Фарғона давлат университети сиртқи бўлим “ижтимоий-гуманитар фанлар” кафедраси

Асосий воситаларнинг эскириш.
Асосий ишлаб чиқариш фондлари гуруҳлари
1. Бинолар (асосий ва ёрдамчи сехлар, завод бошқаруви)
2. Иншоотлар (шахталар, кўприклар)
3. Трансмиссия (енергия, газ, сув у орқали ўтказилади)
4. Ишчи ва қувват машиналари.
5. Ўлчаш ва тартибга солиш асбоблари, асбоблари.
6. Асбоб ва жиҳозлар (хизмат муддати 1 йилдан ортиқ)
7. Ишлаб чиқариш ва маиший техника
8. Компютер техникаси
9. Автотранспорт воситалари
10. Хўжалик ичидаги йўллар
11. Ер участкалари (корхонага тегишли)
Асосий ишлаб чиқариш фондлари Фаол қисм - бу маҳсулот яратишда бевосита иштирок этувчи асосий воситаларнинг пассив қисми - асосий фондларнинг фаол элементларининг (бинолар, иншоотлар, инвентарларнинг) нормал ишлашини таъминлайди.
Асосий воситаларнинг асосий баҳолари қолдиқ қиймати Тўлиқ дастлабки ёки тўлиқ тиклаш қиймати ва ҳисобланган амортизатсия ўртасидаги фарқ Ўзгартириш қиймати (тўлиқ) Қайта баҳоланганларга ўхшаш янги меҳнат қуролларини сотиб олиш ёки қуриш учун смета қилинган харажатлар суммаси Бошланғич қиймати (тўлиқ) меҳнат воситаларини сотиб олиш ёки яратиш учун жорий нархлардаги ҳақиқий харажатлар миқдори
Асосий воситаларнинг ўртача йиллик қиймати F ved *m 12 = Fn - F vyb * (12-m) 12 + Fn - йил бошидаги асосий воситаларнинг қиймати, рубл; F вед - киритилган асосий воситаларнинг қиймати, руб.; F vyb - асосий воситаларни бекор қилиш қиймати,;
м - асосий воситаларнинг ишлаш ойлари сони.
Асосий фондлар тушунчаси ва иқтисодий моҳияти. Асосий воситалар ишлаб чиқариш жараёнида қайта-қайта иштирок этувчи, табиий-моддий шаклини сақлаган ҳолда, уларнинг қиймати тайёр маҳсулотга ўтказиладиган меҳнат воситаларидир.
Асосий ишлаб чиқариш фондлари - бу маҳсулот ишлаб чиқаришда, ишларни бажаришда ёки хизматлар кўрсатишда ёки ташкилотни бошқаришда 12 ойдан ортиқ муддатга ёки нормал иш айланишига хизмат кўрсатишда меҳнат воситаси сифатида фойдаланиладиган мулкнинг бир қисми. 12 ойдан ошади. Асосий ишлаб чиқариш фондлари - бу маҳсулот ишлаб чиқаришда, ишларни бажаришда ёки хизматлар кўрсатишда ёки ташкилотни бошқаришда 12 ойдан ортиқ муддатга ёки нормал иш айланишига хизмат кўрсатишда меҳнат воситаси сифатида фойдаланиладиган мулкнинг бир қисми. 12 ойдан ошади.
Автотранспорт корхоналарининг асосий ишлаб чиқариш фондлари қуйидаги гуруҳларга бўлинади: Автотранспорт корхоналарининг асосий ишлаб чиқариш фондлари қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
1. Автотранспорт воситалари.
2. Бино ва иншоотлар.
3. Энергия ва ишлаб чиқариш ускуналари.
4. Трансфер қурилмалари.
5. Бардошли ёки қиммат асбоблар ва инвентар (енг кам иш ҳақининг 100 дан ортиқ - энг кам иш ҳақи)
-Автотранспорт воситалари
-Бино ва иншоотлар
-Енергия ва ишлаб чиқариш ускуналари
-Трансфер қурилмалари
Бардошли ёки қиммат асбоблар ва инвентар (енг кам иш ҳақининг 100 дан ортиқ - энг кам иш ҳақи)
Структура асосий воситалар АТП. Асосий воситаларнинг асосий гуруҳлари умумий қийматига нисбати асосий фондларнинг ишлаб чиқариш таркиби ҳисобланади.
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг технологик тузилиши уларнинг корхонанинг таркибий бўлинмалари ўртасида тақсимланишини компанияда мавжуд бўлган умумий қийматининг фоизи сифатида тавсифлаш имконини беради).
Асосий ишлаб чиқариш фондларининг ёш таркиби уларнинг ёш гуруҳлари бўйича тақсимланиши ҳақида тушунча беради. 20, 20 дан юқори).
Ишлаб чиқариш жараёнида иштирок этиш хусусиятига кўра: Ишлаб чиқариш жараёнида иштирок этиш хусусиятига кўра: фаол қисм пассив қисм
Асосий воситалар: Асосий воситалар: ишлаб чиқаришдан ташқари Асосий воситаларни баҳолаш. ОПФнинг бошланғич қиймати - бу маблағларни ишлаб чиқариш ёки сотиб олиш, уларни этказиб бериш ва ўрнатиш харажатлари йиғиндиси. ОПФни алмаштириш қиймати - бу асосий воситаларни қайта ишлаб чиқариш харажатлари замонавий шароитлар; у одатда маблағларни қайта баҳолаш вақтида ўрнатилади. ОПФни алмаштириш қиймати - замонавий шароитда асосий воситаларни қайта ишлаб чиқариш харажатлари; у одатда маблағларни қайта баҳолаш вақтида ўрнатилади. ОПФнинг қолдиқ қиймати - бу асосий воситаларнинг дастлабки ёки тиклаш қиймати ва уларнинг эскириш суммаси ўртасидаги фарқ. ОПФнинг қолдиқ қиймати - бу асосий воситаларнинг дастлабки ёки тиклаш қиймати ва уларнинг эскириш суммаси ўртасидаги фарқ.
