Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi


Download 0.87 Mb.
bet52/55
Sana20.08.2020
Hajmi0.87 Mb.
#127117
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55
Bog'liq
Mustaqil ish kitob

Buyrak toshi


Buyrak toshi bilan qovuq toshining paydo bo`lishidagi sabablar umumiydir.Tosh - ta`sirlanuvchi modda bilan ta`sir qiluvchi quvvat natijasida hosil bo`ladi. Ta`sir qiluvchi quvvat - bu mo`tadillikdan chiqqan haroratdir. Ta`sirlanuvchi modda - shilliq, yiring yoki qon kabi suyuq, yopishqoq rutubatdan iborat bo`ladi. Modda toplanishining 2 ta sababi bor:

-moddani ko`paytiruvchi mahsulotlar: galiz ovqatlar, quyuq sut, pishloq, tuya, sigir va taka go`shtlari, yopishqoq non, xom non, patir, uvra, lokashta, shirguruch, yopishqoq holvalar, xom mevalar (olma, shaftoli, limon, nok) eti, loyqa suvlar, qora quyuq sharoblar. Moddani qamab turuvchi sabablar: mizoj buzilishi yoki issiq shish sababli buyrak haydovchi quvvatining zaifligidir. Bu zaiflik natijasida buyrakka oqib kelgan qonning suvlik qismidan hosil bo`lgan ortiqcha xiltlar, cho’kmalar qamalib qoladi. Kuchli issiqlik ortiqcha xiltlarni toliq hazm bo`lishidan oldin tana yuqori qismidan buyrakka tortadi va uni qovuqqa o’tkazishdan oldin qumga va toshga aylantiradi.

Buyrak toshi - bir oz yumshoqroq, kichikroq, qizgishroq bo`ladi. Siydikda paydo bo`lishidan ancha burun paydo bo`lgan va siydik bilan birlashmay undan orqada qolgan siydik cho`kmasidan iborat bo`ladi. Ko`pchilik bemorlar semiz bo`ladi. Qariyalarda buyrak toshi ko`proq bo`ladi. (chunki qariyalarda xiltlar quyuq bo`lib u buyrak orqali o`tmaydi va ularda hazm faoliyati zaif bo`ladi).

Buyrak tosh borligining alomatlari:

-siydik avval quyuq bo`lib, keyin suyuqqa aylanadi

-siydik qancha tiniq bo`lsa, undagi cho`kma qanchalik oz bo`lsa, bu toshning qattiqroqligini bildiradi



-og’riq yoki og’riqsiz qora tusda siyish qovuqda tosh borligini bildiradi

-beldagi ogirlik hissi va og’riq sezilishi Og’riq kuchayishi sabablari:

-tosh paydo bo`lishining boshida u o`rnashayotgan to`qimalarni parchalaganda

-taom iste`mol qilgach uning ichakka tushib o`tganda

-chiqindilar haydalib ichak bo`shashgunga qadar. Toshning harakati belgilari:

-og’riq pastga borib zo`rayadi, ya`ni og’riq beldan 2 son orasiga va siydik yo`li sohasiga

tarqalib juda kuchli bo`ladi.


Foydalanilgan adabiyiotlar
Asosiy adabiyotlar

1. 1. Абу Али ибн Сино асарлари:

1.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 1-жилд. Тошкент, 1993.
2.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 2-жилд. Тошкент, 1992.
3.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 3-жилд. Тошкент, 1993.
4.Абу Али ибн Сино. Тиббий ўгитлар. Тошкент, 1991.Internet saytlari



    1. MUSTAQIL TA’LIM MASHG`ULOTLARI



Farmatsiya, kasb ta’limi, yo‘nalishlari uchun farmakologiya fanidan mustaqil tayyorlanish uchun mavzular
1-mavzu:

Ibn Sino hayoti va ijodi

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma:

Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari kitob malumotlarini urganish.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

2-mavzu

Ibn Sinoning ilmiy asarlari.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma:

Ibn Sinoning ilmiy asarlari urganish.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

3-mavzu

Ibn Sino merosidagi falsafiy, tabiiy,adabiy va tibbiy sohalarga bo’linishi.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlarining hozirgi zamon tibbiyotida davom etayiaganligi urganadi.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

4-mavzu

Ibn Sinoning tabobat sohasidagi ilmiy ijodlari.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar
5-mavzu

Ibn Sinonning tabiiy fanlardagi ijodlari .

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlarining hozirgi zamon tibbiyotida davom etayiaganligi urganadi.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar
6-mavzu

Ibn Sinoning tabobatda qo’llagan dorivor o’simliklari.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligini urganish.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

7-mavzu

Ibn Sinoning Dorishunoslik sohasidagi tadqiqotlari.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari bilan tanishiladi.

