J: Mox tárizlilerdiñ dùnyas jùzi boyinsha 5 miñday tùri, Ğmda terrritoriyasinda 1500 dey tùrleri tarqalģan. Kòpshilik wàkilleri arqa yarim sharda, tawlarda, tropikaliq ellerde, yaģniy iģalliq jetkilikli orinlarda keñ tarqalģan

Suwsar tárizliler tuqımlasına tiyisli jırtqıshlardıń ayaqları kelte, denesi jińishke bolıp, tesiklerge kiriwge iykemlesken. Ózbekistanda suwsarlardan porsıq, suwsar, qundız, sasıqgúzen laska, norka ushırasadı. Porsıq(qasqaldaq) taw toǵaylarında, toǵay hám dalalarda jasaydı. Inlerin tik jarlarǵa, tóbeliklerdiń janbawırlarına saladı; túnde awǵa shıǵadı. Har qıyli shıbın-shirkeyler, kemiriwshiler sonday-aq, túsip qalǵan miyweler hám ósimliklerdiń jer astı túynekleri menen awqatlanadı. Suvsarsimonlar sistematikasi aniq ishlab chiqilmagan. Odatda, 64 tur, 24 uruģga ajratiladi. Oʻzbekistonda 9 turi (qunduz, asalxoʻr, boʻrsiq, togʻ suvsari, olakoʻzan, qora latcha, oq latcha, sassiqkoʻzan, amerika norkasi) uchraydi. Har xil biotoplar (suv, quruqlik)da yashaydi; 
Ayıw tárizliler tuqımlası. Ayıwlar — kúshli hám úlken haywanlar. Ózbekistan tawlarında qoñır ayıw ushırasadı. Ol ósimliklerdiń tamırı hám nálleri menen awqatlanadı, geyde shıbın-shirkeyler hám kók surokdı uslap jeydi, jazda miywelerdi jeydi. Ayıwlar awqat jetispeytuǵın qıs kúnleri uyqıǵa ketedi. Arktika muzlıqlarında aq ayıwjasaydı. Onıń salmagı 800 kg. Aq ayıw suwda jaqsı júzedi hám súńgiydi; tiykarınan tyulenler hám balıqlar menen awqatlanadı. Ayiqlarning 4 uruģga mansub 7 turi mavjud. Oʻzbekistonning togʻ oʻrmonlarida oqtirnoqli qoʻngʻir ayiq uchraydi.

99. Bıydayıqlar kishi tuqımlasınıń tuwis hám túrleri
Bir tuqim úlesliler klasi
Biydayiqlar qatari
Biydayiqlar tuqimlasi N.P.Abdullov(1931) klassifikaciyasi boyinsha:
Bambuklar; Salilar; Polevichkalar; Tarilar; Biydayiqlar kishi tuqimlasina bòlinedi.
Biydayiqlar kishi tuqimlasina ğálleler tuqimlasina yaģniy biydayiqlar tuqimlasina kiretugin tuwis hámm turlerdiñ ⅓ bólimi kiredi. Bul kishi tuqimlasqa tiyisli ósimliklerdiñ gúllerinde eki masaq qabirshaği boladi. Gúli kòp gúlli yamasa bir gúlli masaqsha. Japiraq qinlarinda perde siyaqli tilsheler boladi. Japirağinda bir qiyli xlorofilli parenximasi boladi. Bul kishi tuqimlasqa ulken ekonomikaliq ahmiyetke iye bolgan ğàlle dàn menen tamiyinlewshi hámm ot-jem òsimlik tuwislari kiredi. 200 tuwisqa tiyisli 4000 tùr kiredi.
Biyday tuwisi-(Triticum) oniñ 30 túri bolip, Gruziya-biydaydiñ watani bolip esaplanadi, sebebi onda juda kóp túrleri ushirasadi. Biyday - bir jilliq, eki jilliq shóp ósimligi. Óz-ózinen hám kúshli samal jardeminde shañlanadi. Top gúli quramali masaq. Biydaydiñ dunya júzi boyinsha 1000 ģa jaqin sorti belgili. Biyday tiykarği aziq-awqat ósimligi. Oniñ 2 túri Qatti biyday-T.durum hám Jumsaq biyday-T.aestivum keñ taralģan aziq-awqat ósimligi. Qatti biyday túslik rayonlarda Volga boyi, Kavkaz, Batis Sibirdiñ tusliginde egiledi. Bul joqari sapali dàn beredi. Onnan makaron hám mannaya krupa tayarlanadi. Jumsaq biyday-buniñ sortlari juda keñ taralģan. Dalalar hàm toģayli dalalarda, Sankt-Peterburg hám Sibir aymaqlarinda egiledi. Hàzirgi waqitlarda gùzlik biydaydiñ juda joqari zúrààtli sortlari egilmekte. Ózbekstanda ayirim aymaqlarda 50-70 tsentnerden zúrààt almaqta.
Bunnan baska biydaydiñ bir biyday dànli-T.monococcum hám eki dànli biyday-T.diococcum-jazliq biyday sortlari Kavkaz hám Tatarstanda egiledi. Buniñ zùraatligi bir qansha tomenlew hám biraz qiyin tuyneklenedi.