыоридаги касб талаблари бажарилиши муъимдир. Шубхасиз, аудиторлик фаолияти стандартлаштиришни талаб ыилади, аудиторлик фаолиятининг ички стандартлари аудит мавжуд бщлган барча мамалакатларда мавжуддир. Уларнинг вазифалари:
- аудиторлик фаолиятининг хуыуыий асосларини таoминлаш;
- аудиторлар ва текширилаётган субoектлар щртасида жавобгарликнинг хуыуыий чегараланиши;
- аудиторлик исботлар ва натижаларнинг таыыосланишини олиш маысадида текшириш щтказишда маыбул принциплар ыщллаш;
- мижозлар билан жавобларни келишини жараёнини тартибга солиш ва бошыалар.
Аудиторлик фаолиятининг ыоидалари тасдиылангандан сщнг стандартлаштиришнинг зарурияти хаыидаги савол барча аудиторлик бирлашмалар, йирик аудиторлик ташкилотлар томонидан кщтарилади. Шунингдек турли хил ташкилотлар томонидан тавсия этиладиган ва кейинги ишларда асос бщла оладиган аудиторлик стандартларининг лойихалар сони етарли эди. Шубхасиз, бу ыоидаларнинг ижобий томони бщлиб, уларнинг мавжудлик фактидир. Бунда ыоидалар кщрсатилаган барча талабларни бажариш харакатлари, афсуски, ыатор сабаблар туфайли ъар доим кщпинча муваффакиятли тугамайди.
Аудиторлик фаолияти стандартлари ыонун томонидан жорий этилган меoёрларни конкретлаштирадиган ва тушунтирадиган хужжатлар бщлиши керак.
Ички фирма стандартлари ва йщриыномаларини яратиш бщйича масалани ечиш йирик аудиторлик компаниялари учун хам жиддий масала хисобланади бу компанияларда услубиятли йщналишлар, ташкилот ва ишларни щтказиш, тажрибали услубий ыоидалари ва бошыалар. Бундай тузилмаларга эгалик ыилиш мураккаб бщлган кичикроы компаниялар кщпинча жуда оьир вазиятда ыоладилар, чунки стандартларнинг барча талабларини бажаришга сарфланган ваыт ыатор холларда текшириш жараёнининг бевосита бажарилишига сарфланган ваытдан кщп бщлиши мумкин. Бу ъолда мустаыил ишлаётган аудитор ёки аудиторлик компанияларида ыуйидагича танлови мавжуд:
1. Тайёр ички хщжалик стандартларини унинг ишлаб чиыарганларини сотадиган йирик аудиторлик компанияларидан олиш мумкин. Бундан олинган стандартлар барибир маoлум даражадаги кщникишни талаб ыилади.
2. Услубий нашр ёки ахборот базаларидаги бошыа аудиторларнинг ишланмалари хаыидаги маoлумотлардан фойдаланиш.
3. Щз кучлари билан шундай стандартлар ва услубларни ишлаш ёки аниы компания бошыарувнинг фикрича, улар янада мухим кщринишда бщлиши керак. Бунда аудиторлик ишининг сифатини ёмонлашувига олиб келмайдиган бошыа талабларнинг шаклий схемасини щйлаб топиш керак.
Аудиторлар фаолиятини стандартлаштириш кщпинча аудиторлик компаниялар ходимлари томонидан норозиликни келтириб чиыаради. Бу кщп холларда уларни янги одатий бщлмаган иш усулларига кщникишларига тщьри келаётганлигига боьлиы. Аудиторлик компаниялари рахбарларига бу психологик чекинмага бардош бериш талаб ыилинади, стандартлаштиришни зарурийлигини щзларининг ходимларини янги иш усулларига щргатишни ташкил этиш.
Ички хщжалик стандартларини киритиш рахбарларга хар бир иш босыичида аудиторлик текшириш сифатини оператив назорат ыилишни, зарурий бошыарув ыарорларини ыабул ыилиш, ва нихоятда, аудиторлик хулосага щзларининг имзоларини ыщйишни имконини беради.
