Фарьона Политехника институти «Бухгалтерия ъисоби ва статистика» кафедраси


Download 0.55 Mb.
bet11/35
Sana17.06.2023
Hajmi0.55 Mb.
#1527418
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   35
Bog'liq
АУДИТ

назорат саволлари:

  1. Аудит фирмаларининг ташкилий асослари

  2. Аудит фирмаларининг ъуыуыий асослари

  3. Аудиторлик хизмат шартномаларининг мазмуни

  4. Аудиторлик хулосасининг тузилиши

  5. Аудторлик хулоса турлари

  6. Аудит хулосаси стандартлари

  7. Аудитнинг асосий тамойиллари

  8. Аудитнинг ыандай стандартлари мавжуд

  9. Аудит стандартларини ыщллаш

  10. Аудит касбига оид ахлоыий ыоидалар нималардан иборат



3-маOруза: АУДИТ ХИЗМАТ БОЗОРИ
режа:

  1. Аудит бозори

  2. АУДИТОРЛИК ФИРМАЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ

ИСТИЫБОЛЛАРИ

  1. АУДИТОРНИ ТАНЛАШ



Таянч иборалари:
Аудит фирмалар, аудитнинг ъуыуыий меoёрлари, аудитнинг касбий уюшмалари, аудит хизмат турлари, аудит хизматни яхшилаш йщллари, аудиторни танлаш мезонлари, аудиторлик лицензия, аудиторлик палата, “Катта бешлик”, аудиторларни танлаш мезонлари.


1. Аудит бозори

Аудиторлик ъизматига бщлган талабнинг щсиши асосан, турли ъилдаги ташкилий-хуыуыий шаклдаги ташкилотларни вужудга келиши, хусусан акционерлик жамиятлари вужудга келиши билан боьлиы.


Акционерлик жамиятларида хусусан, манфаатдорликни таысимланиши- бошыарувни амалга оширувчилар ва фаолиятни маблаь билан таoминловчилар манфаатдорлиги (акционерлар, инвесторлар) ъамда аудит аъамиятини акс эттирувчи бир неча сабабларни кщрсатиш мумкин.

  1. Биринчидан бозор субoектларининг фаолиятининг тезкорлиги, натижаси аниы ва хаыыоний ахборотларга асосланган ъолда амалга оширилади.

  2. Иккинчидан, молиявий ахборотлардан фойдаланувчилар кщпинча улардан бевосита фойдаланиш хуыуыига эга эмаслар.

  3. Учинчидан, бундай ахборотни баъолаш учун ъам махсус билимларга эга бщлиш зарур.

  4. Тщртинчидан, бошыарув органлари томонидан берилаётган ахборотни ъолисона бщлмаслигини ъам назарда тутиш зарур.

  5. Бешинчидан, аудит ёрдамида ыщшимча юридик ва иытисодий назоратнинг ихчам шаклларига эришиш мумкин

  6. Олтинчидан, текширилаётган бухгалтерлик ъисботларга асосланган фаолият натижасида, сезиларли молиявий камчиликларни вужудга келишига сабаб бщлиши мумкин

Хулоса ыилиб айтганда, аудит бозор муносабатлари ыатнашчиларига, уларнинг иытисодий манфатлари ва ыарорларини ыабул ыилишда ыулай шароит яратади. Шунингдек корхоналар фаолиятини бахаловчи холис ахборотларнинг тузилиши давлат ташкилотларнинг иши учун ъам зарурдир. Бундай ташкилотлар асосан иытисодий соъалар бщйича ыарор ыабул ыиладилар ва солиы, инвестицияларни белгилайдилар.
Натижада, ъолисона аниы ахборот щз навбатида, иытисодиётни ривожланишига, вужудга келаётган камчиликларни олдиндан аниылашга бунинг натижасида эса иытисодий ыарор ыабул ыилувчи давлат органларининг фаолиятини ъам тщьри йщналтиришга имконият яратади. Шунингдек турли хил иытисодий соъалардаги ыарорларнинг натижасини баъолаш ва башоратлаш учун шароит яратади.
Ушбу шароит бугунги кунда аудиторлик фирмаларига бщлган ыизиыишнинг щсишига сабаб бщлмоыда. «Иытисодий шаръ» (Экономическое обозрение) ойномаси мухарририяти аудиторлик хизматлар бозор таркибини баъолаш маысадида, бир неча аудиторлик фирмаларида анкета сщровини щтказдилар. Сщровини маысади Щзбекистон бозорида фаолият кщрсатаётган аудиторлик фирмаларининг ижобий ва салбий томонларини аниылаш, мамлакатдаги аудиторлик ишининг ривожланиши ва унинг аъволини белгилаш маысадида эди. Сщров муаллифлари албатта анкета бозор таркибини аниылаш ва башорат ыилиш учун ягона усул бщлмасада таълил ыилишнинг энг кам маблаь сарфланажак усули деб топилган.
Анкета саволларига 31 аудиторлик фирмасидан жавоб олинган уларнинг кщпчилиги Тошкент шаърида жойлашган.
Щзбекистонда щзининг ваколатномасига эга бщлган, дунё «Катта бешлигига» кирувчи тщрт аудиторлик фирманинг фаыат биттасигина, анкета саволларига жавоб берган. Яна иккитаси реклама ахборот материалларини жщнатганлар, бири щз фаолияти хаыида ыисыача ахборот бериш билан чекланган. Шунинг учун ушбу фирамларнинг Щзбекистон бозорида тутган щрни ва мавыеини аниылаш мумкин эмас. Лекин бундай муносабат ушбу фирмаларнинг одатдаги муносабати бщлиши ъам мумкин шартномада белгилинган бщлса, ушбу фирмалар одатда щзининг йирик мижозлари хаыида маoлумотни сир саылайдилар. Хулоса ыилиб айтганда мижоз щзининг номини ыайд этилишига рози бщлиши шарт. Чунки ъар ыандай ахборот щз навбатида, яна саволларни туьилишига сабаб бщлади.