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

8-mavzu

Ibn Sinoning tibga oid asarlari.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullarini urganizh

Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

8-mavzu

Ibn Sino asarlarini o’rgangan olimlar.

Mavzuni o`zlashtirish bo`yicha uslubiy ko`rsatma

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlari hozirgi zamon tibbiyotiga yaqinligi asoslari.



Internet ma’lumotlari, referat, slaydlar, devoriyko‘rgazmalar

IV. GLOSSARIY

Termin

O‟zbek tilidagi sharxi

Ingliz tilidagi sharxi

"Kitob al - Qonun fit - tib"

Tib Qonunlari

Pharmacology (. From the Greek φάρμακον - «Medicine", "poison" and λόγος - «the word" the "doctrine") - biomedical science of medicinal substances and their effects on the body; in a broader sense - the science of the physiologically active substances in general


Kitob ash - shifo

Donishnoma

the science of the mechanism of action of drugs on the body.

"Al-adviyat al-Qalbiya

("Yurak dardlari") asarining arabcha matni Istambulda 1937 y, lotin tilida 1482 y, turk tilida 1937 y, o`zbek tilida 1966 y Toshkentda nashr qilingan.


General pharmacology studies the general laws of interaction of drugs with the organism, ie, pharmacodynamics and pharmacokinetics.

Daf`-al-madorr al-kulliya an-al-abdan al-insoniya

Inson badaniga etishgan barcha zararlarni yo`qotish

Enteral route drugs - in the gastrointestinal tract (GIT).

Kitob al-Qulanj

yo`gon ichakda bo`ladigan kolit kasalligiga bagishlangan asar bo`lib, bu risola nashr etilgan, uning qo`lyozma nusxasi kutubxonalarda saqlanadi.


The parenteral route of administration of drugs (injection) - the introduction of drugs to bypass the digestive tract (. See diagram below). Injections are widely used in medical practice.

Urjuza fi-t-tibb ("Fil-l fusul al-arba`")-

yilning 4 fasliga oid tibbiy urjuza- bu asar yilning har bir faslida nima qilish kerak, qanday ovqat, ichimlik va dorilarni iste`mol qilish kerakligi haqida fikr yuritgan.

presynaptic membrane

(Membrana presynaptica, LNH; pre synapse +) portion of the surface membrane of nerve fibers, through which neurotransmitter is released into the synaptic cleft; structural element of the synapse.



Risola fi tadbir al-musofirin

Safarda yuruvchilarning tadbiri haqida risola

Postsynaptic membrane Specialized area of the postsynaptic membrane are adrenergic receptors.

Risola fi xifz as-siqqa

 Sogliqni Saqlash haqida risola

Synapse (Greek σύναψις, from συνάπτειν -. Connection link) - a place of contact between two neurons or between a neuron and a receiving signal effector cell.

Risola fi-l-fasad

Qon olish haqida risola

Cholinergic receptors are not homogeneous.

Risola fi-l-xindibo

 Sachratqi haqida risola

Local anesthetics or local anesthetics - drugs that cause local numbness, pain in the first place.

Tanqiya qilish

gayri tabiiy xiltdan tanani to`liq tozalashdir. Tanqiya so`zi forscha tildan olingan bo`lib, "tozalash" ma`nosini bildiradi, tanani tanqiya qilish uchun musxil va mulayyin darmonlardan foydalaniladi.

.


M-anticholinergics have the ability to block the M-cholinergic receptors, they become insensitive to acetylcholine, which is formed in the endings of postganglionic parasympathetic (cholinergic) nerves.

Usora va rubb

- fors tilidan olingan so`z bo`lib, ular quyidagi uslublarda, o`simlik mahsulotlaridan tayyorlanadi.


Ganglioplegic - a group of n-acting anticholinergics, acting mainly on nikotinchuvstvitelnye receptors on the postsynaptic membrane of synapses located in autonomic ganglia.

Taryoqlar

murakkab dorilarning eng yaxshisi va afzali bo`lib,taryoqning eng yaxshi xili katta taryoq bo`lib, u taryoqi foruq deb ataladi.

- Medicines that reduce the tone of the skeletal muscles with a decrease in motor activity up to complete immobilization.




