12-mavzu: Ish haqi va mehnat munosabatlari Reja

Ish haqi to’lashning tizimlari ham mavjud. Haq to’lash shakllarining 
aniq mehnat sharoitini hisobga oladigan turlari ish haqining tizimini tashkil 
etadi. 
XX asrning 80-yillaridan so’ng mehnatga haq to’lashda vaqtbay ish haqi 
to’lashga ustunlik berilmoqda. AQSH, Fransiya, Buyuk Britaniya, Germaniya va 
boshqa mamlakatlarda sanoatda band bo’lganlarning 60-70%iga vaqtbay ish haqi 
to’lanmoqda. 
Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida vaqtbay ish haqini ham, ishbay ish 
haqining ham barcha korxonalarda mehnat unumdorligini, mahsulot sifatini 
oshirishga, xom ashyo va materiallarni tejashga va boshqa natijalarni yaxshilashni 
rag’batlantiruvchi turli xil ish haqi tizimi qo’llanilmoqda. 
Bugungi kunda turli ko’rinishlarda: oddiy vaqtbay, oddiy ishbay, vaqtbay 
mukofotli, ishbay mukofotli, nisbiy o’sib boruvchi, akkord va boshqa xil ish 
haqi tizimi mavjud. 
Ish haqi darajasi ta’rif sistemasi orqali tartibga solinadi. Ta’rif tizimi 
yordamida tarmoqlar bo’yicha ular ichida ishlab chiqarish turlari, turli toifadagi 
xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga qarab ishchi va xizmatchilarning ish 
haqi darajasi tartibga solinadi. 
Ta’rif tizimi ta’rif-malaka ma’lumotnomalarini va ish haqiga har xil 
koeffitsientlarini o’z ichiga oladi. 
Respublikamizda ham ta’rif tizimi orqali ish haqi tabaqalashtirilib, turli 
kasblar va ish turlari uchun ish haqi to’lashning yagona razryadlari aniqlangan. 
Narxlar o’sishi bilan minimal ish haqi darajasi hamda barcha razryadlar ular 
o’rtasidagi nisbat saqlangan holda oshirib boriladi. Masalan, 2021 y 1-apreldan 
boshlab Respublikamizda nominal ish haqi – 283500 so’m qilib belgilandi. 

---

3) 
Mehnat 
munosabatlarining 
iqtisodiy 
mazmuni