Фармацевтика иқтисодиёти

Тугалланмаган ишлаб чнқариш ва келгуси даврлар 
харажатларининг инвентаризациясини ўтказиш
Тугапланмаган ишлаб чиқаришни инвентаризация қилиш унинг 
ҳажмлари ва ҳақиқий таннархини маҳсулот (ишлар, хизматлар) ишлаб 
чиқариш ҳамда сотиш харажатлари таркиби тўфисидаги низом билан 
белгиланган тартибга ва унинг асосида ишлаб чиқилган тармоқ 
йўриқномапарига мувофиқбелгилаш мақсадини қуяди.
Саноат корхоналарига келсак, мисол учун, қуйидагилар зарур:
— ишлаб чиқаришда бўлган буюмларга доир захиралар ва 
тайёрланиши \амда йиғилиши тугалланмаган буюмпарнингҳақиқатда 
мавжудлигини аниғугаш;
— ҳисобга олинмаган бракни аникдаш;
— тугалланмаган ишлаб чиқариш захираларининг ҳақиқатда 
комплектлангани ва йиғишнинг деталлар билан таъминланганини 
аниқлаш;
— бекор қилинган буюртмалар, шунингдек, бажарилиши тўхтатиб 
қўйилган буюртмалар бўйича тугалланмаган ишлаб чиқариш 
қолдиғини аник^аш;
— ишлаб чиқаришда бўлган захиралар ва тайёрланиши ҳамда 
йиғилиш и тугалланмаган бую мларнинг ҳақиқий таннархини 
белгилаш.
Инвентаризация бошланишидан олдин омборларга цехлар учун 
зарур бўлмаган барча металлар, харид қилинган дегаллар, шунингдек, 
ишлои берилиши мазкур босқнчда тугалланган барча дегаллар, узеллар 
ва агрегатларгопширилиши лозим.
Цехларда булган тугалланмаган ишлаб чиқариш захиралари ва 
ярим тайёр маҳсулотлар уларнинг миқдорими гўғри ҳамда қулай 
усулда самашни таъминлайдмгам тартибга келтирплишп керак.
Tyi aiJianMaian ишлаб чиқарнш захиралари қолднғини текширпш
327

---

амалда санаш, тарозида тортиш, ўлчаш йўли билан амалга оширилади.
Рўйхатлар ҳар бир цех (бўлим) бўйича захиралар номи, уларнинг 
тайёрлик босқичи ёки даражаси, миқдори ёки ҳажмини кўрсатиб, 
қурилиш-монтаж ишлари бўйича эса уларга доир ҳисоб-китоблар 
уларгадоир ишлар тўла тугаллангапидан кейин, оралиқтўловларисиз 
амалга ошириладиган тугалланмаган корхоналар, уларнинг навбатлари, 
объектлари, ишгатушириладиган мажмуалар бўйича ишлар ҳажмини 
кўрсатиб; конструктив элементлар ва иш турларининг тугалланмаган 
қисмлари бўйича тузилади.
Иш жойларида бўлган, ишловберилмаган хомашё, материаплар 
ва харид қилинадиган ярим тайёр маҳсулотлар тугалланмаган ишлаб 
чиқариш рўйхатига киритилмайди, балки алоҳида инвентарланади 
ва алоҳида рўйхатларда қайд этилади.
Узил-кесил яроқсиз деталлар тугачланмаган ишлаб чиқариш 
таркибига киритилмайди.
Бир хилдаги масса бўлмаган ёки аралашма бўлган тугалланмаган 
ишлаб чиқариш бўйича инвентаризация рўйхатларида, шунингдек, 
солиш тириш қай дн ом аларида иккита м иқдорий кўрсаткич 
келтирилади: ана шу масса ёки аралашма миқдори ва унинг таркибига 
кирадиган хомашё ёхуд материаллар миқдори. Хомашё ёки 
материаллар миқдори техник ҳисоб-китоблар билан тарм оқ 
йўриқномаларида белгиланган тартибда белгиланади.
Тугалланмаган капитал қурилишнинг мавжудлиги ва ҳажми 
инвентаризация пайтида унингтўланган қисмини натурада текшириш 
йўли билан белгиланади. Инвентаризация далолатномаларида объект 
номи ва ана шу объектга доир бажарилган ишлар ҳажми ҳар бир 
алоҳида иш тури, конструктив унсурлар, ускуналар ва ҳоказолар 
бўйича кўрсатилади.
Инвентаризация ҳайъати қуйидагиларни текшириши керак:
— тугалланмаган капитал қурилиш таркибида монтажга берилган, 
лекин ҳақиқатда монтажи бошланмаган ускуна бор-йўкугигини;
— вақтинча қурилиши тўхтатилган объектларнинг ҳолатини.
Ана шу обчлктлар бўйича, хусусан, уларни консервациялаш учуи
сабаблар ва асосни аниқлаш зарур.
Қабул қилиниши ва фойдаланишга топширилиши тегишли 
ҳужжатлар билан расмийлаштирилмаган, қурилиши тугалланган, тўлиқ 
ёки қисман амалда фойдапаиишга топширилган объектларга алоқида 
ааполатномапартузилади. Тугаллантн, лекин иимагадир фойдаланишга 
топширилмжан объектларга ҳам апоҳида даполатномалар тузилади.
328

---

Далолагномаларда кўрсягилган объеетларни фойдаланишга топширишни 
расмийлаштириш нимага чўзилганлиги сабабларини хдм кўрсатиш лозим.
Қурилиш и тугалланган объектларга, ш унингдек, амалга 
оширилмаган, балансдан ўчирилиши керак бўлган қурилиш бўйича 
лойиҳалаш-тадқиқот ишларига далолатномалар тузилади, уларда 
қурилишни тўхгатиш сабаблари кўрсатилган ҳодда бажарилган ишлар 
характери ва уларнинг қиймати тўғрисида маълумотлар келтирилади.
Бунинг учун тегишли техник ҳужжатлар, ишлар, босқичларни 
топшириш далолатномалари, қурилиш объектларида бажарилган 
иш ларни ҳисобга олиш журналлари ва бошқа ҳужжатларлан 
фойдаланилиши керак.
Тугалланмаган капитал таъмирга далолатно.ма тузилади, унда 
таъмирланаётган объект номи, ишлар номи ва бажариш фоизи, 
баж арилган иш ларни нг см етадаги ва ҳақиқий қийм атлари 
кўрсатилади.
Инвентаризация ҳайьати ҳужжатлар бўйича келгуси даврлар 
харажатлари ҳисоб варағида акс этгирилиши керак бўлган суммани 
аниКгЧайди ва рўйхатга киритади.
Кўрсатилган харажатларни ҳисобга олиш, гақсимлаш ва маҳсулот 
ёки ишлартаннархига киритиш тартиби тегишли йўриқномаларда 
бслгиланади.