Ishlab chiqarish turlari va ularda ishni tashkil qilish

2.1–jadval. 
Prizma burchagi

= 
К
1 
К
2
 
К
3 
60
0
90
0
120
0
180
0
1,5 
1,21 
1,07 
1,0 
0,5 
0,2 
0,08 
0,0 
1,0 
0,7 
0,58 
0,5 
Yupqa devorli silindirni tokarlik dastgohining uch quloqli patroni bilan 
mahkamlab, teshigini ichki yo‘nishda, patron har bir quloqchasining siquvchi Q 
kuchlari ta‘siridan silindir ichki sirtida shakl o‘zgarishi xatoligi sodir bo‘lishini 2.3–
rasmdan yaqqol ko‘rishimiz mumkin. 
Berilgn rasimdagi sxema bo‘yicha mahkamlash xatoligini kamaytirish 
mumkinligini prf. V.S. Кorsakov isbotlagan, ya‘ni ularning fikricha o‘zaro 
markazlashuvchi kuloqchalarning sonini qancha ko‘p olinsa mahkamlash xatoligi 
shuncha kam bo‘lib, xatto uni 0 gacha olib kelish mumkin ekan. 

---

 
2.3–rasm. Silindrni ichki yo‘nishda qo‘yilgan siquvchi Q kuchlardan 
sodir bo‘luvchi maxkamlash xatoligini ta‘sirini aniqlash sxemalari: 
a–tanavor; b–Q kuchlar bilan siqilgan holati; d–siqlgan holda 
ichi yo‘nilgan holat; e– siqishdan bo‘shatilgan holat. 
2.1.7 -§. Texnologik tizimga ta‘sir etuvchi kuchlar ta‘siri ostida stanok detallarining, 
ishlov beriladigan detalning va asbobning deformasiyalanishi 
Metall kesish dastgohlarida detallarga ishlov jarayonida hosil bo‘lgan kesish, 
moslamani siqish kuchlari va boshqa kuchlar dastgoh detallariga ishlov berilayotgan 
detalga, kesuvchi asbobga ta‘sir ko‘rsatadi. Natijada ularning deforamatsiyalanishi, 
kesuvchi qirrani holatini o‘zgarishi, detal o‘lchamlarining o‘zgarishi kabilar kuzatilib 
to‘g‘ri geometrik shaklda og‘ish hollari vujudga keladi (konussimonlik, ovallik). 
2.4 – rasm. Detallarni tekis va silindrik yuzalari bo‘yicha o‘rnatish. 
Ishlov berish jarayonida hosil bo‘lgan deformatsiyalar ta‘sirida sodir bo‘luvchi 
to‘g‘ri shakldan og‘ish hollari 2.5-rasmda keltirilgan. 
2.5-rasm. TIBT ning deformatsiyasi natijasida to‘g‘ri geometrik shakldan og‘ish hollari. 

---

Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki TIBT ning bikrligi detallarni tayyorlash 
aniqligiga katta ta‘sir ko‘rsatadi. 
 
2.1.8-§. Texnologik tizim bikrligi 
Elastik tizim: dastgoh, asbob, tanavor, moslama (SATM) elementlariga kesish 
kuchi ta‘sir etishi natijasida, texnologik tizim deformatsiyalanadi. Texnologik tizimni, 
deformatsiyalanishini chaqiruvchi kuchga qarshilik ko‘rsata olish qobiliyatiga uning 
bikirligi deyiladi. 
Ishlov berish aniqligiga ko‘pincha tizimning shunday deformatsiyasi ta‘sir 
ko‘rsatadiki, unda, asbob kesuvchi qirrasi va ishlanuvchi yuza oralig‘idagi masofani 
o‘zgartiradi, ya‘ni ishlanuvchi yuzalarga normal yo‘naltirilgan deformatsiyalar ta‘sir 
etadi. 
 
a)
 
 
 
 
 
 
b) 
2.6–rasm.Texnologik tizimning elastik deformatsiyalarini aniqlash sxemasi: a) markazga 
o‘rnatilgan valga ta‘sir qiluvchi kuchlar sxemasi; b) texnologik tizim elementlarining bikrliklari bir 
xil va har xil bo‘lishida muvozanatlashuvchi umumumiy siljish sxemasi. 
Texnologik tizim bikirligi (j) quyidagicha ifodalanadi 
],
[
];
[
,
mm
kG
m
m
N
y
Py
j
