1-mavzu atom, yadro va elementar zarralar fizikasida relyativistik munosabatlarning tutgan o`rni

Elementar zarrashalar fizikasının ravajlanısh tariyxı.
Elementar zarrashalar fizikası xazirgi uakıtta ozinin rauajlanıuının en jokargı darejesine jetken dauir. Daslep elementar zarrasha degen ne? Sonı qarastıraylık.
Bunnan 2500 jıl burın ayemgi grek ilimpazlarının pikirleuinshe d6nyanı tiykarın en elementar tort narse kuragan: xaua, jer, suu, ot.
Bular bir-biri menen aralasıp xar kıylı zatlardı payda etken. Mine usılardı elementar narse dep atagan.
Adamzat jamiyetinin rauajlanıuı menen zatlardın molekulalardan turatugınlıgı malim boldı. Sol molekulalar zatlardın kasiyetin t6sindiretugın boldı.
Keyin ala atom t6sinigi payda boldı. Demek molekulalardı atomlar kuraytugınlıgı malim boldı. Bulardın barlıgı d6nyanı materiyalistlik koz-karastan t6sindiriu bolıp esaplandı.
XIX asirdin akırında kelip atomlardan da mayda bolekshelerdin bar ekenligi, maselen 1895-jılı elektronnın bar ekenligi ashıldı. Koplegen rentgen xam nurlarına iye zatlardın bar ekenligi anıklandı xam bul propessler atomlık propessler dep t6sindirildi.
1911-jılı atom yadrosının bar ekenligi ashıldı. Sonnan keyin kalegen atom orayında on zaryadlangan yadro xam onın dogeregin elektronlar korshaytugın bir sistema t6rinde t6sindirildi.
1919-jılı protonnın bar ekenligi ashıldı, demek yadrolardın kuramında on zaryadlangan proton bolekshesi bar degen soz.
1932-jılı yadronın kuramında neytronnın bar ekenligi ashıldı. Mine usılardın barlıgı elementar boleksheler dep ataldı.
Birak olardın tabiyatın t6siniu j6da ansat emes. Yadronın kuramındagı proton menen neytronnın ashılıuı zatlardın tabitın 6yreniude j6da 6lken rol oynaydı. Yadrolık protsesste nurlanıu xam elektronnın shıgıuı ( -protsess) pozitronnın xam baskada auır bolekshelerinin shıgıuı yadronın tabiyatının j6da kuramalı ekenligin korsetedi. Maselen proton ıdırauı protsessinde neytronga, pozitronga xam neytrinoga ıdıraydı. Bul ıdırau protsessinde proton yamasa neytron jokarıdagı ıdıragan bolekshelerden turadı degen juumakka keliuge bolmaydı. Ol payda bolgan boleksheler ıdırauı momentinde gana payda boladı. Sonın ushın xazirgi elementar boleksheler fizikasının k6shli rauajlangan dauirinde de bolekshelerdin elementar ekenligine tolık dalilleu jok. *azirgi elementar bolekshelerdin sanı 300 den asıp ketti. Bul elementar bolekshelerdin rauajlanıu dauirin ekige boliuge boladı.
1 -1932-jılga deyin (6-elementar bolekshe belgili edi: foton. Elektron, pozitron, proton, neytron, neytrino xam antineytrino).
2 -1938-jıldan xazirgi k6nge shekemgi dauir.
1938-jılı -mezon ashıldı. Keyin ala bir kansha mezonlar giporonlar, rezonanslı boleksheler, antiproton, neytron xam antiyadrolar ashıldı.