Hazirlayanlar
Download 3.23 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Meclis-i Mebusan’ın II. dönemi Türk
- Seçildiği vilâyet Mebus adı Konuşma sayısı
- 1. Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda Üretim
- 2. Madencilikte Türk-Ermeni İşbirliği
- 2.1. Madencilik Sektöründe Kefalet (Dayanışma Örneği)
|
İkinci Devre Seçildiği vilâyet Müslüman Gayrimüslim Ermeni mebus Ankara
2 1 Daniloğlu Milkon Efendi Ankara - - Agop Efendi Aydın
3 2 Mina Efendi Aydın - - Agop Efendi Diyarbakır 2 1
Edirne 4 4 Rupen Efendi Erzurum
2 2 Kazazyan Kiragos Efendi Erzurum - - Haçaduryan Efendi Halep
3 1 Manok Efendi Hüdavendigâr 2 2 Sahak Yavrumyan Efendi Dersaadet 5 5
Dersaadet Hüdaverdizade Ohannes Efendi Sivas 2
Kevork Efendi Trabzon
2 2 Ohannes Efendi Tuna 3 3 Murat Bey Tuna
Agop Kazazyan Efendi Toplam
30 24 16 50 MMZC, 25 Nisan 1877. 51 MMZC, 25 Nisan 1877. 253 Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ Meclis-i Mebusan’ın II. dönemi Türk 38 Yahudi 17 Ermeni
16 Arap
14 Boşnak
6 Arnavut
4 Bölgesi bilinmeyen 1 Milliyeti bilinmeyen 22 Toplam Müslüman mebus 70 Toplam gayrimüslim mebus 48 Genel toplam 118 Görüldüğü üzere Meclis-i Mebusan’ın ikinci döneminde birinci döne- me kıyasla dört tane daha fazla Ermeni mebus seçilmiştir. Birinci dönemde Sırbistan’dan bir mebus gelmesine rağmen ikinci dönemde savaş sebebiy- le olmalı ki hiç mebus seçilememiştir.
bir tartışma gündemi ortaya çıkmıştır. Osmanlı-Rus Savaşı’nın Osmanlı aleyhine devam ettiği bir dönemde açık olan Meclis, savaşın gidişatını ve hükümetin tutumunu merkeze alarak gündem oluşturmuştur. Meclisin ikinci döneminde ele alınan konular şu şekilde yoğunlaşmaktadır: Meclis-i Mebusan’ın birinci döneminde kanunlaşan ancak Padişahın onaylamaya- rak meclise iade ettiği kanunların görüşülmesi, devam eden Osmanlı-Rus Savaşı’nın seyri ve parasal olarak desteklenmesi için yapılan çalışmalardır. İstanbul’a yığılan muhacirlere iskân bulma sorunu, Çerkezler ve en önemli olarak da meclisin hükümeti suçlayan açıklamaları ve hükümetle girdiği yetki tartışmaları ve nihayetinde bunun Padişaha kadar dokunması netice- sinde meclisin kapatılması. Bu süreç içerisinde Ermeni mebuslar da adı geçen tartışmalarda yo- ğun olarak yer almıştır. Meclisteki konuşma sayılarına baktığımız zaman durum anlaşılacaktır:
254 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Seçildiği vilâyet Mebus adı Konuşma sayısı Ankara
Daniloğlu Milkon Efendi - Ankara Agop Efendi 9 Aydın Mina Efendi 27 Aydın Agop Efendi 19 Diyarbakır Osep Kazazyan Efendi 4 Edirne Rupen Efendi 29 Erzurum Kazazyan Kiragos Efendi 11 Erzurum Haçaduryan Efendi - Halep Manok Efendi 94 Hüdavendigâr Sahak Yavrumyan Eferdi - Dersaadet Agop Kazazyan Efendi 99 Dersaadet Hüdaverdizade Ohannes Efendi 94 Sivas Kevork Efendi - Trabzon Ohannes Efendi 106
Tuna Murat Bey - Tuna
Agop Kazazyan Efendi 24 Toplam 516 Meclisin birinci döneminde 12 mebus 215 kez söz alırken, meclisin ikinci döneminde 16 mebus 516 kez söz alarak meclis gündemine dâhil ol- muştur. Görülüyor ki meclisin ikinci döneminde Ermeni mebuslar devletin gündemiyle daha çok ilgilenmişler, kendilerine sağlanan özgürlük ortamı- nı kullanabilmişlerdir. Sonuç Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk meclisine seçilen Erme- ni mebuslar ve bunların faaliyetlerini inceledik. Burada görülmektedir ki, Tanzimat’tan bu tarafa Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslim-gayrimüslim ayırımı yapılmadan bütün tebaa, devletin getirdiği haklardan faydalanmış- tır.
255 Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ İncelediğimiz dönemde seçim sisteminin Osmanlı İmparatorluğu’na yavaş yavaş girdiği, merkez ve taşra da olmak üzere gayrimüslimlerin de yönetime dâhil oldukları görülmektedir. Bunun en açık örneği Meclis-i
gayrimüslim tebaa gibi Ermeniler de seçilmiştir. Hatta diğer azınlıklarla kıyaslandığında Ermeniler nüfuslarına oranla daha fazla mebusu meclise göndermiştir. İşin ilginç yanı, Müslüman oylarıyla meclise seçilen Ermeni mebusların olmasıdır.
nin aksine 7-8 Ermeni mebus değil, bizim belirleyebildiğimiz toplam 22 Ermeni mebus seçilmiştir. Nüfuslarıyla orantılandığında bu sayı oldukça yüksektir. Sayının bu denli yüksek olması halkla barışık olduklarının bir işareti olarak görülebilir. Bu da Ermeni milletinin, Ermeni olaylarının baş- ladığı Berlin Anlaşması’ndan önce Osmanlı İmparatorluğu’nun sadık bir milleti olduğunu göstermektedir. Meclis-i Mebusan’da yaptıkları konuşmalarda da Ermeni mebuslar, devletin her sorunuyla ilgilenmiş, seçildikleri toplumu temsil ettiklerini vurgulayıp, meclis oturumlarında değişik vesilelerle devlete olan sada- katlerini bildirmiştir. Batılı devletlerin karışmadığı dönemlerde Türkler ve Ermenilerin hiçbir problemlerinin olmadığı, Meclis-i Mebusan’ın açık olduğu kısa dönemde taşradan gelen Ermeni mebusların konuşmalarında da görülmüştür. Bütün tarihî kaynakların Türk-Ermeni olaylarının başlan- gıcını Berlin Anlaşması ve sonrasına tarihlemeleri de bu görüşümüzü doğ- rulamaktadır. 256 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Kaynakça Akyıldız, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, Eren Yayınları, İstanbul 1993. Bozkurt, Gülnihal, Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839- 1914), TTK Yayınları, Ankara 1989. Bebiroğlu, Murat, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Ermeni Nizamnameleri, İstanbul 2003. Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayını, Ankara 1997. Kılıç, Davut, “İstanbul Ermeni Patrikhanesi’nin Bağımsızlık Hareketlerine Yönelişi (1850-1896), Osmanlıdan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2001. Davison, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, 2. Cilt, Çeviren Osman Akınbay, Papirüs Yayını, İstanbul 1997. Devereux, Roderic, The First Ottoman Consititutional Period, Baltimore J. Hopkins Pres, 1963. Düstür, Birinci Tertip, 1. Cilt, Matbaa-i Amire, İstanbul 1289. Engelhardt, Edouard, Tanzimat ve Türkiye, Yayına Hazırlayan Akın Bedirhan, Kaknüs Yayınları, İstanbul 1999. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, 5. Cilt, İstanbul 1995. Findley, Carter V., Osmanlı Devleti’nde Bürokratik Reform Babıâli (1789-1922), İz Yayınları, İstanbul 1994. Göyünç, Nejat, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul 1983. Güneş, İhsan, Gürün, Kâmran, Ermeni Dosyası, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005. Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1988 Kodaman, Bayram, “Fransız Arşiv Vesikalarına Göre Erzurum-Van-Sivas Vilâyetlerinde Ermeni Nüfusu”, Ermeni Araştırmaları Birinci Türkiye Kongresi Bildirileri, ASAM Yayını, Ankara 1994. Küçük, Abdurrahman, Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ocak Yayını, Ankara 1997. Lee, Ki Young; Ermeni Sorununun Doğuşu, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1998. McCarty, Justin, Carolyn McCarty, Turks and Armenians, A Manual on the Armenian Question, Washington DC 1989. McCharty, Justin, Müslümanlar ve Azınlıklar, Çeviren Bilge Umar, İnkılâp Yayını, Ankara 1998.