O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI









Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti

FAN O’QUV DASTUR

Bilim sohasi: 100000 – Gumanitar soha;

500000 – Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot
Ta’lim sohasi: 110000 – Pedagogika

510000 – Sog‘liqni saqlash

Ta’lim yo‘nalishi: 5510500 – Farmatsiya (turlari bo’yicha)

5111000 – kasbiy ta’lim


Umumiy o‘quv soati: 61 soat

Shu jumladan:

Ma’ruza 18 soat (9 semestr)

Amaliy mashg‘ulotlar 18 soat (9 semestr)

Mustaqil ta’lim 25soat (9 semestr)

TOSHKENT – 2019


Tuzuvchilar:

Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi mudiri t.f.d dots. Fayziyeva Z. T

Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi assistenti Z.U.Usmanova

Taqrizchilar:

1.Yakubova L.K.- Stomatologiya institute kaf.mudiri,t.f.n.dotsent.

2.Yulcshiyeva M.T.-Farmakognosiya kafedrasi dotsent.,b.f.n.

Fan dasturi Toshkent farmatsevtika institutining Markaziy-uslubiy Kengashida ko’rib chiqilgan va tavsiya qilingan. (201__ yil “___”_________dagi “___” – sonli bayonnoma).




I. O`quv fanning dolzarbligi
Talabalarga bilim, ta’lim va tarbiya berish to’grisida so’z borganda Muhtaram Prezidentimiz SH.M.Mirziyoevning Biz ta’lim va tarbiya tizimining barcha bo‘g‘inlari faoliyatini bugungi zamon talablari asosida takomillashtirishni o‘zimizning birinchi darajali vazifamiz deb bilamiz degan so’zlarini ta‘kidlash o’rinlidir.

Ibn Sinoning tabobatda qilgan ishlari uning nomini bir necha asrlarga shu fan sohasi bilan chambarchas bogladi.Olimning tabobat taraqqiyotidagi buiyk hizmati shundaki,u uzigacha utgan turli halq nomoyondalari tomonidan asrlar davomida tibilmi sohasida tuplangan malumotlarni saralab, muayan bir tartibga soldi va ularni o’z tajribalari bilan boyitgan xolda malum nazariya va konun-qoida asosida umumlashtirdi. Ibn Sino dori shunoslik soxasida chuqur tadqiqotlar olib borgan. U anik оlimlarning farmatsiyasi asosida musulmon sharqida paydo bo’lgan yangi farmatsiyaning shakilanishiga yakun yasadi. Tabobatda sano, kofur (kamfara), rovoch, tamr-xindiy (xind xurmosi) kabi dorilarning ishlatilishi, asal o’rnida ko’p dorilarning kand (shakar) asosida tayorlanishi ham Ibn Sinoning xizmatidur. Uning dorivor o’simliklarini yig’ish, saklash, kayta ishlash usulari xozirgi dorishunoslikdagi usullarga juda yaqindur. Tabiy dirilar bilan bir qatorda Ibn Sino birinchilardan bo’lib kimyoviy usulda tayorlangan dorilarni ham ishlatgan. Kasalikning turiga qarab avval soda, so’ng murakab tarkibli dori bilan davolagan. Ibn Sino farmatsiyasi juda puxta o’ylagan farmakologik tadqiqot usuliga asoslangani bois o’rta asr Evropa farmatsiyasidan ancha o’zib keti va zamonaviy dorishunoslikka yaqinlashdi. Olim ishlagan dorilarning bir qanchasi farmakapeyalardan mustaxkam o’rin olgan.



II.Fanning maqsad va vazifalari

Zamonaviy farmatsiyada Ibn Sino talimoti” fani talabalarda nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, Ibn Sino talimoti asoslariga uslubiy yondoshuv hamda ilmiy dunyo qarashni shakllantirish vazifasini bajaradi.

Fаn bo’yichа tаlаbаlаrning bilimi, ko’nikmа va mаlаkаlariga quyidagi tаlаblаr qo’yiladi.

- Ibn Sino – Jaxon fani taraqiyotiga ulkan xissa ko’shgan o’rta osiyolik buyuk komusiy оlimligi;

- Ibn Sinonig ilmiy ijodi va yaratilgan asari;

- Ibn Sino merosining falsafiy, tabiy, adabiy va tibiy soxalarga bo’linishi;

- Ibn Sino tabiy fanlarning rivojiga kushgan olimligini;

- Ibn Sino tabobat soxasida kilgan ishlari xozirgi zamon tibiyotiga yakinligini;

- Ibn Sino farmatsiyasi farmakologik tadqiqot usuliga asoslanganligiga bilishi va ko’nikmalariga egа bo’lishi kerаk.




III. ASOSIY QISM

Nazariy mashg’ulotlar mazmuni

1-Mavzu.

Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari.

Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari kitob malumotlarini urganish.



2-Mavzu.

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlari hozirgi zamon tibbiyotiga yaqinligi asoslari.

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlarining hozirgi zamon tibbiyotida davom etayiaganligi urganadi.



3-Mavzu.

Ibn Sino Farmatsiyasi farmakologik tadqiqot usuliga asoslanganligi ilmiy jihatlari. Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari. Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari.

Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari. Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari bilan tanishiladi.


4-Mavzu.

Ibn Sino xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligi. xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligini urganish.

5-Mavzu

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari. Belladona, bangidevona, mingdevona o‘simlik preparatlari. Farmakologik va farmakoterapevtik xarakteristikasi, ishlatilishi. Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari bilan tanishiladi/

6-Mavzu

Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar. Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi

7-Mavzu

Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

8-Mavzu

Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi. 9-Mavzu

Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi
IV. Amaliy mashg‘ulotlar bo'yicha ko'rsatma va tavsiyalar

- Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi.

- Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati.

- Tib qonunlari kitob malumotlarini urganish.



  • Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlarining hozirgi zamon tibbiyotida davom etayiaganligi urganadi.

  • Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari.

  • Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi.

  • Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari bilan tanishiladi.

  • xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi.

  • Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari.

  • Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligini urganish.Dorilarni qushib va takror qo‘llash

  • oqibatlari (sinergizm, antogonizm, taxifilaksiya, tolerantlik, kumulyasiya, sensibilizatsiya va b.)

  • Dorilarning metabolizmi, uning turlari, tanadan chiqib ketish yo‘llari.

  • Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari bilan tanishiladi.

  • Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari.

  • Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

  • Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

  • Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

  • Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi


V.Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar

Talaba mustaqil ishining asosiy maqsadi – o`qituvchining rahbarligi va nazoratida muayyan o`quv ishlarini mustaqil ravishda bajarish uchun bilim va ko`nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish.

Talaba mustaqil ishini tashkil etishda quyidagi shakllardan foydalaniladi:


  • ayrim nazariy mavzularni o`quv adabiyotlari yordamida mustaqil o`zlashtirish;

  • berilgan mavzular bo`yicha axborot (referat) tayyorlash;

  • nazariy bilimlarni amaliyotda qo`llash;

  • maket, model va namunalar yaratish;

  • prezentatsiyalar;

  • testlar;

  • ilmiy maqola , anjumanga ma'ruza tayyorlash va x.k..

Amaliy mashg`ulotlarni tashkil etish bo`yicha kafedra professor – o`qituvchilari tomonidan ko`rsatma va tavsiyalar, masalalar to`plami ishlab chiqiladi. Unda talabalarga asosiy ma'ruza mavzulari bo`yicha muammoli vaziyatlar, vaziyatli masala va testlar keltirildi.
Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari

  1. Ibn Sino hayoti va ijodi

  2. Ibn Sinoning ilmiy asarlari.

  3. Ibn Sino merosidagi falsafiy, tabiiy,adabiy va tibbiy sohalarga bo’linishi.

  4. . Ibn Sinoning tabobat sohasidagi ilmiy ijodlari.

  5. Ibn Sinonning tabiiy fanlardagi ijodlari .

  6. Ibn Sinoning tabobatda qo’llagan dorivor o’simliklari.

  7. Ibn Sinoning Dorishunoslik sohasidagi tadqiqotlari.

  8. Ibn Sinoning tibga oid asarlari.

  9. Ibn Sino asarlarini o’rgangan olimlar..


VI. . Asosiy va qo’simcha o’quv adabiyotlar hamda axborot manba’lari
Asosiy аdаbiyotlаr

1. Абу Али ибн Сино асарлари:

1.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 1-жилд. Тошкент, 1993.
2.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 2-жилд. Тошкент, 1992.
3.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 3-жилд. Тошкент, 1993.
4.Абу Али ибн Сино. Тиббий ўгитлар. Тошкент, 1991.
5.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари, 1—5 китоблар [2-нашри|, Т., 1979—1983

6.Абу Али ибн Сино. Тиббий рисолалар, Т., 1987

7.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 1. Ташкент, 1981.
8.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 2. Ташкент, 1982.
9.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 3. Том 1. Ташкент, 1979.
10.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 3. Том 2. Ташкент, 1980.
11.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 4. Ташкент, 1980.
Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 5. Ташкент, 1980.

12. Абдусодиқ Ирисов. Абу Али ибн Сино ҳаёти ва ижодий мероси. Тошкент, 1980.


