Фарғона вилояти Ўзбекистон Республикаси таркибидаги вилоят. 938-йил 15-январда ташкил етилган. Республиканинг шарқида, Фарғона водийсининг жанубида жойлашган

Ўзбекистон Республикасининг вилоятлари бўйича об-ҳавонинг йиллик
ўртача ҳарорати.

Вилоятлар	Ойлар
	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
Корақалпоғистон Республикаси	-8,2	-7,9	-0,5	10,3	18,6	24,0	27,0	24,6	17,3	8,0	0,7	-1,4
Андижон вилояти	-2,2	1,2	7,1	16,1	21,4	25,7	27,2	25,0	19,8	13,1	5,6	0,5
Бухоро вилояти	0,4	2,7	8,4	16,5	22,3	26,7	28,4	25,7	20,1	13,1	6,7	2,3
Жиззах вилояти	-2,3	0,5	6,2	13,1	18,5	24,0	26,9	24,6	18,3	11,1	4,2	-0,3
Қашқадарё вилояти	2,9	3,3	9,8	16,6	22,6	27,7	29,9	28,2	22,9	16,2	9,6	3,0
Навоий вилояти	0,9	3,6	6,4	15,8	21,7	25,3	28,3	25,9	19,9	13,3	7,1	2,7
Наманган вилояти	-2,0	1,1	8,5	16,2	21,5	25,7	27,2	25,2	20,2	13,5	5,9	0,2
Самарқанд вилояти	0,5	2,8	7,4	14,2	19,3	23,9	26,9	24	19,0	12,7	6,6	2,6
Сурхондарё вилояти	2,6	6,0	11,4	18,4	24,3	28,2	30,4	28,1	22,4	15,8	9,9	5,1
Сирдарё вилояти	-1,5	1,0	7,7	15,2	21,0	25,4	26,8	24,3	18,8	12,3	5,3	0,2
Тошкент вилояти	-0,4	2,0	7,9	14,7	20,2	24,9	27,1	25,1	19,6	12,8	6,7	2,0
Фарғона вилояти	-1,7	1,5	7,9	15,6	20,8	25,0	26,9	25,0	19,7	13,1	5,7	0,7
Хоразим вилояти	-3,7	-2,3	4,9	14,4	21,6	26,4	28,2	25,7	19,4	11,4	3,8	-1,6

Йўл иқлим графиги
Қурилиш муддати йўлнинг қайси вилоятда жойлашувига, вилоятнинг табиий об-ҳаво шароитига, гидрогеологик, грунт ер ости сувлари шароитларига ва йўл қурилиши техникасининг имкониятларига боғлиқ равишда аниқланади.
Йўл пойини қуриш ишлари баҳорда ҳаво ҳарорати +5 дан, кузда +10 гача бўлган даврда олиб борилади.
Йўл пойини қуриш муддати қуйидаги формула орқали топилади:
Йўл иқлим графиги чизмаси.

Бу графиг танланган вилоятининг йиллик ёғингарчилик миқдоридан келиб чиққан холда хисоблаб топилади.
Йўл иқлим графигидан келиб чиқиб йўл пойини қуриш давридаги календар кунлар сонини топишимиз мумкин булади ва уни қуйидаги формула орқали топилади.

Бу эрда:

кун, йўл пойини қуриш давридаги календар кунлар сони; (йўл иқлим графиги асосида олинади).
(бу кун календар кунлари асосида ҳисоблаб топилади) кун,
Йўл пойини қуриш давридаги дам олиш ва байрам кунлари сони.
кун, об-ҳавонинг ёмонлиги туфайли ноқулай иш кунлар сони
таъмирлашга муҳтож машина-механизмларни ишламаган кунлари
сменалар сони =1 ёки =2 булиши мукин.

Ер ишлари ҳажмини ҳисоблаш. Ер ишлари ҳажмини тақсимлаш графиги.Ер ишлари ҳажми бўйлама кесимдаги ишчи белгилар ва кўндаланг кесимга асосан ҳисобланади.

Ер ишлари ҳажмини формулалар, жадваллар ҳамда ЭҲМ ёрдамида аниқлаш мумкин.
Кўтарма ёки ўйма ҳажмини қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин.

Бу ерда: , - йўл пойининг кетма-кет жойлашган кўндаланг кесим юзаси.
-кўндаланг кесимлар орасидаги масофа.
- кўндаланг кесим ёки бағир нишаблиги.
, - кетма-кет жойлашган ишчи белгилар
Агар, - < 1,0 бўлса, уларнинг қийматлари ҳисобга олинмайди. У ҳолда грунт ишлари ҳажми қуйидагича аниқланади.

Жойнинг кўндаланг нишаби 100% дан кам бўлган ҳолларда, грунт ишлари ҳажмини ҳисоблаш учун Н.М.Митин жадвалидан фойдаланса бўлади.

H =h₁ + h₂ + h₃ + h₄ =0.04+0.07+0.18+0.26=0.55

Ер ишлари тақсимлаш графигини қуриш учун координата ўқларида йўл узунлиги ва грунт ишлари ҳажмини жойлаштирамиз. Ўқдан юқорида ўйма, қуйида кўтарма ҳажмлари жойлаштирилади.

