Фармацевтика иқтисодиёти

инвестор дивидендлар олиш 
ҳуқуқига 
эга 
бўлган 
ва ушбу қўйилмалар учун тўлиқ жавобгар ҳисобланган 
%ларда баланс активида уларнинг тўлиқ харид баҳоси бўйича 
қопланмаган суммани баланс пассивидаги кредиторлар моддасига 
киритган ҳолда кўрсатилади.
Масалан, А корхона Б шўъба компаниянинг муассиси сифатида 
чиқци; Анингулуши микдори 10000 мингсўмниташкил қилади. Бни 
рўйхатдан ўтказиш вақгида А корхона ўз улушининг 30%ини пул 
маблағлари кўринишида киритади, бир йил мобайнида у қолган қисмини 
ҳам киритиши лозим; яьни А корхонанинг Б компания низом сармоясини 
шакллантириш бўйича мажбурияти, яъни жорий мажбурияти мавжуд.
Бу далилни қуйидаги тарзда акс эттириш мумкин: Дебет 0620. 
«Шўъба хўжалик жамиятларига инвестициялар» — 10000. Кредит 
5110 «Ҳисоб-китоб варағи» — 3000. Кредит 6990 «Бошқа 
мажбуриятлар» — 7 000.
Қолган ҳолатларда қимматли қоғозлар (ёки бошқа турдаги 
инвесгициялар) харид «қилинишига оид ҳисобга киритилган суммалар 
баланснинг актив қисмида берилган бўнаклар сифатида акс этгирилади. 
Масалан, облигациялар ҳақининг қисман тўланиши (уларни мазкур 
пайтда харид қилишсиз) қуйидаги тарзда акс эттирилади (100 минг 
сўм тўланган; қимматли қоғозлар қиймати —'500 минг сўм): Дебет 
4330 «Берилган бошқа бўнаклар>' — 100. Кредит 5110 «Ҳисоб-китоб 
вараги» — 100. Қимматли қоғоапар қақинингтўлиқтўланиши васотиб 
олиниши вақгида улар қиймати инвесгицияларҳисоб варағинингдебети 
бўйича акс эттирилади: Дебег 0610 «Қимматли қогозлар» — 500. Кредит 
4330 «Берилган бошқа бўнаклар» — 100. Кредит 5110 «Ҳисоб-китоб
229

---

варағи»— 400. Узоқмудцатли инвестициялар олинганидан кейин 12- 
сон (БҲМС) бухгалтерия ҳисоби миллий сгандартига биноан бухгалтерия 
балансида уч усулдан бири бўйича ҳисобга олиниши мумкин:
1. Харид қилиш баҳоси бўйича.
2. Қайта баҳолашни ҳисобга олган ҳолдаги қиймати бўйича.
3. Инвестициялар портфели усули бўйича аниқланган харид 
қилиш баҳоси билан бозор баҳоси орасидаги энг кам баҳолаш бўйича.
Танланган уеул корхонанинг ҳисоб сиёсати билан белгипаниши керак. 
Узоқ мудцатли молиявий инвестицияларни қайта баҳолаш учун қайта 
баҳолашлар ўтказиш даврийлигини (яна ўша ҳисоб сиёсати асосида) 
аниқлаш лозим: ярим йилда бир марта, йилда бир марта ва ҳоказо. 
Қайта баҳолаш натижасцда узоқ мудцатли молиявий инвесгицияларни 
қўшимча баҳолаш суммаси қайта баҳолашдан олинган даромад 
сифатида хусусий капиталига кирим қилинади:
Дебет 0610 «Қимматли қоғозлар». Кредит 8510 «Мулкни қайта 
баҳолаш бўйича тузатишлар». Бироқ, бозор баҳоси бўйича қайта 
баҳоланган қимматли қоғозларнинг согалиши вақгида захира капитали 
ҳисоб варақпарида акс эттирилган қўшимча баҳолашнинг жами суммаси