Асосий воситаларнинг эскириши Амортизатсиянинг икки тури мавжуд: жисмоний (моддий) маънавий Асосий воситаларнинг жисмоний эскириши - уларнинг дастлабки истеъмол қийматининг йўқолиши, асосий воситаларнинг жисмоний эскириши - бу уларнинг дастлабки истеъмол қийматининг эксплуататсия даврида ҳам, ҳаракатсизлигида ҳам (ёғингарчилик, коррозия, табиий офатлар натижасида нобуд бўлиши). Асосий ишлаб чиқариш фондларининг эскириши ифодаланади Асосий ишлаб чиқариш фондларининг маънавий эскириши меҳнат воситаларининг эскиришида, уларнинг жисмоний хизмат муддати тугагунига қадар айирбошлаш қийматини йўқотишида намоён бўлади. Биринчи турдаги эскириш машина ва асбоб-ускуналар билан боғлиқ ҳолда уларни такрор ишлаб чиқариш харажатларининг камайиши натижасида уларнинг таннархининг пасайишида ифодаланади. Иккинчи турнинг эскириши фан-техника тараққиёти натижасида анча тежамкор, техник жиҳатдан такомиллашган машиналар яратилиши оқибатидир. Иккинчи турнинг эскириши фан-техника тараққиёти натижасида анча тежамкор, техник жиҳатдан такомиллашган машиналар яратилиши оқибатидир. Асосий фондлардан фойдаланишни яхшилаш йўллари. Автомобил транспортида асосий фондлардан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш учун капитал унумдорлиги, капитал сиғими, капитал-меҳнат нисбати ва асосий фондларнинг рентабеллиги кўрсаткичлари, шунингдек, турли коеффитсиентлар қўлланилади. Активларнинг рентабеллиги "FO" - учун D даромад миқдорини акс эттирувчи кўрсаткич. асосий ишлаб чиқариш фондлари Фосн: Активларнинг рентабеллиги "FO" - 1 тегишли бўлган даромад D миқдорини акс эттирувчи кўрсаткич. асосий ишлаб чиқариш фондлари Фосн: FD = D / Фосн Капиталнинг зичлиги "FЕ" активлар рентабеллигига тескари кўрсаткичдир. Капиталнинг зичлиги "FЕ" активлар рентабеллигига тескари кўрсаткичдир. У даромаднинг ҳар бир рублига тўғри келадиган OPF қийматини тавсифлайди D: FE = Fosn / D Капитал-меҳнат коеффитсиенти "FV" - ҳар бир ходимнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланишини тавсифловчи кўрсаткич: "FV" капитал-меҳнат коеффитсиенти - ҳар бир ходимнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари билан таъминланишини тавсифловчи кўрсаткич: FV = Fosn / N Асосий воситаларнинг рентабеллиги Rof - баланс фойдаси Пбал АТПнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари йиғиндисига нисбати: Асосий воситаларнинг рентабеллиги Rof - баланс фойдаси Пбал АТПнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари йиғиндисига нисбати: Автомобил транспортида асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишни баҳолашда юқоридаги кўрсаткичлардан ташқари қуйидаги коеффитсиентлар ҳам қўлланилади: Рўйхатда келтирилган кўрсаткичлардан ташқари автомобил транспортида асосий ишлаб чиқариш фондларидан фойдаланишни баҳолаш учун қуйидаги коеффитсиентлар қўлланилади: Кенг фойдаланиш. Ке Интенсив фойдаланиш Кi Интеграл юк Кинт Асосий воситаларнинг Шифт иши Кcм Асосий воситалардан кенг фойдаланиш коеффитсиенти (ёки экстенсив юк коеффитсиенти) - бу сменада (кун, ой, йил) соатларда Тф ишлаган ҳақиқий вақтнинг мумкин бўлган ТВга нисбати: Асосий воситалардан кенг фойдаланиш коеффитсиенти ( ёки кенг юк коеффитсиенти) сменада (кун, ой, йил) соатларда Тф ишлаган ҳақиқий соатларнинг мумкин бўлган Тv га нисбати: Ke = Tf /Tv
Амортизатсиянинг тўғри чизиқли усули мулкнинг бутун фойдаланиш муддати давомида унинг бир хил ҳисобланишини назарда тутади. Тўғри чизиқли амортизатсия усули мулкнинг бутун фойдаланиш муддати давомида унинг бир хил ҳисобланишини назарда тутади. Унга мувофиқ, ойига амортизатсия миқдори объектнинг бошланғич (алмаштириш) қиймати ва амортизатсия нормасининг маҳсулоти сифатида ҳисобланади, яъни. Унга мувофиқ, ойига амортизатсия миқдори объектнинг бошланғич (алмаштириш) қиймати ва амортизатсия нормасининг маҳсулоти сифатида ҳисобланади, яъни. A = Sp x Na / 100%, Бу эрда А - амортизатсия миқдори Sp - асосий воситаларнинг дастлабки қиймати (рубл) Nа - амортизатсия даражаси (%). Ҳар бир объект бўйича амортизатсия нормаси формула бўйича аниқланади: Ҳар бир объект бўйича амортизатсия нормаси формула бўйича аниқланади: Na=1/Tsl x 100%, Бу эрда Tsl - фойдали хизмат муддати (ойлар).