Farg’ona davlat universiteti harbiy fakultet

Urushning boshlanishidagi harbiy-siyosiy axvol.

Birinchi jahon urushining boshlanishidagi asosiy sabablardan rivojlanib borayotgan imperialistik davlatlar orasida siyosiy va iqtisodiy keskinlik kuchayishi natijasida; bo’lingan erlarni bo’lish va bosib olingan koloniyalarda ham ashyo bozorini kuchaytirish XX asr boshlarida dunyo bo’linib imperealistik davlatlar tomonidan bosib olingan xudud qolmagan edi.
Imperalistik davlatlar orasida notekist va tez rivojlanishi natijasida kelishmovchiliklar kelib chiqdi.
Germaniya (koloniyalarga) 1900 yilga kelib Angliya va Frantsiyadan iqtisod va ishlab chiqarish bo’yicha ancha o’zib ketdi. Natijada Germaniya ochiqdan-ochiq Angliyani Sharq va Afrika davlatlaridagi koloniyalariga bostirib kirdi.
Germaniya koloniyalariga qilingan o’sha paytda ko’p koloniya xududiga ega bo’lgan Frantsiya qarshiligiga uchradi. Bunga sabab Germaniya 1871 yilda bosib olingan Eg’zas va Letarin xududlari ahamiyatga ega bo’ldi.
Germaniyani Yaqin Sharqga kirishida Rossiyaning Qora dengiz ‘avzasiga xavf soldi. Avstriya, Vengriya, Germaniya bilan ittifoq tuzib Rossiya tasarrufida bo’lgan Balqon davlatlariga xujum boshladi. Rivojlangan imperalistik davlatlar orasida tashqi siyosatni qarama-qarshiligi bo’lingan duyoni bo’lishda ikki xarbiy lagerg’ bo’lindi.

1. 
   Uchlik ittifoqiga (Germaniya, Avstriya, Vengriya va Italiya).
   
2. 
   Uchlik va Antanta (Angliya, Frantsiya, Rossiya).
   

Evropadagi katta davlatlar orasidagi urush AQSh ga katta foyda bilan birga Lotin Amerika va Uzoq Sharq davlatlariga ekspantsiya qilishiga sharoit yaratildi.
Birinchi jahon urushi boshlanishida imperalistik davlatlar o’zlarini qarama-qarshiligi bilan birga bosib olingan koloniyalardagi mustaqillik va ozodlik uchun kurashni bostirish bo’lgan, Bu urushda imperalistik davlatlar dunyoni bo’lishda er sharini boshqa davlatlarini ham o’z ichiga qamrab oladi.
Urush o’zini siyosiy maqsadi va masshtabiga qarab jahon urushiga aylandi.
1914-1918- yildagi urushlar ikki xarbiy blokdagilar uchun ham noxaqlik va bosqinchiligi bilan xarakterlandi.
Urush boshlanishi. Urushning boshlanishiga sabab Saraevada Avstriya-Vengriya shaxzodasini o’limi bilan bog’liq bo’ldi. Avsriya- Vengriya davlati Germaniya bilan birgalikda Serbiya ichki ishlariga aralashib ultimatum talab qildi. Serbiyaning tinchlik saqlash borasidagi xatti-harakatlari zoya ketdi va 28 iyul kuni Avstriya-Vengriya Serbiyaga urush e’lon qildi. Ikki kundan so’ng, Rossiya davlati Avstriya-Vengriya xatti-harakatiga javoban umumiy safarbarlik e’lon qildi.
1-avgust kuni Germaniya Rossiyaga qarshi, 3 avgust Frantsiyaga, Angliya esa, Germaniyaga 4 avgust urush e’lon qildi.
Shunday qilib 1-jahon urushi boshlandi.

3.