257 Öğr. Gör. Dr. Ahmet OĞUZ Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayını, İstanbul 1995. __________, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), TTK Yayını, Ankara 2000. Oğuz, Ahmet, “1877-1878 Meşrutiyet Meclisinde Kastamonu Mebuslarının Faaliyetleri ve Ele Aldıkları Başlıca Konular”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri 18-20 Eylül 2003, Ankara 2005. “Paris’ten Mektup”, Osmanlı Gazetesi, I. Kanunusani 1901, No: 99. Seyitdanlıoğlu, Mehmet: “Yerel Yönetim Metinleri III, Tuna Vilâyeti Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Mart 1996. __________, “Dersaadet Belediye Kanunu ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 4, Ekim1999. Shaw, Stanford J., Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu 1808- 1975, 2. Cilt, Çeviren Mehmet Harmandal, e Yayını, İstanbul 1983. Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı-Kredi Yayınları, İstanbul 2004.
Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul 1987. Us, Hakkı Tarık, Meclis-i Mebusan (1877-1878) Zabıt Ceridesi I, Vakit Matbaası Yayını, İstanbul 1939. __________, Meclis-i Mebusan (1877-1878) Zabıt Ceridesi II, Vakit matbaası, İstanbul 1954. Yerasimos, Stephanos, “XVIII ve XIX. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Azınlıkların Rolü ve Genel Evrimi”, 1856-1923 Emperyalizmin Kıskacında Türkler- Ermeniler-Kürtler, Yazıcı Basım Yayını, İzmir 2002. Gazeteler Takvim-i Vekayi, 19 Mart 1877, Pazartesi; 24 Zilhicce 1293/ 10 Ocak 1877, Çarşamba. Sabah, 21 Teşrinevvel 1876, Perşembe. OSMANLI TOPLUMUNDA BİRLİKTE YAŞAMA SANATINA BİR ÖRNEK: EREĞLİ KÖMÜR HAVZASI Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi E-mail: aogretenv@yahoo.com; Tel: 0 372 257 40 10-1531 Özet Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda 1841 yılından itibaren düzenli kömür üretilmeye başlanmıştır. Kömür Havzası’nda işletildiği tespit edilen 390 kadar kömür madeni ocağın- dan çoğu, çeşitli milliyet, din, mezhep ve ülkelere mensup madencilerin birbirleri ile kurdukları ortaklıklarla işletilmiş- tir. Bu tebliğde, Ermeni ve Ermeni ortaklı madencilerin faali- yetlerine özellikle değinilecektir. 261 Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN Giriş Bu çalışma yapılırken öncelikle, Ereğli kömür madenlerinin idarî birimlerce tutulan yazılı kayıtlarından istifade edilmiştir. Önemli bir kıs- mı Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nde bulunan bu kaynakların yanı sıra Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Eğitim Dairesi Arşivi (TTKEDA) defter ve belgeleri ile diğer araştırma eserlerinden istifade edilmiştir.
Osmanlı idaresi XVIII. yüzyılın sonlarında III. Selim devrinden itiba- ren kömür madenleri ile ilgilenmeye başlamıştır 1 . Batı dünyasında gerçek- leşen Sanayi İnkılâbı’nın enerji kaynağının maden kömürü olması Osman- lı idaresinin kömüre olan ilgisini daha da artırmıştır. II. Mahmud devrinde Ereğli civarında sanayi ve vapur yakıtı olmaya uygun maden kömürünün bulunması kömür madenciliğini tetiklemiştir 2 .