Фирмалар.
Анкета саволларига жавоб берган кщпчилик фирмалар Щзбекистонлик тадбиркорлар томонидан ташкил этилган, фаыатгина иккитаси ыщшма корхона бщлиб ва биттаси филиал ъисобидаги фирмадир.
Анкета ташкилотларнинг ташкилий ъуыуыий шакли хаыидаги саволни бщлмаганига ыарамай 18 та фирма щз жавобларида, щзини чекланган жавобгарлик жамиятлари ва 7 таси эса шахсий деб атаганлар.
Анкета саволларига жавоб берган 4 та фирма Щзбекистонда 5 ва ундан ортиы йил фаолият кщрсатаётганликларни, кщпчилик ыисми (20) 1996 йилда ташкил топганлигини кщриш мумкин. Бу эса щз навбатида аудиторлик хизматига бщлган талабни щсишини акс этириб ыолмай, мамлакатдаги йирик корхоналарни акционерлик жамиятларига щзгартиришни ва янги «Акционерлик жамиятлари ва акционерлар ъуыуыини ъимоя ыилиш тщьрисида»ги ыонуннинг ыабул ыилиниши билан боьлиыдир.
Корхона фаолиятини характерловчи асосий кщрсаткич бу олинаётган фойда хажмидир, 6 та фирма ушбу саволга жавоб бермади. Жавоб берган баoзи фирмаларнинг йиллик айланма маблаьлари 3 млн. 300 минг сщмдан ошмаган. Энг катта айланма маблаьига эга бщлган фирма 35,7 млн. сщмни ташкил этган. Энг кам айланма маблаьига эга бщлган фирма 100 минг сщмни ташкил этади. Олтита фирма (13%) кщрсатишича, хизматларнинг бир ыисмига чет эл валютасига тщлов ыабул ыилинганини ва чет эл тщловларини айланма маблаьлари ъаыидаги маoлумотларни ъам кщрсатганлар. Сщровда ыатнашган кщпчилик фирмалар бир шаъарда фаолият кщрсатишади. Фаыатгина 6 фирма Щзбекистоннинг бошыа минтаыаларида щзининг ваколатхоналари ва филиалларига эга. Битта фирма эса, 18 та филиали мавжудлигини кщрсатган Ушбу саволларга жавоблардан кщриниб турибдики, фирмалар тор географик йщналиш бозорга хизмат кщрсатишига мослашган ва ундан чиыишни кераксиз деб ъисоблайдилар.
Фирмалардаги ходимлар таркиби ва ъисоби ъаыидаги саволга 48 фирма жавоб берган ( 94 % ). Ундан икки ыисми фирмаларда (62,5%) хизмат кщрсатувчилар сони 10 тадан ошмайди. Ъар 10 тадан 9 та фирмада эса хизмат кщрсатувчилар сони 20 тадан ошмайди. 2 фирма эса ходимлар сони 3 тадан ошмаслигини кщрсатган. Сщровда ыатнашган фирмаларнинг бирида 85 та ходимлар сони ыайд этилган. Штатлар рщйхатида фирма ъизмат кщрсатувчи турли ъил ходимлар ъисобга олинган, шунинг учун улар алоъида аудиторлар ъисобини ъам кщрсатганлар. Лекин ъеч ыайси фирма ваытинча хизмат кщрсатувчи ъодимларнинг сони кщрсатмаган. Бунга ыарамай Щзбекистон хизмат кщрсатаётган аудиторлик фирмалари фаыатгина ходимлар сони билан фаолият кщрсатади деб бщлмайди.
Фаыатгина иккита фирма щз штатлар рщйхатида чет эл мутахассиларинг доимий фаолият кщрсатишни белгилаган. Бу маoлумотлар «катта бешликка» кирувчи фирмаларга таалуыли эмас ушбу фирмаларда махаллий ъамда чет мутахассислари ъизмат ыиладилар.
Сщровлар ёрдамида олинган маoлумотлар натижасида ыуйидаги ъулосалар ыилиш мумкин.
Сщровда ыатнашган аудиторлик фирмаларнинг аксарият ыисми катта бщлмаган фирмалардир, улардан асосан махаллий мутахассислар ишлайдилар, шунингдек улар чекланган худудда хизмат кщрсатмоыдалар.



Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   35




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling