Farmatsevtika o‟quv instituti talabalari uchun adabiyoti

       26.5.  Yod 

 
 
249 
         Yod(Iodum).  Dengiz  o‘simliklarini  kulini  tekshirish  paytida  1811  yilda    frantsus  olimi 
Kurtua yodni ochgan. Yodni mustaqil element ekanligini 1815 yilda  Gey-Lussak isbot qilgan va  
yod deb atagan. 
         Tabiatda uchrashi. Yod birikmalari ham kaliy va natriy kuzlari bilan birga uchraydi. Yod  
uzoq vaqtlargacha chili selitrasidan olingan.Bu tuzlar tarkibida periodatlar - KIO
4
  va  yodatlar- 
KIO
3
 holatida uchraydi. 
         Dengiz suvida yod kam uchraydi. Dengiz karami – laminariya o‘zida iod tuzlarini to‘plash 
xossasiga  ega.  Bu  o‘tlarning  kulidan  yod  tuzlari  va    so‘ngra  yod  olinadi.  Neftning  burg‘ilash 
suvlari tarkibida ham oz miqdorda  yod bo‘ladi. 
         Olinishi.    Yod  olish  uchun  uning  tuzlariga  xlor  ta‘sir  ettirilib  yodni  siqib  chiqarish 
reksiyasidan foydalaniladi: 
                   2KI+Cl
2   
=   2KCl+  I
2
 
        Dengiz    va  neftning  burg‘ilash  suvlari  tarkibidagi    yodidlar  kulga  aylantirilgandan  so‘ng  
MnO
2
 va sulfat kislota bilan ishlov beriladi: 
                2NaI+MnO
2
+3H
2
SO
4
= I
2 
+2NaHSO
4
+MnSO
4
+2H
2
O 
       Xossalari.  Yod  atomlari  ikki  atomli  molekulalar  hosil  qiladi.  Yod  kristall  tuzlishga  ega 
bo‘lgan  qo‘ngir-siyoh    tusli  qattiq  modda(suyql.harorati  113,5 
o
S,  qayn.  harorati  184 
o
S).  Yod 
suvda juda oz eriydi. Xloroform, efir, spirtda yaxshi eriydi. 
        Yodning  qaynash  harorati  yuqori  bo‘lishiga  qaramasdan  u  odatdagi  sharoitdayoq  ucha 
boshlaydi.Yod  kristallari  qizdirilsa,  suyuqlanmasdan  bug‘lanadi‘  bug‘i  sovitilsa  qattiq  holatga 
o‘tadi. Yodning bug‘lari zaharli odamning shilliq pardalariga kuchli ta‘sir etadi.  
        Yodning eruvchanligi KI eritmasida osonlashadi. Bunda kompleks birikma hosil bo‘ladi: 
           KI+I
2
=K[I
3
 ]        KI+2I
2
=K[I
5
]    KI+3I
2
= K[J
7
]     KI+  4I
2
=K[I
9
] 
      Bu birikmalarda yodning koordinatsion soni 9 gacha boradi.   
       Kimyoviy  xossalari.      Galogenlar  ichida  eng  aktivligi  kam  element.  Yod    metallar  bilan 
oson ta‘sir etadi.  Yodidlar hosil bo‘lishida anchagina issiqlik ajraladi: 
           2 Na+I
2
= 2NaI                  Ca+I
2
=CaI
2
              2 Al+3I
2
= 2AlI
3
 
        Yodning metallmaslar bilan birikmalari kovalent tabiatga ega: 
           2 P+5I
2
=  2PI
5
                  Si+2I
2
 =SiI
4
    
        Yodning suvda erishidan gipoyodit kislota(HIO) hosil bo‘ladi: 
                                 I
2
+H
2
O=HI+HIO 
        Yod  qaytaruvchi xossalari ancha kuchliligi uchun sulfat kislotani SO
2
 gacha qaytaradi: 
                                I
2
+5H
2
SO
4
 = 2HIO
3
+5SO
2
+4H
2
O 
       Yodga  konsentrlangan  nitrat kislota ta‘sir qilganda ham yodat kislota (HIO
3
) hosil bo‘ladi: 
                                3I
2
+10 HNO
3
=6HIO
3
+10NO+2H
2
O 
       Ishlatilishi.  Yod  asosida  turli  organik  va  anorganik  moddalar  olinadi.  Uning  spirtdagi 
eritmasi  tibbiyotda  antiseptik  (zararlantiruvchi)  modda  sifatida  ishlatiladi.  U  teridagi 
bakteriyalarni o‘ldirib, etni bitishini osonlashtiradi. Yodning radoaktiv izotoplari xavfli o‘smalar, 
qalqonsimon bezi va arterioskleroz kasalliklarini davolashda ahamiyatga ega hisoblanadi. 
         Yodidlar  va  ularning  tuzlari.    Vodorod  yodid    rangsiz,  nam  havoda  tutaydigan  ,  suvda 
yaxshi eriydigan gaz modda(suyuql.harorati -50,8 
o
S, qaynash harorati  -35,8 
o
S). Bir litr suvda 
400  l  atrofida  HI  eriydi.  HI  ning  suvdagi  eritmasi  yodid  kislota  deyiladi.  HI  kuchli  kislotalar 
qatoriga kiradi. Bu kislotaning 0,1 n eritmasi uchun dissotsilanish darajasi 95% ga tengdir. 
          Vodorod yod bilan faqat yuqori haroratda birikadi, reaksiya qaytar hisoblanadi: 
                                H
2
+ I
2
 

 2HI 
          Odatda HI  ni olish uchun  fosfor(III) yodidining gidrolizi keng qo‘llaniladi: 
                                    2 P+3I
2
=2PI
3
 
                                PI
3
+3H
2
O=H
3
PO
3
+3HI  
          Metall  yodidlariga  konsentrlangan  sulfat  kislota  ta‘sir  ettirilganda    vodorod  yodid  olish 
mmukin emas, chunki hosil bo‘lgan HI tezda oksidlanib qoladi: 
                                  2KI+H
2
SO
4
=K
2
SO
4
+2HI   
                           2 HI+H
2
SO
4 
 = I
2
+ 2H
2
O +SO
2 
 

 
 
250 
        Iodidlar NaI, KI, NH
4
I    suvda yaxshi eriydigan rangsiz kristall moddalardir. 
AgI suvda yomon eriydigan sariq kristall modda. AgI kristallari hatto HNO
3
 da ham erimaydi.  
        Yodning  kislorodli birikmalari. Yodning uchta oksidi ma‘lum. Bularga I
2
O, IO
2
 va I
2
O
5
 
kiradi. Bularning ichida eng barqarori I
2
O
5 
 hisoblanadi. 
        Yodning  kislorodli  kislotalariga  :  gipoiodit  kislota  –HIO,  yodat  kislota-  HIO
3
  va  peryodat 
kislota  –HIO
4
  kiradi.  Bu  kislotalardan  tashqari  tarkibida    suv  tutadigan  kislotalar  ham  ma‘lum. 
Bularga  mezaperiodat kislota - H
3
IO
5
(HIO
4  *
H
2
O), ortoperyodat kislota  -  H
5
IO
6
 (HIO
4*
2H
2
O) 
ni ko‘rsatish mumkin. 
           Gipoyodid  kislota  HIO  juda  beqaror  bo‘lib,  eritmadagina  mavjud  bo‘ladi,  xolos.  Uning 
tuzlari sovuqda ishqorlar eritmasiga   yod  ta‘sir ettirib olinadi: 
                   I
2
 + 2KOH = KIO + KI + H
2
O  
 
KJO sovuqda disproportsiyalanadi: 
        3KIO = KIO
3 
 + 2KI  
       Gipoyodid kislota simob oksidni yod bilan aralashtirib olinadi: 
 HgO + 2I
2
 + H
2
O = 2HIO + HgI
2
 
        Gipoyodid kislota gipobromit va gipoxlorit kislotaga nisbatan kuchsizroqdir.                 
        Yodat kislota HJO
3
 gipoxlorit va gipobromit kislotalarga nisbatan ancha barqaror.  
 
Yodat kislota molekulyar komplekslar hosil qiladi: 
 
3HIO
3
 = HJ
3
O
8
+H
2
O
 
 (HJO
3
·J
2
O
5
) 
 
Yod (V) oksidi oq kukun modda. Oson parchalanadi. 
  
U oksidlovchi    5HI + HIO
3
 = 3I
2
 +3 H
2
O 
 
Yodatlarga sulfat kislota ta‘sirida olinadi: 
 
NaIO
3
 + H
2
SO
4
 = NaHSO
4
 + HIO
3
 
        Yodni xlor ta‘sirida oksidlashda ham yodatlar hosil bo‘ladi: 
 
I
2
 + 5Cl
2
 + 6H
2
O = 2HIO
3
 + 10HCl 
 
KIO
3
 tuzi barqaro:  
 
KI + 6KMnO
4
 + 6KOH = KIO
3
 + 6K
2
MnO
4
 + 3H
2
O  
 
3I
2  
+ 6KOH = KIO
3
 + 5KI + 3H
2
O 
 
Peryodat kislotasi – HIO
4 
. Unga to‘g‘ri keldigan angidrid  J
2
O
7
 olinmagan. 
 
HIO
4
·2H
2
O  (H
5
IO
6
 ) ortoperyod kislotasi deyiladi.  
 
Bu kislotadagi hamma vodorod atomlari metallga almashinishi mumkin.  
 
Ag
5
IO
6
 tuzi ma‘lum. H
5
IO
6
 gigroskopik modda. Bariy ortoyodatlarga sulfat kislota ta‘sir 
ettirib olinadi:   
 
     Ba
5
(JO
6
)
2
 + 5H
2
SO
4 
= BaSO
4
 + 2H
5
JO
6
  
 
Ortoperyodatlar yodatlarni xlor ishtirokida oksidlanganda ham hosil boladi:  
               KJO
3
 + Cl
2
 + 6KOH = K
5
JO
6
 + 2KCl + 3H
2
O  
 
KJ   ni ishqoriy muhitda elektroliz qilib ham ortoperiodatlar olish mumkin. 
Peryodatlarga tegishli tarkibida suv saqlovchi kislotalardan  
HJO
4
·4H
2
O  olingan(H
9
IO
8
  ). 
Shunga o‘xshash kompleks  H
2
O·HJO
4
 (H
5
IO
4
) birikma  ham bor.           
        24.6.Astat 
       Astat  (Astatine).  Astat  tabiatda  deyarli  uchramaydi.  Astat  1940  yilda  suniy  yo‘l  bilan 
olingan. Agar vismut atomlariga  

 - nurlar ta‘sir ettirilsa  astat hosil bo‘ladi: 
                      
83
209
Bi   + 
2
4
He  

 
85
211
At  +2
o
1
n 
    
83
211
 At ning yarim emirilsh davri 7,2 soat. Astat so‘zi ham grekcha ―beqaror‖ degan ma‘noni 
beradi. 
         Astatda metallik xossalar ustun turadi. Astatning yarim yemirilish davri juda kichik , uning 
xossalarini o‘rganish juda qiyin.  
         Astat  birikmalari  elektroliz  qilinganda    katodda  astat  ajraladi.  Uning  ko‘p  xossalari 
galoganlarninikiga  o‘xshab  ketadi.  Astat  ham  benzolda  yaxshi  eriydi.  Kumush  astatid  –AgAt 
suvda erimaydi. Astatning kuchli kislotali eritmalariga H
2
S ta‘sir ettirilsa u At
2
S holda cho‘kadi. 
Astat  o‘z  birikmalarida  -1,+1  va  +5  oksidlanish  darajasiga  ega  bo‘ladi.  Uning  +7  oksidlanish 
darajasiga ega bo‘lgan birikmasi hanuzgacha olinmagan. 

 
 
251 
                         
                  26.7.Galogenlarning o‟zaro hosil qilgan birikmalari 
        Galogenlarning  o‘zaro  hosil  qilgan  birikmalari  juda  xilma-xil  ekanligini  ta‘kidlash  zarur. 
Bulardan  xlor (III) ftorid   ClF
3
  suyuq modda( suyuql. harorati -83 
o
S, qayn. harorati +12 
o
S). 
ClF
3
 – sanoatda ftor bilan xlorning  (250 
o
S da) o‘zaro ta‘siridan olinadi: 
                               Cl
2
+3F
2
= 2ClF
3
 
      Agar jarayonda xlor mo‘l olinsa  xlormonoftorid  - ClF hosil bo‘ladi. ClF- gazsimon modda ( 
suyuql. harorati -154 
o
S, qayn. harorati -100,8 
o
S). 
      Agar bromga bevosita ftor ta‘sir ettirilsa  brom(III) ftorid  BrF
3
 hosil bo‘ladi: 
                                    Br
2
+ 3F
2
= 2BrF
3
 
      Brom(III)  ftorid  qizil  rangli  suyuqlik  (suyuql.  harorati  9 
o
S,qaynash  harorati  126 
o
S). 
Galogenlarning  yuqoridagi  ftorli  birikmalari  suv  va  organik  moddalar  ta‘sirida  oson  portlash 
xossasiga ega. 
     Brom(Y)  ftorid  –BrF
5
    va  IF
5
  rangsiz  moddalar.  IF
5
(suyuql.  harorati  9,6 
o
S)  qattiq  modda 
hisoblanadi. 
     Xlor  va  yodda  ftor  bilan  +7  oksidlanish  darajasiga  ega  bo‘lgan  birikmalar  ham  keyingi 
paytlarda  olingan.  IF
7
,  IO
3
F  ,  BrF
7
  birikmalari  reaksion  qobiliyati  juda  yuqori  bo‘lgan 
birikmalardir.  Masalan,  yod  geptaftoridning  suv  bilan  ta‘siridan  yodning  kislorodli 
kislotalari(H
5
IO
6
) olinadi: 
                             IF
7
+6H
2
O=H
5
IO
6
+7HF 
              
