5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. Suyıqlıq aǵımı qarar tapqan tegis emes ilgerileme háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesiniń birinshi kórinisin túsindiriń.

2. Differensial teńleme birinshi kórinisiniń aǵzaları nelerden ibarat?
3. Suyıqlıq aǵımı qarar tapqan tegis emes ilgerileme háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesiniń ekinshi kórinisin túsindiriń.


22-lekciya. Agım kese-kesiminiń salıstırma energiyası, kritikalıq tereńlik,
normal tereńlik, kritikalıq qıyalıq
Joba:
22.1. Tórt járdemshi túsinik: aǵım kese kesiminiń salıstırma energiyası, kritikalıq tereńlik, normal tereńlik, kritikalıq uklon
22.2. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tınısh, pátli hám kritikalıq halatları
22.1. Tórt járdemshi túsinik: aǵım kese kesiminiń salıstırma energiyası, kritikalıq tereńlik, normal tereńlik, kritikalıq uklon


1. Aǵım kese-kesiminiń salıstırma energiyası E degenimiz ańǵar kesiminiń eń tómende jaylasqan tochkasınan ótkizilgen teńlestiriw tegisligi O-O ǵa salıstırǵanda esaplanǵan tolıq salıstırma energiyası bolıp tabıladı (22.1-súwret). Ańǵar kese kesimi ushın teńlestiriw tegisligi O-O ge salıstırǵanda aǵımnıń tolıq salıstırma energiyasınıń (tolıq naporınıń) teńlemesin dúzemiz (suyıqlıq awırlıq birligine salıstırǵanda):
E = α²/2g + P/γ + z = α²/2g +h, (22.1)
yamasa
E = αQ²/ω²²g + h, (22.2)


22.1-súwret
bul jerde h–aǵım tereńligi; α=1,0…1,1–Koriolis koeffitsienti; ω-háreket kesimi (kanal kese kesimi maydanı); -ortasha tezlik (=Q/ω).
2. Kritikalıq tereńlik (h_kr)–aǵımnıń eń kishi (minimum) energiyasına sáykes keliwshi tereńlik bolıp tabıladı (22.2-súwret).


22.2-súwret.
Ańǵarda kritikalıq tereńlikke sáykes keliwshi suw qáddin «K-K» dep belgileymiz (22.3-súwret).

22.3-súwret.

Aǵımnıń kritikalıq tereńligi tómendegi teńlemeden anıqlanadı:

dE/dh = 0, (22.3)
Kritikalıq tereńlik ańǵardıń kese kesimine baylanıslı boladı:
ω³_kr/B_kr= αQ²/2g, (22.4)
bul jerde ω_kr – kritikalıq halattaǵı háreket kesimi maydanı; Q–aǵım sarpı; B_kr-kritikalıq halattaǵı aǵım qáddiniń eni.
Ańǵarda aǵımnıń tereńligi tek kritikalıq tereńlik h_kr qa teń bolǵanda (22.4) teńlik shárti orınlanadı.
Usı shártten paydalanıp kritikalıq tereńlik h_kr tı grafik járdeminde anıqlaymız (22.4-súwret).



22.4-súwret.

Bunıń ushın h qa qatar mánisler berip barıp, ω³/B=f(h) grafikti quramız. Keyin αQ²/g mánisti esaplap, grafikten h_kr mánisti anıqlaymız.