1-mavzu atom, yadro va elementar zarralar fizikasida relyativistik munosabatlarning tutgan o`rni

Kosmoslı’q zarrashalardi izertlew usılları’
-mezonni’ng yashash vaqti
mezonnıng ashılı’wı’ menen onıng turaqsız zarrasha ekenligi ma’lim boldı’. Unı fizikler ta’jiriybe ja’rdeminde anı’qlawg’a kırıstı. Ular tawdı’n’ bası’na va to’menge sanag’i’shlar qoydı’. Yekewinin’ de islew rejimi birdey bolı’p. Joqarı’dag’i’ sanag’i’shtan wo’tken bo’leksheler ag’i’mı’ menen to’mendegi sanag’i’shtag’i’ bo’lekshelerdi yesaplaydı’ (18-su’wret). Bunda H biyiklikten tusemen degenshe belgili bo’leksheler i’dı’raytug’ii’n bolsa, wonda;

Nı’zamı’ boyı’nsha i’dı’raydı’. Bunda; -to’mendegi bo’leksheler ag’i’mı’nı’n’ intensivliligi, -joqarı’dag’i’ bo’leksheler ag’i’m’ını’n’ intensivliligi, - tawdı’n’ bası’nan jerge deyin bo’lekshenin’ kelip tusiw waqtı’, al,

-bo’lekshenin’ yarı’m i’dı’raw dawiri.
Joqarı’dan to’menge kelemen degenshe bo’leksheler ag’i’mı’ ha’lsireydi, wol e =2,7 ge ten’ dep qabıl yetilgen.
Yarı’m i’dı’raw dawiri;
s
Salı’stı’rmalı’lı’q teoriyası’ boyı’nsha,

ge ten’ boladı’. Bunda;

Bo’lekshenin’ energiyası’,


18-suwret
Kosmos nurlarını’n’ energiyası’ eV qa ten’. Al - mezonnı’n’ tı’nı’shlı’qtag’ı’ energiyası’,


Wolay bolsa, –mezonnı’n’ jasaw dawirine to’mendegishe baha beriw mumkin.

_teor. sek bolı’wı’ kerek. - ekspermentte ani’qlaw boyı’nsha ta’jiriybe to’mendegishe wo’tkerilgen. yesaplag’ishlari bir sa’ykesleniw sxeması’na biriktiriledi.
Joqarg’i’ energiyag’a iye kosmos nurları’ yesaplag’ishlardan o’tkennen keyin filtrde ha’lsiz komponentaları’ jutı’lı’p qaladı’ da, yesaplag’ishi’nan bir qansha joqarg’i’ bo’limi wo’tedi. yesaplag’ishtan keyin bo’leksheler filtrde irkiledi. Bul quri’lmada, yegerde kosmostan kelip tusip atı’rg’an nurlar yesaplag’i’shlari’nda yesaplanatug’i’n bolsa, wonda biz qarap atı’rg’an bo’lekshe uzaq jasaytug’i’n bo’lekshe bolı’p yesaplanadı. yesaplag’ıshları’nda yesaplanatug’i’n bo’leksheler yesaplag’ishta yesaplanbaydı’. Eger bizin’ qarap atı’rg’an bo’lekshemiz filtrde irkilip jasaw dawirin wo’tkergennen keyin wo’zinin’ da’slepki bag’i’tı’n wo’zgertedi. Al wo’zgergen nurlanı’w yesaplag’ıshı arqalı wo’tpeydi. Demek yesaplag’ishlar menen yesaplag’ishi yesaplawı boyı’nsha belgili bir waqı’tqa jılıstı’rı’p qoyı’ladı’. Sol waqı’t to’mendegi shamag’a ten’.
_tajr = sek
-bo’lekshe radioaktiv bo’lekshe.