3 , Hazine-i Hassa’nın tesisinden (15 Haziran 1847) sonra 4 Hazine-i hassa ida- 1 Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hatt-ı Hümayun (HH), Belge No: 197/9882, 240/13417. 2 BOA, Y.PRK.HH., Belge No: 35/86. 3 BOA,
D.DRB.İ., Belge No: 13/22, 13/27. 4 Arzu T. Terzi, Hazine-i Hassa Nezareti, TTK Yayını, Ankara 2000, s.19-21. 262 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER resine geçmiştir 5 . Ereğli kömür madenlerinin işletilmesi, üç yılı aşkın de- neme üretiminden sonra, ileri gelen Osmanlı devlet adamlarının ortak ser- maye ile oluşturdukları altı ortaklı Ereğli Kömür Madeni Kumpanyası’na ihale edilmiştir 6 . Altı ortak ve altı hisseden oluşan kumpanya, 9 Safer 1262 (6 Mart 1846) tarihinde Padişah Sultan Abdülmecid’in katılması ile on iki hisseli ve yedi ortaklı bir şirket haline gelmiştir 7 . Vefat ve satış gibi sebeplerle kumpanya ortaklarında zamanla değişiklikler olmakla birlikte 8 kumpan- yanın havzadaki kömür üretim faaliyeti havzanın idaresinin Tersane-i Amire’ye devr edildiği 1865 yılının Mart ayına kadar sürmüştür 9 .
rol almamıştır. Üretim işini başlangıçta, ürettikleri kömürü belirli bir fi - yat üzerinden satın almak vadiyle Avusturyalı Hırvatlara yaptırmıştır. Yani üretim kumpanya tarafından taşeronlara havale edilmiştir 10 . Kumpanya ortaklarından Ahmed Fethi Paşa hazırladığı bir raporda bu üretim tarzını, götürü usulü olarak tanımlamıştır 11 . Bu Hırvatlar, madenlerde ilk üretimi gerçekleştirmek amacıyla, o dönemde Viyana sefi ri olan Kumpanya ortağı Ahmed Fethi Paşa’nın girişimleri sonucu Avusturya’dan getirilmişlerdir (Mart 1837) 12 . İlerleyen süreçte Hırvatların yaptığı tarzda üretim yapmak isteyen daha başka yeni girişimciler olmuştur. Kömür Havzası’nın idaresi, 1281 (1865) senesi Mart ayı başından iti- baren Hazine-i Hassa adına yürütülmek üzere Tersane-i âmireye verilmiş- tir
13 . Kömür Havzası’nın Tersane-i Amire tarafından idare edildiği bu dö- nemde madenler, kumpanya döneminde olduğu gibi, madenleri işleyen madencilere mülk olarak değil, işletilmek üzere verilmiş ve buna imal hak- kı denmiştir. 1865-1882 yılları arasını kapsayan dönemde madenciler, çı- kardıkları kömürün tamamını Kumpanya döneminde olduğu gibi, Bahriye idaresinin tespit ettiği fi yat üzerinden Tersaneye satmak zorunda idiler 14 . 5 BOA, Hazine-i Hassa Defteri (HHD), Defter No: 791, v.2b-3b. 6 BOA, HHD, Defter No: 790, v.1b. 7 BOA, HHD, Defter No: 790, v.6a. 8 BOA, HHD, Defter No: 238, s.20. 9 BOA, HHD, Defter No: 246, v.89b. 10 BOA, MB, Belge No: 6/91; HR.MKT., Belge No: 35/53; HHD, Defter No: 790, v.9b-10a. 11 BOA, HH.İ., Belge No: 2/24, İkinci belge. 12 BOA, HH, Belge No: 20448.A. 13 BOA, HHD, Defter No: 252, v.86a, derkenar. 14 Ahmet Ali Özeken, Zonguldak Kömür Havzası Tarihi, İstanbul 1944, s.19-20. 263 Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN 1883 (Malî 1299) tarihinde çıkarılan bir irade ile üreticilerin çıkardıkları kömürün % 40’ını diledikleri gibi satabilmelerine müsaade edilmiştir 15 . %
60’ını da eskiden olduğu gibi belirlenen fi yattan Tersaneye teslim etmeye devam ettiler. Piyasaya sattıkları kömür karşılığında da % 16 vergi öde- mekte idiler 16 . Madenlerin Tersane tarafından idare edildiği bu dönemde madenci- lik faaliyetlerinde önemli gelişmeler olmuş ve çok sayıda maden ocağı açıldığından ocaklara numara verme uygulaması da bu dönemde olmuştur. Numara verme işlemine Kozlu Kılıç deresindeki ocaklardan başlanarak 33 numaraya kadar Kozlu ocaklarına, 34 numara ile başlanarak Zonguldak, sırasıyla Kilimli, Alacaağzı ve sonra Ereğli mıntıkası ocaklarına geçilmiş, toplam 188 ocağa numara verilmiştir. Bundan sonra açılan ocaklar için mevki sırası takip edilmeyip, sıradaki boş bulunan numara verilmiştir 17 .
