12-mavzu: Ish haqi va mehnat munosabatlari Reja

Nominal ish haqi – bu ma’lum vaqt davomida olingan pul summasi yoki 
pul shaklidagi ish haqi. 
Real ish haqi – bu nominal ish haqiga sotib olish uchun bo’lgan tovarlar 
va xizmatlar miqdori. Boshqacha aytganda, real ish haqi – bu nominal ish 
haqining <> layoqatidir. 
O’z – o’zidan aniqki, real ish haqi nominal ish haqiga va xarid qilinadigan 
tovarlar va xizmatlar bahosiga bog’liq. Shunday ekan, real ish haqi boshqa 
sharoitlar bir xil bo’lganda, nominal ish haqiga to’g’ri mutanosibdir va iste’mol 
buyumlari va xizmatlari narxining darajasiga teskari mutanosibdir. Bu miqdorlar 
nisbatini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin. 
bu yerda; V
p
– real ish haqi; 
Y
H
– nominal ish haqi; 
P – iste’mol buyumlariga va xizmatlariga baho darajasi. 
Demak, nominal ish haqi ishlab topilgan pul daromadi darajasini, real ish haqi 
esa hodimlarning iste’moli va farovonlik darjasini tasvirlaydi. 
Shuning uchun Respublikamizda har yili bir necha bor ishchi va 
xizmatchilarning nominal ish haqi xodimlarning iste’moli va farovonligini hisobga 
olinib kelinmoqda. 
2) Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari. 
Ish haqi tashkil etishiga qarab: vaqtbay va ishbay shakllari farqlanadi. 
Vaqtbay ish haqi ishlovchining malakasi, mehnatining sifati va ishlagan 
vaqtiga qarab to’lanadigan ish haqi. 
Bu shakldagi ish haqi odatda ishning natijalarini aniq hisobga olib 
bo’lmaydigan, balki ma’lum bir vaqtda aniq vazifalarni bajarish uchun belgilangan 
vaqtda to’lanadi yoki qo’llanadi. 

---

Ishbay ish haqi to’lovchining ishlab chiqargan mahsulotining miqdori 
yoki bajarilgan ishning haqjmiga qarab to’lanadi. Bunday ish haqi ishlan 
chiqarilgan mahsulotni aniq hisobga olishni taqazo qiladi.