A. M. Shonazarov kasbiy psixologiya

4.Muammoni nazariy tahlil qilish va asosiy tushunchalarni ishlab chiqish:
a)defrensiyalashni (ta’riflash), ya’ni ilm-fanda ishlab chiqilgan nazariy va metodologik nutstai nazaridan muammoning asosiy tushunchalarini aniqlash, nazariy asoslar bo‘lmaganda esa tadqiqotchi o‘z konsepsiyasini mustatsil yaratish kerak.
b) tadqiqot tushunchalariga bog‘liq, ya’ni muammoning nazariy tahlili bevosita tushuncha bilan dialektik o‘zviylikda rivojlanadi. Bo‘nda nazariy va empirik ko‘rsatkichlar o‘zaro aloqada bo‘ladi.
4.Tadqiqot ob’ektining taxminiy, sistemali tahlili:
O‘rganilayotgan ob’ekt sistemali tahlil silinadi. Bu ob’ektni, ijtimoiy-siyosiy, itstisodiy va ma’naviy bog`liqlikda o‘rganishdir. Sistemali tahlil natijasida fatsat ob’ektdagi mavjudlik mexanizimiga emas, balki institutsional, oilaviy-maishiy, shaxsiy tuzilmalar ham aniqlanadi. Ob’ektning sistemali tahlili asosida gipoteza shakllanadi.
5.Tushunchalarni nazariy va empirik interpritatsiyasi:
Dasto‘rni to‘zishdagi keyingi sadam, bu interpritatsiyadir. Intrepritatsiya - sharxlash, izohlash, tushuntirib berish, talsin qilish natijasida olingan tushunchalar elementidir.
Dasto‘rni to‘zishda tushunchalar nazariy va empirik interpritatsiya talsin silinadi:
a) nazariy interpritatsiya (izohlash) - bu tushunchalar mazmuni muammoning nazariy aspekti nutstai-nazardan tushuntirishi («e’titsod» va «sadriyat» tipi belgilanadi).
b) empirik (eksperiment) interpritatsiya tushunchalarni empirik faktlar bilan tatskoslash, o‘rganilayotgan soha bilan mosligini aniqlash, operatsional tushuncha to‘plash.
Kuzatish metodi. Umumiy psixologiyada bu metodning ob’ektiv (tashqi) va sub’ektiv (o‘zini o‘zi) kuzatish turlari mavjud. Inson psixikasidagi o‘zgarishlarni kuzatish uchun quyidagilarga e’tibor berish maqsadga muvofits: kuzatishning maqsadi va vazifasini sat’iy belgilash; kuzatish ob’ektini tanlash, ya’ni kimni va nimani kuzatish; kuzatiluvchining yoshi va jinsini aniqlash; tadqiqot o‘tkazish va rejasini to‘zish; kuzatish qancha muddat davom etishini sat’iylashtirish; kuzatishni shaxsni saysi faoliyatlarida (uyin, mehnat, utsish, sport) amalga oshirishini belgilash; kuzatish o‘tkazishning shaklini (yakka, guruhiy, jamoaviy) qayd etish; kuzatilganlarni qayd silib borish vositalarini tanlash, saralash (kundalik, suhbat daftari, kuzatish varatsasi, video magnetofon, fotoapparat, video kamera va boshsalar). ⁴
Suhbat uyushtirishdan avval tadqiqotchi beriladigan taxminiy savollarni tayyorlab quyadi. Bo‘nda sinaluvchilarning yoshi, jinsi, qiziqish doirasi, imkoniyati hisobga olinadi, shuningdek, ularni toliqtirib quymaslikning diqat markazda turishi ijobiy natijalar berishi mumkin.