A. B. Pardayev, D. B. Urinbaeva, D. A. Islamova. O’zbek terminologiyasi

2. Turli tillarga mansub so‘z birliklaridan hosil bo‘lgan 
(gibrid) qo‘shma terminlar. Bunday terminlar ikkita boshqa-boshqa 
qatlamlarga oid so‘zlarning o‘zaro birikuvidan hosil bo‘ladi. 
Adabiyotlarda bunday terminlarni «duragay qo‘shma so‘zlar
1
« yoki 
gibrid terminlar
2
deb yuritmoqdalar. Bunday terminlar ikki xil bo‘ladi: 
a) gibridlarning har ikkalasi ham ruscha-baynalminal, ham 
o‘zbekcha komponenti mustaqil ma’no va qo‘llanishga ega bo‘lgan so‘z-
terminlardan iborat bo‘ladi: karbonsuvlar, elektrarra, xlorsirka, 
limitko‘rsatkich, elektrasbob, yodmoy va boshqalar. 
1
Маматов Н. Ўзбек тилида қўшма сўзлар. –Тошкент, 1982. – Б.33. 
2
Дониёров Р. Гибрид сўзлар ҳақида / Ўзбек тили грамматик қурилиши ва диалектологияси масалалари. – 
Тошкент, 1966. – Б.144-152.

---

A.B.Pardayev, D.B.Urinbayeva, D.A.Islamova. O’zbek terminologiyasi 
188 
b) baynalminal komponenti avto-, azo-, nitro-, psevdo- singari 
aniqlovchilar 
bilan 
ifodalangan 
gibrid 
terminlar. 
Masalan, 
avtosug‘orgich, agroqoida, azoqo‘shilma, allodolchin kislota, antixossa, 
aeropurkagich, geteroqutbiylik, gidroqurilma, izotuzilish, makrodunyo, 
mikroiqtisod, 
pnevmog‘ildirak, 
psevdoko‘paytma, 
protoyulduz, 
fotoqog‘oz, infraqizil, ultrako‘paytma, multiturg‘unlik, videoyozuv  kabi. 
S.Usmonov metaforaga bag‘ishlangan maqolasida shunday bir 
dalilni alohida ta’kidlab o‘tgan edi: Qo‘shma so‘z sostavidagi 
komponentlar, 
ko‘pincha, 
ko‘chgan 
ma’noga 
ega 
bo‘ladi. 
O‘simliklarning nomlari bu jihatdan juda xarakterli. Masalan: bo‘tako‘z 
(gul), otquloq, echkiichak, echkisoqol, eshakmiya, chumchuqtil, 
ho‘kiztili... itburun (o‘simlik) va boshqalar
1
.
Tilshunos M.Mukarramov metaforalarning qo‘llanish xususiyatlari 
haqida so‘z yuritib shunday degan edi: «… metaforalar doimo bir 
so‘zdan tarkib topmay, balki birikmali bo‘lishi ham mumkin»
2
. 
O‘simliklarning nomlari bu jihatdan juda xarakterli. Masalan:
1. «Zoologik termin + zoologik termin» yoki «zoologik leksema