          26.8. Galogenlar birikmalarining tibbiyotdagi ahamiyati 
           Galogenlar  muhim  biokimyoviy  ahamiyatga  ega.  Ftor  suyak  va  tish  emalining  tarkibiga 
kiradi. Odam organizmida 2,6 g gacha ftor  bo‘ladi. Organizmga ftor asosan ichimlik suvi bilan 
kiradi.      Ichimlik  suvida  ftorning  miqdori    1-1,5  mg/  ml    ni  tashkil  etishi  kerak.    Organizmda 
ftorning etishmasligi yoki ortiqchaligi tish kasalligiga sabab bo‘ladi. 
           Xlor  bo‘lsa  organizmda  xlorid  ioni  (Cl
-
)  shaklida  bo‘ladi.    Xlorid  ioni  to‘qima 
hujayralarida  elektr o‘tkazuvchanlikni ta‘minlaydi. Me‘da shirasi tarkibida xlorid kislota bo‘lib, 
u  ovqatni  hazm  qilish,  fermentlar  faoliyatini    meyorida  saqlash  uchun  zarur.  Natriy  xlorid 
qonning  osmotik  bosimini  doimiy  bo‘lishini  hamda  eritrositlar  faoliyatini    me‘yorida  saqlash 
uchun zarur. Organizmning  xlorid  ioniga  bo‘lgan ehtiyoji  osh tuzi hisobiga qondiriladi. Odam 
organizmida 29 g ga yaqin xlor bo‘ladi. 
         Bromning biokimyoviy ahamiyati to‘la o‘rganilgan emas. 
         Yod  modda  almashinuvini  boshqaradi  va  organizmning  to‘g‘ri  rivojlanishiga    ta‘sir 
ko‘rsatadi.  Organizmda  yodning  etishmasligi  bo‘qoq  kasalligiga  olib  keladi.  Elementar  yod 
mikroblarni o‘ldirish xossasiga ega, yaralarga surtish uchun uning spirtli  eritmasi ishlatiladi. 
         Tabiatda  galogenlarning  birikmalari  dori  moddasi  sifatida    keng  qo‘llaniladi.  Natriy 
xloridning  0,9%  li  eritmasi  izotonik  eritma  deyiladi  va  organizm  ko‘p  suyuqlik  yo‘qotganda  
qonga  quyiladi.  Kalsiy  xlorid  qon  to‘xtatuvchi  modda  sifatida  hamda  allergiya,  shamollashga 
qarshi ishlatiladi. CaCl
2
 magniy tuzlari bilan  zaharlanganda ham qo‘llaniladi. 
       Ammoniy,  kaliy,  natriy  bromidlar  asab  kasalliklarida  tinchlantiruvchi  vosita  sifatida 
ishlatiladi. 
       Kalsiy yodid ko‘z kasalliklarida (glaukoma, katarakta) va simob tuzlari bilan zaharlanganda 
tavsiya etilgan. 
      Galogenlarning  xilma-xil  organik  birikmalari  turli  kasalliklarni  davolashda    dori  moddasi 
sifatida  ishlatiladi.  
 
 
 
 
 
 

 
 
252 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                         27-bob.YIII A guruh elementlari tavsifi 
        Bu guruh elementlari YI guruhning asosiy guruhini tashkil etadi. Ularga geliy, neon, argon , 
kripton,  ksenon  va  radon  kirib,  ular  nodir  gazlar  yoki  inert  gazlar  deb  ataladi.  Shu  paytgacha 
geliy,  neon  va  argon  birikmalari  olinmagan.  Bu  guruh  elementlari  gazlar  qatoriga  kirsa  ham 
ularning  molekulalari tarkibida faqat bittadan atom bor. 
        Geliydan  tashqari  bu  guruh  elementlarining  tashqi  qavatidagi  elektronlar  soni  8  taga  teng. 
Bunday atomlar tashqi qavati  juda barqaror hisoblanadi. 
        Inert  gazlar  yuqori  ionlanish  potensialiga  ega.  Shuningdiek  atom  radiusi  va  odatdagi 
sharoitdagi zichligi neondan radonga(50-jadval) qarab ortib boradi. 
 
50-jadval. Nodir gazlarning eng muhim kattaliklari 
Asosiy 
kattaliklar 
Geliy 
Neon 
Argon 
Kripton 
Ksenon 
Radon 
Atom 
Massa 
Valent elektrolar 
Atom radiusi 
Gazning 
zichligi,g/l 
Ionlanish 
energiyasi,eV 
E
o

E
+
 
Suyqlikka 
aylanish har.
o
S 
Qotish har.
o
S 
Havodagi 
miqdori,hajm.% 
4,002 
 
1s
2 
 
0,122 
 
O,18 
 
24,59 
 
 
-268,9 
 
-271,4 
0,0005 
20,98 
 
2s
2
2p
6
 
 
0,160 
 
1,90 
 
21,57 
 
 
-246,O 
 
-248,6 
0,0016 
39,94 
 
3s
2
3p
6
 
 
0,192 
 
1,78 
 
15,76 
 
 
-185,9 
 
-189,3 
0,93 
83,80 
 
4s
2
4p
6
 
 
0,198 
 
3,71 
 
14,00 
 
 
-153,2 
 
-157,4 
10
-4
 
131,30 
 
5s
2
5p
6
 
 
0,218 
 
5,85 
 
12,13 
 
 
-108,1 
 
-111,85 
10
-5
 
[222] 
 