Азиз Қаюмов. Абу Райҳон Беруний. Абу Али ибн Сино. Тошкент, 1987.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSTITUTI

FARMAKOLOGIYA VA KLINIK FARMATSIYA” KAFEDRASI


TASDIQLAYMAN

O‘quv va tariybiy ishlar

bo‘yicha prorektor,

__________Z.А.Yuldashev

2019yil “ ” iyun

Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti”



FANINING ISHCHI O’QUV DASTUR

Bilim sohasi: 100000 – Gumanitar soha;

500000 – Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot
Ta’lim sohasi: 110000 – Pedagogika

510000 – Sog‘liqni saqlash

Ta’lim yo‘nalishi: 5510500 – Farmatsiya (turlari bo’yicha)

5111000 – kasbiy ta’lim


Umumiy o‘quv soati: 61 soat

Shu jumladan:

Ma’ruza 18 soat (9 semestr)

Amaliy mashg‘ulotlar 18 soat (9 semestr)

Mustaqil ta’lim 25soat (9 semestr)

TOSHKENT – 2019

Fan ishchi dasturi Toshkent farmatsevtika instituti Kengashining 2019 yil “___”_______ dagi ___ sonli bayoni bilan tasdiqlangan.




Tuzuvchilar:
Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi mudiri t.f.d dots. Fayziyeva Z. T

Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi assistenti Z.U.Usmanova



Taqrizchilar:

1.Yakubova L.K.- Stomatologiya institute kaf.mudiri,t.f.n.dotsent.

2.Yulcshiyeva M.T.-Farmakognosiya kafedrasi dotsent.,b.f.n.

ToshFarMI, farmatsiya fakulteti dekani:

2019yil “_____” _______________________
Farmakologiya va klinik farmatsiya kafedrasi mudiri: Fayziyeva Z. T

kafedrasi mudiri:

2019 yil “_____” _______________________



  1. O`quv fani o`qitilishi bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar

Zamonaviy farmasiada Ibn Sino talimoti. Ibn Sinoning tabobatda qilgan ishlari uning nomini bir necha asrlarga shu fan sohasi bilan chambarchas bogladi.Olimning tabobat taraqqiyotidagi buiyk hizmati shundaki,u uzigacha utgan turli halq nomoyondalari tomonidan asrlar davomida tibilmi sohasida tuplangan malumotlarni saralab, muayan bir tartibga soldi va ularni o’z tajribalari bilan boyitgan xolda malum nazariya va konun-qoida asosida umumlashtirdi. Ibn Sino dori shunoslik soxasida chuqur tadqiqotlar olib borgan. U anik оlimlarning farmatsiyasi asosida musulmon sharqida paydo bo’lgan yangi farmatsiyaning shakilanishiga yakun yasadi. Tabobatda sano, kofur (kamfara), rovoch, tamr-xindiy (xind xurmosi) kabi dorilarning ishlatilishi, asal o’rnida ko’p dorilarning kand (shakar) asosida tayorlanishi ham Ibn Sinoning xizmatidur. Uning dorivor o’simliklarini yig’ish, saklash, kayta ishlash usulari xozirgi dorishunoslikdagi usullarga juda yaqindur. Tabiy dirilar bilan bir qatorda Ibn Sino birinchilardan bo’lib kimyoviy usulda tayorlangan dorilarni ham ishlatgan.
“Zamonaviy farmatsiyada Ibn Sino talimoti” fani talabalarda nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, Ibn Sino talimoti asoslariga uslubiy yondoshuv hamda ilmiy dunyo qarashni shakllantirish vazifasini bajaradi.

Fаn bo’yichа tаlаbаlаrning bilimi, ko’nikmа va mаlаkаlariga quyidagi tаlаblаr qo’yiladi.



Talaba:

- Ibn Sino – Jaxon fani taraqiyotiga ulkan xissa ko’shgan o’rta osiyolik buyuk komusiy оlimligi;

- Ibn Sinonig ilmiy ijodi va yaratilgan asari;

- Ibn Sino merosining falsafiy, tabiy, adabiy va tibiy soxalarga bo’linishi;

- Ibn Sino tabiy fanlarning rivojiga kushgan olimligini;

- Ibn Sino tabobat soxasida kilgan ishlari xozirgi zamon tibiyotiga yakinligini;

- Ibn Sino farmatsiyasi farmakologik tadqiqot usuliga asoslanganligiga bilishi va ko’nikmalariga egа bo’lishi kerаk.

