Farg‘ona davlat universiteti matematika-informatika fakulteti matematika yo‘nalishi guruh talabasi ning “Analitik geometriya” fanidan «Evklidga qadar bo‘lgan geometriya. Evklidning “Negizlar” asari»

Evklidning boshqa asarlari
Evklidning boshqa asarlari saqlanib qolgan:

• 
  Ma’lumotlar - shaklni belgilash uchun zarur bo‘lgan narsalar haqida;
  
• 
  Bo‘linish haqida - qisman va faqat arabcha tarjimada tirik qoldi; geometrik figuralarni teng nisbatda yoki berilgan nisbatda bir-biriga teng qismlarga bo‘linishini beradi;
  
• 
  Fenomen - sharsimon geometriyaning astronomiyaga qo‘llanilishi;
  
• 
  Optika– to‘g‘ri chiziqli nur tarqalishi haqida.
  

Qisqacha tavsiflar bilan ma'lum:

• 
  Porizmlar - egri chiziqlarni aniqlaydigan shartlar haqida;
  
• 
  Konus kesimlari
  
• 
  Yuzaki joylar - konus kesimlarining xususiyatlari haqida;
  
• 
  Pseudaria - geometrik dalillardagi xatolar haqida;
  

Ammo, Evklidning nazariyalari haqiqatning mavhumligidir, chunki u, masalan, chiziq faqat kengligi yo‘q, faqat uzunligi bo‘lgan nuqtalar to‘plamidir, deb taxmin qiladi. Bundan tashqari, ushbu postulatlarga ko‘ra, sirt qalinligi yoki balandligi yo‘q, shuning uchun u faqat ikkita o‘lchamga ega: kenglik va uzunlik. Xuddi shunday, Evklidning geometriyasi fizika, kimyo yoki astronomiya kabi boshqa bilim sohalarida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan. Shunday qilib, Evklid taqdimotining uyg‘unligidan ilhomlanib, koinotning Ptolemey nazariyasi ikkinchi asrda shakllantirildi, unga ko‘ra Yer olamning markazi hisoblanadi. Boshqa tomondan, Quyosh, Oy va sayyoralar atrofida aylanib, mukammal doiralar hosil qiladilar. Biroq, Evklidning “elementlari” o‘sha davrning barcha matematik bilimlarini umumlashtirishga harakat qildi va bir necha asrlar davomida o‘rganildi. Va bu asar mingdan ortiq nashrga ega, chunki u 1482-yilda marta bosmadan chiqqan.

XULOSA
Men kurs ishi yozishim davomida quyidagilarni o‘rgandim: Geometriya tarixini, Evklid xayotini va uni ilm fanga qo‘shgan ulkan xissasini, Evklid aksiomalarini, Evklid Postulatlarini.
Evklid geometriyaning bizgacha yetib kelgan birinchi qat'iy mantiqiy
konstruksiyasining muallifidir. Uning ekspozitsiyasi óz davri uchun shunchalik mukammalki, uning "Asosiylar” asari paydo bo‘lgandan boshlab ikki ming yil davomida u geometriya talabalari uchun qo‘llanma bo‘lib kelgan. U o‘z davrining yetuk olimi, geometriyaning sohalari asoschisi. U geometriyaning nima ekanligini anglab, bizgacha yetkazgan olim deb hisoblayman.
Bundan kelib chiqadiki, qadimda ilm-fan rivojlanmasidan oldin ham matematika sohasi, geometriya fani va boshqa fanlarning o‘z davrining yetuk olimlari ilmiy izlanishlar qilib shu sohalarning hozirgi davrda keng rivojlanishi uchun fundament vazifasini bajargan desam mubolag‘a bo‘lmaydi. Ular qoldirib ketgan izlanishlar va ilmiy tadqiqotlar xanuzgacha o‘z sohalarining asosiy qismi bo‘lib foydalanib kelinmoqda.
Men bu kurs ishim davomida juda ko‘p Evklidning hayoti va ijodi, uning qaysi sohalarda faoliyat yuritganlari, uning matematika va geometriya fanlariga qo‘shgan hissasi va shu sohaga oid yozgan kitoblari jumladan Evklidning “Negizlar” kitobi haqida qiziqarli ma’lumotlarga ega bo‘ldim.
Bu kurs ishi qolganlarga ham qiziq va manfaatli bo‘ladi deb umid qilaman.