Nezareti idaresinin sona erdiği 1909 yılına kadar 18 Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda numara tahsis edilen ocak sayısı 393’tür. Numara tahsis edi- len ocaklardan sekizi faaliyete geçmeden atıl kalmıştır. Faal olarak üretim yapmış ocak sayısı 385’tir. Açılan ocaklardan ise ikisinin kim tarafından açıldığı belirlenememiştir 19 .
123’ü ortaksız olarak Müslüman Türkler 20 tarafından, 45’i ortaksız ola- rak gayrimüslimler tarafından, 82’si Müslüman Türklerin kendi aralarında oluşturdukları ortaklıklarla, 43’ü gayrimüslimlerin kendi aralarında oluş- turdukları ortaklıklarla, 87’si ise Müslümanlarla gayrimüslimler arasında kurulan ortaklıklarla açılmıştır. Rakamlardan da görüleceği gibi, 123 adet Müslümanların ferdî teşebbüsleriyle açtıkları ocak sayısından sonra 87 15 Özeken, a.g.e., s.20-21; Bahri Savaşkan, Zonguldak Maden Kömürü Tarihçesi, Zonguldak 1993, s.21. 16 BOA, Y.PRK.BŞK., Belge No: 16/31; ŞD.Bahriye, Belge No: 8/25. 17 Özeken, a.g.e., s.42; H. Fehmi İmer, Ereğli Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, Zonguldak 1944, s.18; Savaşkan, a.g.e., s.19-20. 18 Gündüz Ökçün, “XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Maden üretiminde Türk, Azınlık ve Ya- bancı Payları”, Prof. Dr. Yavuz Abadan’a Armağan, Ankara 1969, s.877-878. 19 Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Arşivi (ZKÜ), Vukuat Defteri, Defter No: 85, s.330- 336.
20 Madenciler arasında Hıristiyan Türklerin da olması bizi, Müslüman Türk deyimini kullan- maya mecbur etmiştir. 14 ve 350 numaralı ocakların ortağı Durmuş oğlu Pavlaki, 104 ve 186 numaralı ocakların ortağı Aslı oğlu Bodosaki, 71 ve Amasra’daki 143 numaralı ocakla- rın ortağı Milo Şahin; 17, 71 ve 87 numaralı ocakların ortağı Karadon, Hıristiyan Türklere örnektir.
264 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER adetle ikinci sırayı Müslüman Türk-gayrimüslim ortaklığı ile açılan ocak- lar oluşturmaktadır. Ortaklıklarda, Müslüman Türk unsurun gayrimüslim- lerce tercih edildiği dikkat çekicidir.
