Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti payvand konstruksiyalarini

Aylanma yo‘nalishli ishlab chiqarish oqimiga ega payvandlash 
sexi tuzilishi. Bunday ko‘rinishga ega sexlarda bo‘limlar ixcham joy-
lashtirilib, omborlar sex chetlarida tashkil etiladi. Aylanma yo‘nalishli 
oqimga ega sexlar asosan katta o‘lchamdagi baland konstruksiyalar 
ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. 

---

47
5.3-rasm. Aylanma yo‘nalishli ishlab chiqarish oqimiga ega sex tuzilishi 
5.4. Sanoat binolarini qurilish konstruksiyalari 
 
Sanoat 
binolari 
karkaslari 
asosiy 
va 
o‘rab 
turuvchi 
konstruktsiyalardan iborat bo‘ladi.
Asosiy konstruksiyalar, bularga kolonnalar, stropila va stropila osti 
fermalar, kran osti balkalar, bino tomini boshqa konstruksiyalari kiradi. 
O‘rab turuvchi konstruktsiyalar, bularga ichki va tashqi devorlar, 
ajratib turuvchi devorlar, bino tomlari kiradi.
5.4-rasm. Sanoat binosi karkasi 

---

48
5.4-rasmda bino karkasi asosiy elementlari va ko‘rsatkichlari 
keltirilgan. Kolonnalar bino karkasi, qorlar, ko‘prikli kranlar hosil 
bo‘ladigan yuklanishni o‘ziga qabul qiladi va uni fundament orqali yer-
ga uzatib beradi. Kolonnalar o‘qlari orasidagi masofalar chegaralangan 
bo‘lib, sex imkoniyatlarini aniqlab beruvchi ko‘rsatkich sifatida qabul 
qilingan. Bir qatordagi kolonnalar o‘zaro stropila osti fermalar bilan 
bog‘lanadi, o‘z navbatida stropila fermalari bu fermalarga tayanadi. 
Kolonna o‘qlari orasidagi masofa sex prolyoti enini tashkil etib, 18, 24, 
30 va 36m bo‘ladi. Katta o‘lchamga ega prolyotlar sexning ishlab 
chiqarish imkoniyatlarini kengaytirib, bino metall konstruksiyalari 
massani ko‘payishiga olib keladi. Bir qatordagi kolonnalar orasidagi 
masofa kolonna qadami deb qabul qilingan bo‘lib, 12 m yoki 6 m 
bo‘ladi. (5.5-rasm). Kolonnalarni bog‘lab turuvchi aloqalar kranni 
tormozlanishidan va shamol hosil bo‘luvchi yuklanishlarni qabul qilib, 
uni fundamentga uzatadi. Prolyot balandligi H
z 
bilan belgilanib, bino 
polidan stropila fermasi pastki nuqtasigacha bo‘lgan masofani tashkil 
etadi. Sex balandligini tanlashda tayyorlanadigan konstruksiya 
o‘lchamlari, o‘rnatiladigan ko‘tarish-tushirish jihozlari, konveyerlar 
o‘lchamlarini hisobga olish kerak (5.1-jadval). 
5.5-rasm. Prolyot balandligini aniqlash

---

49
5.1-jadval