Хозирги кунда республикада аудиторлик фаолиятининг 26 ыоидалари (стандартлари ) жорий ыилинган. Бундай ыоидалардан бири бщлиб, 1997 йилдан бошлаб иытисодий субoектларнинг бухгалтерия ъисоботи бщйича аудиторлик хулосалари тайёрлашда ыщлланиладиган «Бухгалтерия ъисоботининг аудиторлик хулосасини тузиш тартиби» хисобланади. Ыоида бухгалтерия хисоботининг аудиторлик хулосасини аудиторлар томонидан тузишнинг ягона тартибини жорий ыилади. Стандарт томонидан аудиторлик хулосаларининг бир неча турлари кщриб чиыилган: ижобий аудиторлик хулоса, шартли ижобий, салбий хулоса ва аудиторлик фирмасининг щз фикридан воз кечиш.
Амалиётда салбий хулосани ыайси холларда ишлатиш кераклиги ноаниы бщлиб ыоляпти. Стандартларда салбий хулосада аудитор текширилаётган иытисодий субoектлар хисоботи аниыланган холлар туфайли тайёрланиши керак.
Фикримча, агар текширишда бундай холат юз берса, унда хеч ыандай хулоса талаб ыилинмайди, текшириш пайтидаги хатоликларни тузатиш талаб ыилинса, аудитор йщл ыщйилган хатоликларни бщйича тавсиялар билан бирга ъисобот тузишлари, щтказилаган тузатишларни текшириш натижаси бщйича салбийдан фары ыиладиган хулоса беришлари зарур. Агар хатоликлар тузатиб бщлмайдиган бщлса, текширилаётган иытисодий субoектга аудиторлик хулосаси эмас, балки балансини тузатишда ёрдам талаб ыилинади.
Стандартда олдиндан «иытисодий суoбектнинг бухгалтерия ъисоботининг тщьрилиги тщьрисидаги аудиторлик фирманинг фикри бу субoект ва истеoмолчиларга унинг таркиби ва шакли аниы кщрсатилиши лозим» деб кщриб чиыилган, стандарт иловаларида аудиторлик хулосаларининг шакллари мисол ыилинган.
Иытисодий субoектлар аудитор ва рахбарларининг бир тилда гаплашиши учун рахбарларга бундай турдаги тушунчаларнинг мохиятини хеч бщлмаганда умумий хусусиятларини очиб берадиган махсус изохлар талаб ыилинади. Биз щйлаймизки, щз мижозларимизга аудиторлик хулоса топшираётганда тушунарсиз фикрларни изохлайдиган зарур шарх (тушунтириш) ъам бериш даркор, лекин кщп холларда аудиторлик хулосани умумтарыалган иытисодий тушунчаларни ыщллаш билан тузиш зарурияти туьилади.
Юыорида айтиб щтилган тушунчалар мохиятини аудиторлик текшириш харакатини бошлашдан олдин очиш маысадга мувофиыдир ва бу имконият аудиторга хат мажбуриятни тайёрлашда берилади. («Аудиторлик ташкилотининг аудит щтказишга розилиги тщьрисидаги хат-мажбурият»). Бу ыоиданинг маысади «аудиторлик текширишни щтказиш тщьрисида битимни тугатиш босыичида иытисодий субoект ва аудиторлик фирмасининг мажбуриятларини белгилаш» дан иборат.
Аудит ишларини бажариш учун етарли шароит бщлган эoтиборга олиш факти ва хат-мажбурият оферта ъисобланган кщп ьарб мамлакатларидан фарклироы бу ерда шундай тажриба мавжуд-ки, шароитларнинг мавжудлигида хам барча шароитларнинг батафсил кщрсатиб берадиган шартнома хулосаси зарур бщлади. Бундай турдаги шартнома мижознинг ъамда аудиторнинг мажбуриятларини тартибга солиш имконнини беради.
Хулоса ыилиб айтганда, ички хщжалик назоратини ташкил ыилишдан маысад аудиторлик фаолиятини бошыарадиган меoёрий хужжатларга тщлалигича мос келишдир. Булардан келиб чиыыан ъолда аудиторлик стандартларини тузувчилар келажакда нафаыат аудиторлик фаолиятини тартибга солувчи талаблар ыщйибгина ыолмасдан, балки жорий этилган ыоидаларга ыайтишади ва хеч бщлмаганда ыисман уларга щзгартиришлар киритишлари мумкин.



Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling