5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

30.2. Energiya sóndiriwshi suw urılma qudıǵı hám suw urılma diywalı esabı


30.1. Gidravlikalıq sekiriw uzaqlasıwın joq etiw usılları

Bizge aldıńǵı temalardan belgili bolǵanday, plotinanıń joqarǵı befinde turǵan suwdıń salıstırmalı úlken potensial energiyası suw ótkizgish arqalı aǵıp túsiw waqtında málim dárejede kinetikalıq energiyaǵa aylanadı. Bul bolsa óz náwbetinde tómengi beftegi suw tezliginiń artıwına alıp keledi. Tómengi befte suw tezliginiń joqarı bolıwı – ol jerde oǵada qımbat bahalı bekkemlew jumısların orınlawdı talap etedi.

Bunday qurılıslardıń bekkemlik dárejesin asırıw hám bahasın arzanlatıw ushın tómendegilerge itibar qaratıw kerek boladı:
a) h_с tereńlikti h_н tereńlik úlkenliginne jetkiziw arqalı tómengi befke túsip atırǵan aǵım kinetikalıq energiyasınıń bir bólegin potensial energiyaǵa aylandırıw;
b) artıqmash kinetikalıq energiyanı súykeliw kúshi esabınan orınlanǵan jumıs arqalı jıllılıqqa aylandırıp sóndiriw. Tómengi befte artıqmash energiyanı sóndiriw nátiyjesinde ol jerdegi uzaqlasqan gidravlikalıq sekiriw ornına kómilgen gidravlikalıq sekiriw ámelge asadı.
Tómengi befte energiya sóndiriw ushın qurılatuǵın arnawlı qurılıslarǵa energiya sóndirgishler dep ataladı. Bunday qurılıslardıń tómendegi túrleri bar:
1) suw urılma qudıǵı (30.1-súwret). Bunda aǵım energiyası tómengi bef tereńligin jasalma arttırıw esabınan sóndiriledi. Bul tereńlik muǵdarı d úlkenlik penen belgilenedi.

30.1-súwret

2) suw urılma diywalı (30.2-súwret). Bunda kómiliw tereńligi h^׀_n tómengi bef tereńligi h_n nen Z^׀ úlkenligi menen parıq etedi. Bul parıqlanıw suw urılatuǵın Сt diywalı qurılısı esabınan ámelge asadı.

30.2-súwret

3) Kombinatsiyalanǵan suw urılıw qudıǵı (30.3-súwret). Bul jaǵdayda aǵım túbiniń páseyiwi esabınan tómengi beftiń tereńligi asadı.

30.3-súwret

4) Arnawlı energiya sóndirgishler (30.4-súwret). Bunda aǵım háreketin páseytiwshi hár qıylı qurılıslar qurıladı. Olarda aǵım háreketiniń deformatsiyalanıwı nátiyjesinde energiyanıń sóniwi júz beredi. Suw urılma qudıqları hám suw urılma diywallarınan parıqlı, arnawlı energiya sóndirgishler ushın gidravlikalıq esaplawlar orınlanbaydı, olardıń ólshemleri hám jaylasıwı tek laboratooriya izertlewleri nátiyjesinde anıqlanadı.