Gayrimüslim madencilerden Ermenilerin durumuna gelince, açılan 385 ocaktan 41 adedi Ermeni madencilerin de içinde yer aldığı madenci- ler tarafından açılmıştır. Bunlardan 34’ü Müslüman Türk unsurla kurulan ortaklıklarla, 4 adedi Ermenilerin kendi aralarında kurdukları ortaklıkla ve 1 adedi de bir Ermeni madencinin ferdî girişimleriyle açılmıştır. İki ocak da, içinde Müslüman Türk, Ermeni ve diğer Hıristiyan unsurlardan madenciler olduğu halde oluşturulan ortaklıklarla açılmıştır. Ermenilerle Müslüman Türk unsur arasındaki ortaklıkların bu kadar yoğun olması, Ermenilerin kendi dindaş ve soydaşlarından çok Müslüman Türk unsura itimat ve güven duyduklarını göstermektedir. Bazı ocaklara Ermeni ma- denciler sonradan ortak olmuşlardır. Ermeniler, üretim aşamasındaki bu ocaklara sonradan ortak olurken de Müslüman Türk unsurla ortak olmayı tercih etmişlerdir (6, 21, 229, 370 numaralı ocaklar). Ereğli Kömür Madeni Havzası’nda madencilik; arama tezkiresiyle başlar, üretim tezkiresiyle gelişir ve üretimle devam eder. Girişimcilerin maden arama ve işletme amaçlı müracaatlarının yer aldığı kayıtlar ara- sında bulunan en geniş hacimli girişim mevaliden Şükrü Efendi ve Par- sih Halaçyan Efendi’nin ortaklaşa Göbi dağında 63 ocak birden açmak üzere yaptıkları girişimdir 21 . Bu girişime karşı girişimci ortaklara, idare tarafından 301-337 numaralar arısı 37 ocak numarası tahsis edilmiştir. An- cak bu numaraların üst üste tek bir ocakmış gibi değerlendirilebilmesi için madencilerle idare arasındaki anlaşma gereği tahsis edilen numaralardan 331-337 numaralar, kayıtlarda faaliyete geçmeden, atıl kalmış gibi gözük- mektedir 22 . 2.1. Madencilik Sektöründe Kefalet (Dayanışma Örneği) Ereğli Kömür Havzası’nda kömür madeni ocağı işletmek isteyen ma- dencilerden kefi ller istenmiştir. Madenciler de çoğu kere kendi meslek- taşlarını kefi l göstermişlerdir. Genelde üç kişiden oluşan kefalet tablola- 21 ZKÜ, Madenci İsteklerini Kayıt Defteri (MİKD), Defter No: 6, 24 Nisan 1308/50, s.8. 22 ZKÜ, Vukuat Defteri, Defter No: 85, s.300-336. 265 Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖĞRETEN rı, Osmanlı toplum fertleri arasında din, mezhep ve milliyet mefhumları gözetilmeksizin bir sosyal kaynaşma, dayanışma ve yardımlaşmanın ger- çekleştiğini göstermektedir. Kefaletnameler günümüzde uygulanan banka teminat mektubu hükmündedir. Bankaların bu hizmeti bir bedel karşılığı yaptığı bilinmektedir. Madencilere kefi l olan kefi llerin bankalar benzeri menfaat peşinde olduklarına dair bir bulguya rastlanmamıştır. Bu açıdan bu uygulama çok önemli bir yardımlaşma ve dayanışma örneğidir. Bu ke- faletnameler, satış ve intikal gibi ortaklıkta ve işletme tarzında meydana gelen değişmeler halinde değişmiş ve yeni şartların gereği olarak yeniden düzenlenmiştir. Kefaletnameler, Kömür Havzası’nda maden çıkaracak olan madenci- lerin maden üretimi ile ilgili hemen her türlü yükümlülüklerinin üçüncü şahıslar tarafından üslenildiğini gösteren yazılı belgelerdir. Örnek bir ke- faletname şu ifadeleri içermektedir: İşletmeci madencilerin çıkaracakları kömürü taahhüt ettikleri şartlar gereği idare tarafına teslim eyleyecekle- rine ve imalâtları esnasında meydana gelecek masrafl ardan dolayı idare ve ameleye olan borçlarını, çıkaracakları kömürün satışından karşılaya- mayıp da borç açıkları zuhur ederse, açıklarının tarafımızdan tamamen ve kâmilen ödeneceğine ve maden idaresince konulmuş nizam ve usul daire- sinde hareket edeceklerine kefalet-i mutlaka ile kefi l ve bu konuda birbiri- mize karşılıklı mütekeffi l olduğumuzu beyan ile mühürlendi, kefi ller 23 . Download 3.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|