Графикда кўтармани барпо қилишда грунт қаердан келтирилиши ва ўймада ишлаганда ортиқча грунт қаерга ишлатилиши кўрсатилиши керак. Шу мақсадда энг аввало, ўймадаги грунтни тақсимлашни кўрсатишимиз керак. Ўймадаги грунт кўтарма ҳосил қилиши учун тўлиқ ишлатилади. Етмай қолган грунтни скреперлар ёрдамида 100-500 м масофада ён резервдан ташилади. Агар ён резервдаги грунт яроқсиз бўлса, у ҳолда кўтарма ташиб келтириладиган грунтдан барпо қилинади. Графикда кўтармани барпо қилишда грунт қаердан келтирилиши ва ўймада ишлаганда ортиқча грунт қаерга ишлатилиши кўрсатилиши керак. Шу мақсадда энг аввало, ўймадаги грунтни тақсимлашни кўрсатишимиз керак. Ўймадаги грунт кўтарма ҳосил қилиши учун тўлиқ ишлатилади. Етмай қолган грунтни скреперлар ёрдамида 100-500 м масофада ён резервдан ташилади. Агар ён резервдаги грунт яроқсиз бўлса, у ҳолда кўтарма ташиб келтириладиган грунтдан барпо қилинади. Йўл пойини қуришда 2 м гача бўлган кўтармаларни ён резервдан барпо қилишда бульдозерлардан, 2 м дан юқори бўлган кўтармаларни ўймадан ёки ён резервдан 500 м гача бўлган масофадан ташиб келтириб қуриш учун скреперларни қўллаш мақсадга мувофиқдир.

Йўл пойини қуришда грунтнинг ўртача ташиш масофаси 2 км бўлса, у ҳолда эксковатор ва автомобил-самосваллардан фойдаланган ҳолда олиб борилади.
Йўл пойини қуришда грунт каръерларини ва ишлаб чиқариш корхоналарининг жойлашиш схемаси аниқлаш
Топшириқда берилган маълумотлар бўйича йўлнинг шартли чизмаси чизилиб, унда каръерларни, йўл хўжалик корхоналари, база, завод ва бошқалар кўрсатилади. Бунинг учун қуйидаги схемалардан фойдаланамиз.
а) битта манбадан ташишда a₁ =10 l1 =1.6 l2 =1.4
Бу схема учун ўртача ташиш масофаси қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
= =10.75


Йул пойини қуриш учун иш жараёнларини ва машина-механизмларнинг отрядини аниқлаш
Трасса жойлашган участкасининг рельефи, грунти ва карьерларнинг мавжудлигига қараб ҳамда ҳар бир пикетдаги ер ишлари ҳажмига асосланиб, бутун трасса бўйлаб таҳлил қилинади.
Рельеф тузилишидан қатъий назар, қуйидаги ишлар бажарилади:

• 
  Геологик ва геодезик қидирив ишлари(трассани тиклаш ишлари)
  
• 
  тайёргарлик ишлари
  
• 
  асосий ишлар
  
• 
  текислаш ва пардозлаш ишлари.
  

I.Тайёргарлик ишлари
Қурилишга ажратилган участкада асосий ишларни бошлашдан олдин тайёргарлик ишлари бажарилади. Унгача трассани тиклаш ишлари бажарилади ва йўл минтақасини дарахт, бута, тўнка, йирик тошлар ва бошқалардан тозаланади.
Сўнгра йўл қуриладиган минтақадаги ўсимлик қатлами 0,15 -0,20 м қалинликда бульдозер ёки автогрейдер ёрдамида қирқиб, четга суриб қўйилади. Уни кейинчалик йўл пойи ёнбағир қиялигини мустаҳкамлаш учун ишлатилади.

b

B_йп
)

Ўсимлик қатлами қирқиладиган грунт ҳажмини қуйидаги формула ёрдамида аниқлаймиз.

= 25.75*3000*0.2=15450 м³
Бу ерда:
B_ўсим –м, ўсимлик қатлами қирқиладиган кенглик ва уни (2) ифода орқали топамиз,
- м, йўлни умумий узунлиги,
_ўс –м, ўсимлик қатлами қирқиладиган қалинлик,
B_ўсим – Ўсимлик қатлами энини топиб олишимиз керак ва бунинг учун (2) ифодадан фойдаланган ҳолда топамиз:
B_ўсим = B_йп+ 2с =20.8+4.95=25.75
с = м·h =1.5*1.65=2.47 м қирқим,
Бу ерда:
B_йп – йўл пойини кенглиги ва у (3) ифода орқали топилади,
В_к – мавжуд қопламага ега булган йўл кенглиги
С₂ - йўл пойи ёнбағрининг асоси
с₁ - йўл пойидан қопламагача булган ёнбағрининг асоси,
м - Ёнбағир нишаблиги (1:1.5) м,
h_ўр- йўл пойининг баландлиги,
h – йўл асоси ва қоплама баландлиги.
B_йп = В_к+ 2с₁ =17.5+3.3=20.8 м (3)
с₁ = м · h_ўр = 1.5*1.1=1.65 м, (а) қирқим,

Ўсимлик қатлами бульдозер ёрдамида кўчирилади ва табиий асос каток ёрдамида шиббаланади.

II.Асосий ишлар
Асосий қурилиш ишларини “грунт ишларининг тақсимланиш графиги”га асосланиб олиб борамиз.
а) Кўтармани карьердан ташиб келтирадиган грунт ёрдамида барпо қилиш:

1. 
   Эксковатор ёрдамида грунтни карьерда ишлаш
   
2. 
   Автосамосваллар ёрдамида грунтни трассага ташиш
   
3. 
   Бульдозер ёрдамида грунтни ёйиш
   
4. 
   Сув сепувчи машина ёрдамида грунтни оптимал намликка етгунча сув сепиб намлаш
   
5. 
   Енгил, ўрта ва оғир катоклар ёрдамида грунтни зичлаш