Фармацевтика ишини ташкил қилиш кафедраси

3. а). Йиллар суммаси усулида (кумулятив усул)

	Бошланғич қиймат	Йиллик эскириш суммаси	Жамғарилган эскириш	Баланс қиймати
Биринчи йилнинг охири	500 000	5/15 х 470 000	156 667	343 333
Иккинчи йилнинг охири	500 000	4/15 х 470 000	125 333	218 000
Учинчи йилнинг охири	500 000	3/15 х 470 000	94 000	124 000
Тўртинчи йилнинг охири	500 000	2/15 х 470 000	62 666	61 334
Бешинчи йилнинг охири	500 000	1/15 х 470 000	31 334	30 000

3. б). Икки баровар амортизация меъёри билан қолдиқни камайтириш усули

• Мазкур усул бўйича ҳар йиллик эскириш миқдорини ҳисоб-китоб қилиш учун бутун фойдаланиш муддатидаги умумий баҳоланган жами бажариладиган иш ҳажмини ва муайян йилдаги бажарилган юк ҳажмини билиш лозим. Ишлаб чиқариш сифатида ишлаб чиқарилган маҳсулот, ишланган соатлар миқдори ва ҳоказолар олиниши мумкин.
• Амортизация меъёри қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
•   Бошланғич қиймаги - Тугатиш қиймати Йиллик
• ----------------------------------------------------------- = амортизация
• Мўлжалланган ишлар ҳажми суммаси.
• Юқорида қайд этилган компьютернинг 5 йил муддатда ишлаш ресурси 6 500 соат деб тахмин қиламиз. Компьюгер биринчи йилда – 2 000 соат, иккинчи йилда – 1 500 соат, учинчи йилда – 1 200 соат, тўртинчи йилда – 1 000 соат, бешинчи йилда – 800 соат ишлатилган.
• Бинобарин, амортизация меъёри қуйидагини ташкил этади:
• (500 000 – 30 000) : 6 500 = 72,307 сўм/соат.
• Амортизацияни ҳисоблашни қуйидагича акс эттириш мумкин:

	Бошланғич қиймат	Йиллик эскириш суммаси	Жамғари ган эскириш	Баланс қиймати
Биринчи йилнинг охири	500 000	40% х 500 000 = =200 000	200 000	300 000
Иккинчи йилнинг охири	500 000	40% х 300 000 = =120 000	320 000	180 000
Учинчи йилнинг охири	500 000	40% х 180 000 = =72 000	392 000	108 000
Тўртинчи йилнинг охири	500 000	40% х 108 000 = =43 200	435 200	64 800
Бешинчи йилнинг охири	500 000	64 800 – 30 000 = = 34 800	470 000	30 000

Қоплаш суммаси – корхона навбатдаги активдан фойдаланилиши эвазига, тугатиш қиймати билан биргаликда, қоплашни режалаштираётган сумма.

• Қоплаш суммаси – корхона навбатдаги активдан фойдаланилиши эвазига, тугатиш қиймати билан биргаликда, қоплашни режалаштираётган сумма.

Асосий воситаларнинг чиқиб кетиши қуйидаги сабабларга кўра юз бериши мумкин:

• реализация қилиш;
• чет корхоналар ва шахсларга текинга берилиши;
• устав капиталига улуш сифатида берилиши;
• молиявий лизинг шартномаси бўйича берилиши;
• камомад ёки йўқотишнинг аниқланиши.

• Номоддий активларни ҳисобга олиш
• 7-сон БҲМСга биноан номоддий активлар – хўжалик юритувчи субъект томонидан назорат қилинадиган ва узоқ вақт (10 йилгача фойдаланиш учун мўлжалланган) мол-мулк объектларидир.
• Ҳар қандай актив каби, номоддий активлар объекти ҳам ташкилотнинг назорати остида бўлиши, иқтисодий фойда келтириши, ҳудди алоҳида ҳисобга олиш объекти сифатида бир хилда идентификацияланиши керак.

Патент унинг тутиб турувчисига мазкур патент томонидан қамраб олинган предмет, жараён ёки фаолият туридан фойдаланиш, ишлаб чиқариш, сотиш ва назорат қилиш имконини берувчи қонунга мувофиқ олинган ҳуқуқ ҳисобланади.

• Патент унинг тутиб турувчисига мазкур патент томонидан қамраб олинган предмет, жараён ёки фаолият туридан фойдаланиш, ишлаб чиқариш, сотиш ва назорат қилиш имконини берувчи қонунга мувофиқ олинган ҳуқуқ ҳисобланади.
• Патентлар маълум вақт оралиғига, илмий техника янгиликларини ишлаб чикувчи ва/ёки татбиқ этувчи корхоналарга муайян вақт мобайнида ушбу фаолият тури натижаларидан монопол даромад олиш имконини бериш мақсадида берилади.
• Патент олинаётганида унинг бошланғич қийматига корхона томонидан унинг сотиб олиниши вақтида қилинган барча ҳақидаги харажатлар киритилади: Дебит 0830 «Номоддий активларни ҳарид қилиш». Кредит 5110 «Ҳисоб-китоб варағи», ва кейин: Дебит 0410 «Патентлар, лицензиялар ва ноу-хау». Кредит 0830 «Номоддий активларни ҳарид қилиш».