Farg’ona davlat universiteti Iqtisodiyot fakulteti

Tashqi migratsiyadan farqli o'laroq, ichki migratsiya butun mamlakat aholisining umumiy soniga ta'sir qilmaydi, lekin uning demografik vaziyatga ta'sirini ham e'tibordan chetda qoldirib bo'lmaydi. So'nggi ma'lumotlarga ko'ra, Minsk viloyati Belarusda 18 yil ichida aholisi eng kam - 131 ming kishiga kamaygan va Vitebsk viloyati eng ko'p - 216 ming kishiga kamaygan yagona hududga aylandi. Shu bilan birga, pasayish nafaqat tabiiy yo'qotish, balki migratsiya tufayli ham sodir bo'ldi. Respublikaning barcha hududlarida aholining migratsiya oqimi kuzatilmoqda, faqat poytaxt viloyati bundan mustasno. Bugungi kunda mamlakat aholisining qariyb 21 foizi Minskda, yana 57 foizi boshqa shaharlarda istiqomat qiladi, qishloq aholisi esa atigi 22 foizni tashkil qiladi. 1950-yilda esa buning aksi edi: aholining atigi 4 foizi poytaxtda, 79 foizi qishloqda yashagan.

Albatta, yuqoridagi va boshqa demografik muammolarni hal qilish uchun respublikamizda turli tadbirlar amalga oshirilmoqda. Masalan, Belarusiyaning Milliy xavfsizlik kontseptsiyasi nafaqat tug'ilishning o'sishini rag'batlantirish va ijtimoiy-iqtisodiy turmush sharoitini yaxshilashni, balki "tashqi va ichki migratsiya oqimlarini optimallashtirishni, belaruslarning o'z vatanlariga ixtiyoriy qaytishiga ko'maklashishni, ularni jalb qilish va saqlashni nazarda tutadi.

Albatta, yuqoridagi va boshqa demografik muammolarni hal qilish uchun respublikamizda turli tadbirlar amalga oshirilmoqda. Masalan, Belarusiyaning Milliy xavfsizlik kontseptsiyasi nafaqat tug'ilishning o'sishini rag'batlantirish va ijtimoiy-iqtisodiy turmush sharoitini yaxshilashni, balki "tashqi va ichki migratsiya oqimlarini optimallashtirishni, belaruslarning o'z vatanlariga ixtiyoriy qaytishiga ko'maklashishni, ularni jalb qilish va saqlashni nazarda tutadi.

Mabogunje (1970) birinchi bo’lib migratsiyani chiziqli, bir tomonlama harakat sifatida emas, balki o’zaro bog’liq o’zgaruvchilar tizimiga kiritilgan aylanma hodisa sifatida tushuntirish uchun tizimli yondashuvni taklif qildi. Ushbu yondashuvda migratsiya naqshlari kelib chiqish va boradigan joylar o’rtasida odamlar, tovarlar va xizmatlarning ko’p oqimlari tizimi shaklini oldi. Mabogunje qishloq-shahar migratsiyasiga tizimli yondashuvni qo’lladi, ammo keyinchalik bu makro va mikro darajadagi xalqaro tuzilmalarni qamrab oldi, ular resurslar, kapital va odamlarda qandaydir almashinuvga ega (Bilan 2017). Migratsiya tizimini shakllantirish uchun barqaror aloqalar zarur. Bunga misol qilib, Fawcett (1989) mamlakatlar o’rtasidagi iqtisodiy va siyosiy aloqalarni, migratsiya agentliklari va ommaviy axborot vositalarining faoliyatini ko’rsatadi.Kritz va Zlotnik (1992) ijtimoiy, siyosiy, demografik va iqtisodiy kontekstlarni farqlaydilar. Ularning ta’kidlashicha, migratsiya tizimining shakllanishiga umumiy tarixiy va madaniy o’tmish hamda zamonaviy iqtisodiy va siyosiy aloqalar ta’sir qiladi.