Dastur bo‘yicha talabalar:


  • Ibn sinonig хalq tabobatida ishlatilgan dorivor o‘simliklarni klassifikatsiyalarini bilish;

  • dorivor o‘simliklarning asosiy xususiyati bo‘yicha ajrata bilish;

  • dorivo o‘simliklarning asosiy va qo‘shimcha farmakologik ta’sirini o‘rganish;

  • dorivor o‘simliklar va ulardan tayyorlangan va ajratib olingan biologik faol moddalar saqlagan fitoprepartlarni aniqlay olish;

  • fitopreparatlarni ishlatiladigin dori shakllari (damlama, qaynatma, nastoyka va b.) shakillari to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lishi;

  • fitopreparatlarning davo ta’sirini uning kimyoviy tarkibidagi faol moddalarda kelib chiqishini bilish;

  • yangi fitopreparatlarni tibbiyot amaliyotida o‘tkazish qoidalari va talablari to`g‘risida tasavvurga ega bo’lishi;


2.Ma’ruza mashg`ulotlari

1-jadval




Mavzu

soat

1.

Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Ibn Sino – Jahon fani taraqiyotiga ulkan xissa qo’shgan o’rta оsiyolik buyuk qomusiy olim. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari.


2

2.

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlari хozirgi zamon tibbiyotiga yaqinligi аsoslari. Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari.


2

3.

Ibn Sino ilmini ilmiy jihatlari Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari.



2

4.

Ibn Sino xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligi.



2

5.

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari. Belladona, bangidevona, mingdevona o‘simlik preparatlari. Farmakologik va farmakoterapevtik xarakteristikasi, ishlatilishi.

2

6.

Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar.

2

7

Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar.

2

8

Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar .

2

9

Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar.

2




Ja`mi

18

Ma`ruza mashg`ulotlari multimediya qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik guruhlar oqimi uchun o`tiladi.



3.Amaliy mashg‘ulotlar

2-jadval




Mavzu

soat

1.

Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari.



2

2.

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlari hozirgi zamon tibbiyotiga yaqinligi asoslari.



2

3.

Ibn Sino Farmatsiyasi farmakologik tadqiqot usuliga asoslanganligi ilmiy jihatlari. Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari. Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari.


2

4.

Ibn Sino xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligi.

2

5.

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari. Belladona, bangidevona, mingdevona o‘simlik preparatlari. Farmakologik va farmakoterapevtik xarakteristikasi, ishlatilishi.

2

6.

Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar.

2

7

Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar.

2

8

Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar.

2

9

Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar.

2




Ja`mi

18

Amaliy mashg’ulotlar multimedia qurilmalari bilan jihozlangan audoriyada har bir akademik guruhda alohida o’tkaziladi. Mashg’ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o’tiladi. “Keys stadi “ texnologiyasi ishlatiladi, keyslar mazmuni o’qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko’rgazmali materiallar va axborotlar multimediya qurilmalari yordamida uzatiladi.

Амалий куникма

2-jadval




Mavzu

soat

1.

Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari.



Ibn Sino ta’limoti fani ahamiyati va turi. Abu Ali ibn Sinoning hayoti va faoliyati. Tib qonunlari kitob malumotlarini urganish.




2.

Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlari hozirgi zamon tibbiyotiga yaqinligi asoslari.



Ibn Sino tabobat sohasida qilgan ishlarining hozirgi zamon tibbiyotida davom etayiaganligi urganadi.

3.

Ibn Sino Farmatsiyasi farmakologik tadqiqot usuliga asoslanganligi ilmiy jihatlari. Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari. Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari.


Inson organizmidagi a'zolarning mizojlari. Ibn Sino ta'limotida kasalliklar klassifikatsiyasi. Ibn Sino ta'limotida umumiy davolash usullari bilan tanishiladi.


4.

Ibn Sino xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligi.

xalq tabobatida ishlatgan dorivor o’simliklar klassifikatsiyasi. Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari. Dorilarning ta’sir turlari va turli omillarga bog‘liqligini urganish.

5.

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari. Belladona, bangidevona, mingdevona o‘simlik preparatlari. Farmakologik va farmakoterapevtik xarakteristikasi, ishlatilishi

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simlik preparatlari bilan tanishiladi/

6.

Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar

Yurak qon tomir tizimiga ta’sir etuvchi o‘simlik preparatlari. Qon oqishini to‘xtatuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

7

Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar

Me’da – ichak va jigar faoliyatiga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

8

Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar

Nafas a’zolariga ta’sir etuvchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.

9

Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar

Peshob haydovchi dorivor o‘simliklar bilan tanishiladi.



4.Mustaqil ta’lim


3-jadval




t/r

Mustaqil ta’lim mavzulari

Hajmi

soatda

Klinik farmatsiya

1

Ibn Sino hayoti va ijodi.

3

2

Ibn Sinoning ilmiy asarlari.

3

3

Ibn Sino merosidagi falsafiy, tabiiy,adabiy va tibbiy sohalarga bo’linishi.


3

4

Ibn Sinoning tabobat sohasidagi ilmiy ijodlari.