6s
2
6p
6
 
 
0,22 
 
9,73 
 
10,78 
 
 
-61,9 
 
-71 
10
-12
 

 
 
253 
        
         Inert  gazlar  ichida  eng  past    suyuqlikka  aylanish  va  qotish  harorati  geliyda  kuzatiladi.  
Hajmiy  jihatdan  argon  havoda  0,93  %  ni  tashkil  etadi.  Qolgan  inert  gazlar  bir  muncha  kam 
tarqalgan. 
              
                                   27.1. Geliy, neon va argon 
         Geliy(Helium).  1868  yilda    astrononomlar  P.Janson  va  D.Loker  tomonidan  quyosh 
spektrini o‘rganish jarayonida ochilgan. Spektrlardagi  yangi chiziq (to‘q sariq) yangi kimyoviy 
element  deb  qabul  qilingan.  Keyinchalik  Ramzay  shunday  spektrga  ega  bo‘lgan  moddani  erda 
borligini topdi va u geliy deb ataldi( grekcha ―geluos‖ –quyosh).  
          Xossalari  jihatidan  molekulayar  vodorodga  o‘xshab  ketadi.  Geliy  gaz  modda  (suyuql. 
harorati -269 
o
S, qaynash  harorati -272 
o
S – 2,5
*
10
3
 kPa). Bir l suvda 10 ml atrofida geliy eriydi. 
          Odatdagi sharoitda inert gaz, lekin kuchli qo‘zg‘atilsa molekulyar geliy ionini  (He
2+
) hosil 
qiladi. 
          Yulduzlarda,  quyoshda,  kometalarda  geliy  borligi  aniqlangan.  Quyosh  va  yulduzlarda 
vodorodning geliyga aylanish termoyadro reaksiyasi sodir bo‘ladi: 
                         4
1
1
H

2
4
He  +2
+

+2

 
          Suyuq  geliy  fizikada  juda  past  haroratli  muhit  hosil  qilish  uchun  ishlatiladi.  Gazsimon 
geliy  metallarni  payvand  qilishda  inert  muhit  sifatida,  oziq  ovqat  sanoatida  konservant  sifatida 
ishlatiladi. 
       Neon    va  argon(neonum,  argonum).  Neon  ham  juda  past  suyuql.  haroratiga  (-248,6 
o
S  )  
va qayn. haroratiga -245,9 
o
S ega bo‘lgan element. Neonni eruvchanligi ancha yuqori. 
       Neon ham molekulyar neon ionini (Ne
2+
)  kuchli qo‘zg‘atilganda hosil qiladi. 
Neon fotoelementlar tayyorlashda, neon   yoritgichlar yasashda ishlatiladi. 
       Tabiatda  neonning uchta barqaror izotopi mavjud: 
20
Ne,   
21
Ne  va 
22
Ne.  
       Oddiy  modda  holatida  argonning  suyuql.  harorati  (-189,3  oS)  va  qaynash  harorati    (-185,9 
o
S) ancha yuqori. Argonning adsorbsiya qilish xossasi ham kuchliroq. 
      Argon  ba‘zi  moddalarning  mag‘ziga  singib  ketib  birikmalar  hosil  qiladi.  Suv,  fenol,  toluol 
tarkibida ana shunday birikmalar hosil bo‘lishi kuzatilgan. -42,8 
o
S da parchalanadigan Ar
*
6H
2
O 
tarkibli argon gidrati ma‘lum.  
      Argon  metallurgiya  va  kimyoviy  jarayonlarda  ishlatiladi.  Argonli  payvandlash  ayniqsa 
alyuminiy qotishmalarini ulashda, elektrotexnikada, yadro energetikasida keng  qo‘llaniladi.  
      Argonning    ham  uchta  barqaror  izotoplari: 
18
40
Ar  (99,600%), 
18
38
  Ar  (O,O63%)  va   
18
36
Ar 
(O,O37%) ma‘lum. 
       Olinishi.  Nodir  gazlarni  olish  uchun    suyuq  havo  fraksion  haydaladi.  Qaynash  haroratiga 
qarab  havo haydalganda uch qismga bo‘linadi: 
-
 
