Фармацевтика иқтисодиёти

APL
= —
L
Ходимлар бўлмаганда сотиш ҳажми нолга тенг. Ишлаётган 
ходимлар сони кўпайгач, у ҳам кўпаяди. Агар бошқ? омиллар доимий 
бўлса, сотиш ҳажмини кўтарилиши фақат ишлаетган ходимлар 
ўсишига алоқадор бўлади.
Савдо ҳажми
Савдо ҳажмининг ходимлар сонига боғлиқлиги
Савдо ҳажми nacrr суръатда ўсиб бормоқоа. Чизиқбурчаги давомий 
равишда камайиб бормокда. Максимумга етгач, сотиш \ажми пастга 
туша бошлади.
Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, доимий.ўзгарувчан ва ўрта 
харажатлар орасидаги нисбий оптимап ишлаб чиқариш ҳажмини 
аникдашда мўлжал бўлиб хизмат қилиши мумкин. К^сқа муддатли даврда
92

---

сотиш ҳажми, унда харажатлар минимум даражада, ўртача минимал 
харажатлар ҳажми бор. Кўпчилик ташкилстглар максимал самарадорликка 
эришиб, маҳрулог бирлигига минимал харажаглар қилишади бунда ишлаб 
чиқариш қувватини тахминан 90% га етказиб фойдаланишади. Бундан 
ташқари, қоидага мувофиқ, муассаса максимал сстгиш ҳажмига яқинроқ 
ёндошса, маржинал ва ўрта харажатлар катта бўлади. Дорихонанинг бу 
та\лили унинг структурасини ўрганиш, харажатларини моддалар бўйича 
ўлчаш имконини беради- Бу эса таҳлил учун жуда зарур бўлиб, натижалар 
эса ташкилотнингўтган давридаги қолатини баҳолаб, балки шу даврда 
ёки ўзининг позицияпарини бошқа рақобатбардош позициялар билан 
таққослаб, келажак учун ҳам исгиқболини аниқлаш мумкин.
6.4. Муомала харажатларннннг 
иқтисодий 
таҳлили
Дорихонада муомала харажатлари таҳлилининг асосий вазифалари 
қуйидагилар:
— режа, меъёрлар бажаришни таҳлил қилиш;
— харажатлар динамикаси ва таркибини ўрганиш;
i 
— харажатларга таъсир қилувчи омилларни таҳлил қилиш;
— иқгисодиёт харажатларининг захираларини чиқариш.
Муомала харажатларининг та\пили сумма ва даражада ҳамда
харажатлар апоҳида моддалари бўйича амалга оширилади, у эса 
таннарх калькуляцияси ва бухгалтерия ҳисоботи асосини ташкил 
қилади. Асосий моддалари олдинги бўлимларда берилган. Лекин, 
та\пил вазифаларига боғлиқ равишда муомала харажат моддалари 
ишлаб чиқариш жараёни харажатларига нисбатан қуйидагича 
гуруҳланади: ишлаб чиқаришга боғлиқбўлмаган, бошқарув ёки савдо 
ҳажмига шартли доимий, шартли ўзгарувчан.
Харажатлар умумий таҳлил қилинганда уларнинг динамикаси, 
таркиби, ўзгаришларнинг абсолкгг ва нисбий кўрсаткичлари ўрганклади. 
(6-жадвал).
А) 
текширилган даврда муомала харажатларининг умумий 
суммаси 11,1% га ортган, у вақтда савдо ҳажми фақат 5% бўлган — 
бу салбий тенденция ҳисобланади, сотувга нисбатан харажатларнинг 
ВЕР суръатда ўсишини кўрсатди.
Б) муомала харажатларининг даражаси 1% га ортган, бу эса 
дорихонада қар ЮОсўмсотувга 1%харажатларўсганлигини кўрсатади.
Амалдаги сотиш ҳажми 10,5 млн. сўм қайта харажат 10,5 х 
х 1.0 / 100 = 0,105 млн. сўм.
93

---