1-mavzu: Xorijiy investitsiyalarning mazmun-mohiyati va tasniflanishi

Asosiy tushunchalar

“Milliy rejim” —- bu shunday rejimki, davlat hududida investorlarning huquqlari asosan investorlar kelib chiqqan mamlakat qonunlari emas, balki mahalliy (milliy) qonunlar bilan belgilanadigan rejimdir. Shu bilan birga, xorijiy investorlarga beriladigan rejim milliy yuridik shaxslarga (milliy kapitalga) yaratilgan rejimga qaraganda kamroq qulay bo'lishi mumkin emas.

Eng maqbullik tamoyili — ikki davlat o’rtasida shartnoma tuzilayotganda bir davlat ikkinchi davlatga (uning yuridik va jismoniy shaxslariga) u yoki bu kelishilgan sohada boshqa uchinchi davlatga (uning yuridik va jismoniy shaxslariga) yaratib bergani yoki kelajakda yaratib beradigani kabi bir xil qulay sharoitlarni ta'minlab berishi tushuniladi.
Adolatli va teng huquqli rejim —xorijiy investitsiyalarni rag'batlantirish va himoya qilish bo'yicha xalqaro shartnomalarda mustahkamlangan umumiy standart rejimlardan biridir. Ushbu standartning avvalgilari 1948 yilda Xalqaro Savdo Tashkilotining Gavana Xartiyasining qoidalari edi. Adolatli va adolatli rejim xorijiy investitsiyalarni to'liq va doimiy himoya qilish va xavfsizligini ta'minlash va ushbu sohada kamsituvchi choralarni qo'llashni nazarda tutadi..
Natsionalizatsiya — yer egalari, sanoat korxonalari, banklar, transport yoki boshqa shaxslarning mulkini davlat mulkiga o'tkazish.
Rekvizitsiya — favqulodda holatlarda foydalaniladigan jismoniy yoki yuridik shaxslarning mol-mulki davlat tomonidan majburiy ravishda vaqtinchalik olib qo'yilishi yoki doimiy ravishda egallab olinishi. Tabiiy ofatlar, baxtsiz hodisalar, epidemiyalar, epizootiklar va favqulodda holatlarning boshqa holatlari bo'lgan hollarda jamoat manfaatlarini hisobga olib mol-mulk egasidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va shartlarda mol-mulk qiymatini to'lash sharti bilan olib qo'yilishi mumkin.
Ekspropriatsiya — davlat organlari tomonidan qo’llaniladigan mol-mulkka bepul yoki tovon to’lagan holda egalik qilish. Ekspropriatsiya vaqtida haq to'lash yoki to’lanmasligiga qarab, rekvizitsiya va konfiskatsiya (musodara qilish) shakllari farqlanadi.