Farmatsevtik kimyo faninisg qisqacha tarixi

0 ‘rta asrning buyuk allomasi, qomuschi olimi, Sharq tibbiyotining ulug‘ namoyondasi Abu Ali al-Xusayn ibn-Abdulloh IbnHasan ibn-Ali ibn Sino yoki Abu Ali ibn-Sino (980-1037-yy.) o‘z ilmiy kashfiyotlari bilan davrining bilim xazinasini boyitdi va jahon tibbiyoti hamda dorishunoslikning rivojlanishiga asos soiisnda katta hissa qo‘shdi. Uning ilmiy ijodi o‘sha davming deyarli barcha bilim sohalarini o‘z ichiga oladi: falsafa, astronomiya, kimyo, mineralogiya, biologiya va tibbiyot shular jumlasidandir. Olim- laming ma’lumotlariga ko‘ra, bizgacha yetib kelgan Ibn Sinoning turli sohalarga doir 250 dan ortiq yozgan asa laridan tibbiyotga bag1ishlangan 40 ga yaqin asari alohida o‘rin egallaydi. Uning eng yirik tibbiy asari «Al-Qonun fit-tibb» («Tib qonunlari») kitobidir. Bu «Qonun» besh kitobdan iborat bo'lib, uning ikkinchi kitobida asosan armakologiyaga oid masalalar yoritilgan. Bunda qadimgi Rim, Yunon, Eron, Hindiston va o‘rta Osiyoda shuhrat qozongan Buqrot, Arastu, Teofrast, Dioskorid, Galen, Zakariyo ar-Roziy, Ibn Jurayh Ibn al-Batriq Ibn Mosavayx Iso ibn Hakim ad-Damashkrit va boshqa bir qator tabiblaming dori tayyorlash tajribalari umumlashtirilgan. Kitobda o'simlik va hayvon mahsulotlari hamda ma’danlardan olinadigan 811 xil dori vositalarining
nomi keltirilib, ulaming kasalliklami davolashdagi shifobaxsh ta’siri ta’riflangan. «Qonun»da keltirilgan 526 ta o ‘simlik dunyosiga oid mahsulotlardan 393 tasi dorivor o'simliklarga bag'ishlanib, ulardan hozirgi vaqtgacha ilmiy tibbiyotda 94 turi dori vositasi sifatida foydalanilmoqda. «Qonun»ning beshinchi kitobi asosan murakkab dori
turlariga bag1ishlangan, unda olim giyohlami bir-biriga qorishtirish yo'li bilan har xil dorilami tayyorlash jarayoni haqida fikr yuritgan. Ibn Sino bemorlami davolashda ishlatgan noorganik moddalardan bizga yetib kelganlari qo'rg'oshin, kumush, oltin, simob, mis, margimush. temir, surma, aluminiy, achchiqtosh, potash, bura, gips va