geliy(-269 
o
S),  neon (-246 
o
S)  va azot(-196 
o
S); 
-
 
argon(-186 
o
S), kislorod (-183 
o
S); 
-
 
kislorod, kripton(-153
 o
S) va ksenon  (-108,1 
o
S). 
         Geliy va neon ko‘mirda adsorbsiya va desorbsiya qilish usulida bir-biridan ajratiladi. 
         Argon ikkinchi fraksiyadan rektifikatsiya yo‘li bilan ajratiladi. Kripton va ksenon uchinchi 
fraksiyadan ajratiladi. 
                    
                            27.2. Kripton guruhchasi elementlari        
       Kripton rangsiz,  hisdsiz gaz. Bir  litr suvda 110 ml 0 
o
S)  argon eriydi.  Argonga o‘xshash 
suvda, fenol, toluol, asetonda singish (klatrat) birikmalari hosil qiladi. 
      Bunday birikmalarga Kr
*
5,75H
2
O; 2,14Kr
*
12 C
6
H
5
-CH
3
; 2,14Kr
*
12C
6
H
5
OH kiradi. 
      Kripton va atomar ftor  elektr razryadi ta‘sirida  kriton(II) ftorid hosil qiladi. Bu modda o‘tkir 
hidli rangsiz  kristall, -30 
o
S da sublimatsiyalanadi. KrF
2
 suvda eriganida parchalanadi: 
                        KrF
2
+2H
2
O=2Kr+4HF+O
2
 
       Erkin  holda  kripton  elektr  lampalarni  to‘ldirish  uchun  ishlatiladi.  Kripton  (II)  ftorid  esa 
ftorlovchi agent sifatida amaliyotda  qo‘llaniladi. 

 
 
254 
       Ksenon.    Ksenon  molekulasining  qutblanuvchanligi  geliyga  nisbatan  20  marta  yuqori.  
Ksenon  -112 
o
S  da  suyuqlanuvchi  gaz  modda.  Ksenonning  eruvchanligi,  adsorbsiya  qilish 
xususiyati ancha yuqori. Ksenon ftoridlari ksenonga ftor ta‘sir qilib olinadi. 
         Ksenon(II) ftorid (XeF
2
) kritall modda ( suyuql. harorati 140 
o
S), XeF
4 
( suyuql. harorati 114 
o
S), XeF
6
(suyuql. harorati 46 
o
S). 
        Ksenon(YI) oksidi (XeO
3
) – oq qattiq modda, oson portlaydi. XeF
6
  gidrolizlanishida hosil 
bo‘ladi: 
                        XeF
6
+H
2
O=XeOF
4
+2HF 
                        XeOF
4
+2H
2
O=XeO
3
+4HF 
                        6XeF
4
+12H
2
O=2XeO
3
+4Xe+3O
2
+24HF  
        Ksenon (YIII) oksidi -XeO
4 
, odatdagi sharoitda gaz modda. Suvsiz   sulfat kislotaga  bariy 
ksenat ta‘sir ettirib olinadi: 
                    Ba
2
XeO
6
+2H
2
SO
4
=2BaSO
4
+XeO
4
+2H
2
O  
        Na
4
XeO
6*
6H
2
O, Ba
2
XeO
6*
1,5H
2
O tuzlari  barqaror , lekin suvda erimaydi. 
        Ksenon  oksidlari  qattiq  qoldiq  qoldirmaydigan  portlovchi  moddalar  tayorlasda,  atom 
texnikasida, shuningdek ftorlovchi  va oksidlovchi agentlar sifatida keng qo‘llanilmoqda.