3

5

Ibn Sinonning tabiiy fanlardagi ijodlari .

3

6

Ibn Sinoning tabobatda qo’llagan dorivor o’simliklari.

3

7

Ibn Sinoning Dorishunoslik sohasidagi tadqiqotlari.

3

8

Ibn Sinoning tibga oid asarlari.

2

9

Ibn Sino asarlarini o’rgangan olimlar.

2




JA`MI

25
Mustaqil o’zlashtiriladigan mavzular bo’yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va uni taqdimoti tashkil qilinadi.

Fan bo’yicha kurs ishi. Kurs ishi fan bo’yicha rejalashtirilmagan.

5. Fan bo`yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari.

Ushbu baholash me'zoni O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirining 2018 yil 9 avgustdagi 19-2018-son buyrug`iga va O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 iyundagi PQ 3775-son “Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng kamrovli isloxotlarda faol ishtirokini ta’minlash buyicha qushimcha chora-tadbirlar to`grisida’gi qaroriga muvofiq ishlab chiqilgan.

Talabalarning fan bo`yicha o`zlashtirishini baholash semestr (o`quv yili) davomida muntazam ravishda olib boriladi va quyidagi turlar orqali amalga oshiriladi, “ Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti ” fani bo’yicha talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi quyidagicha belgilandi:

- joriy nazorat (JN);

- mustaqil ishi (TMI)

- yakuniy nazorat (YaN).

“ Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti ” fani bo`yicha talabaning semestr davomida o`zlashtirish ko`rsatkichi 5 baho bilan amaliy mashg`ulotning ikkinchi darsidan baholanadi.


Baxolash usullari

Yozma so`rov, yozma ishlar, og‘zaki surov

5 baho “a’lo”


–talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qiladi

– ijodiy fikrlay oladi

– mustaqil mushohada yuritadi

– olgan bilimini amalda qo‘llay oladi

– fanning mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan bo‘yicha tasavvurga ega bo`lganda


  • Talabalar uy vazifasini xatosiz bajaradi;




4 baho “yaxshi”


  • talaba mustaqil mushohada yuritadi, olgan bilimini amalda qo‘llay oladi

– fanning mohiyatni tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib beradi hamda fan bo‘yicha tasavvurga ega, bo`lganda

  • uy vazifasini xatosiz bajaradi; o`tilgan mavzuni tushunadi va qo`llaydi, darsda faol qatnashganda.

3 baho “qoniqarli”


  • talaba olgan bilimini amalda qo‘llay oladi

– fanning mohiyatni tushunadi, ifodalashga harakat qiladi hamda fan bo‘yicha tasavvurga ega deb topilganda

  • uy vazifasini bajarishda xatoga yo’l qo`yadi; o`tilgan mavzuni tushunadi va biladi, darsda sust qatnashadi.

2 baho “qoniqarsiz”


  • talaba fan dasturini o‘zlashtirmagan

  • fanning (mavzuning) mohiyatini tushunmaydi hamda fan bo‘yicha tasavvurga ega emas, mustaqil fikrlay olmaydi deb topilganda

  • talaba uy vazifasini daftariga yozib kelgan, lekin mavzu bo`yicha savollarga javob bera olmaydi.

TMIni baholash mezonlari

Talabaning mustaqil ishi O’zR Oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 21.02.2005 yil 34-sonli buyrug’i va instituti rektori tomonidan 2005 yil 3 sentyabrda tasdiqlangan “Talaba mustaqil ishini tashkil etish, nazorat qilish va baholash tartibi to’g’risida Nizom” asosida tashkil etiladi.

Talabalarning mustaqil ishi uchun maksimal 5 baho bilan baholanadi:


a'lo

“5”

yaxshi

“4”

qoniqarli

“3”

qoniqarsiz

“2”

Mustaqil ishlarni baholashda quyidagi mezonlardan foydalaniladi:


TALABALARNING MUSTAQIL ISHI (TMI) Замонавий фармацияда Ибн Сино таьлимоти fani dasturiga mos ravishda tashkil etilgan. TMI referat, slayd, adabiy manbalarni to‘plash va sistemalashtirish, test savollari tuzish, prezentatsiyalar, vaziyatli masalalar, videoroliklar bo‘yicha mo‘ljallangan. TMI bo‘yicha hisobot kafedra tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan shakl tartibda topshiriladi va talabalarga semestr boshida etkaziladi. Semestr davomida ikkita mustaqil ish referat shaklida qabul qilinadi: har biri 2,5 ball bilan baholanadi, jami - 5 ballni tashkil qilinadi. TMI ga qo‘yilgan baho (ball) talabaning semestr davomida to‘plagan baholari (JB) ga qo‘shiladi.

Mustaqil ish bo‘yicha belgilangan maksimal reyting balining 54% va undan kam ball to‘plagan talaba fan bo‘yicha yakuniy nazoratga qo‘yilmaydi.

Talabaning mustaqil ishi kafedra arxivida ro‘yxatga olinadi va 2 yil mobaynida saqlanadi.

Yakuniy nazoratni baholash mezoni

Yakuniy baholash “ Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti ” fani bo`yicha mashg`ulotlar tugagandan so`ng o`tkaziladi. YaN ga Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti fanini muvaffaqiyatli yakunlagan hamda JN, va TMI dan ijobiy bahoga ega bo`lgan talabalar qo`yiladi. YaN institut ilmiy kengashi qaroriga binoan yozma ish shaklida o`tkaziladi.



Yakuniy baholash mezoni:

YaN ga “ Zamonaviy Farmatsiyada Ibn Sino ta’limoti ” fanini muvaffaqiyatli yakunlagan hamda JN, TMI dan ijobiy bahoga ega bo`lgan talabalar qo`yiladi. Yakuniy baholash mezoni: agar talaba yozma ishning 86–100% ga to`g`ri javob yozsa 5 baho; 2) agar talaba yozma ishning 71– 85 % ga to`g`ri javob yozsa 4 baho; 3) agar talaba yozma ishning 55 - 70 % ga to’g’ri javob yozsa 3 baho; 4) 55 % dan past – 2“ qoniqarsiz” baho quyiladi.



YaN da maksimal 5 baho

Baholash turi

bahoda

a`lo

5

yahshi

4

qoniqarli

3

YaN da talabaning bilim, ko`nikma va malakalari fanning umumiy mazmuni doirasida baholanadi. YaN fan bo`yicha o`quv mashg`ulotlari tugaganidan so`ng o`tkaziladi. YaN ning maksimal balli 5 baho.

YaN o`tkazish shakli –yozma ish shakli Ilmiy Kengash qarori bilan belgilanadi.

JN, YaN turlarida fanni o`zlashtira olmagan yoki uzrli sabablar bilan nazorat turlarida ishtirok eta olmagan talabalarga quidagi tartibda qayta nazoratdan o`tishga ruxsat beriladi:



  • qoldirilgan amaliy mashg`ulot kelgusi darsga qadar guruh o`qituvchisiga qayta topshirish va maslahat kunida topshiriladi. 3 ta mashg`ulotni qoldirgan talaba fakultet dekani ruxsati bilan qayta topshiradi.

  • akademik qarzdor talabalarga semestr tugaganidan keyin dekan ruxsatnomasi asosida qayta o`zlashtirish uchun – 2 hafta muddat beriladi. Shu muddat davomida o`zlashtira olmagan talaba belgilangan tartibda rektorning buyrug`i bilan talabalar safidan chetlashtiriladi (birinchi kurs talabalariga o`quv yili yakunlari bo`yicha amalga oshirish maqsadga muvofiqdir).

.
6. Asosiy va qo’simcha o’quv adabiyotlar hamda axborot manba’lari
Asosiy аdаbiyotlаr

1. Абу Али ибн Сино асарлари:

1.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 1-жилд. Тошкент, 1993.
2.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 2-жилд. Тошкент, 1992.
3.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари [3 жилдли сайланма; тузувчилар: У. Каримов, Ҳ. Ҳикматуллаев]. 3-жилд. Тошкент, 1993.
4.Абу Али ибн Сино. Тиббий ўгитлар. Тошкент, 1991.
5.Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари, 1—5 китоблар [2-нашри|, Т., 1979—1983

6.Абу Али ибн Сино. Тиббий рисолалар, Т., 1987

7.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 1. Ташкент, 1981.
8.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 2. Ташкент, 1982.
9.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 3. Том 1. Ташкент, 1979.
10.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 3. Том 2. Ташкент, 1980.
11.Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 4. Ташкент, 1980.
Абу Али ибн Сина. Канон врачебной науки (В 5 книгах, 6 томах). Книга 5. Ташкент, 1980.

12. Абдусодиқ Ирисов. Абу Али ибн Сино ҳаёти ва ижодий мероси. Тошкент, 1980.


Азиз Қаюмов. Абу Райҳон Беруний. Абу Али ибн Сино. Тошкент, 1987.

Internet va ZiyoNet saytlari

  1. www.ziyonet.uz

  2. www.Lex.uz.

  3. www.uzpharm-control.uz

  4. www.doridarmon.uz

  5. www.uzpharmsanoat.uz



3-TARQATMA MATERIALLAR


Download 0.87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling