Jurnalistika fakulteti

Qiyoslash shakli. O‘xshatish-qiyoslash shakllari – -dek, -day (-doq, -aqa)
shakllari bilan ifodalanadi:
shamolday, tog‘day, bahorday, boladek.
Qarashlilik shakli. ning + ki = niki shakli bilan ifodalanadi:
o‘zimniki, ukangniki, sotuvchiniki, hammamizniki.
O‘rin belgisi shakli. da + gi = dagi shakli bilan ifodalanadi:
shundagi, Namangandagi, shifokordagi.
Chegara shakli. ga+cha=gacha (-kacha, -qacha) shakli bilan ifodalanadi:
uygacha, eshikkacha, tonggacha, qishloqqacha.


Otning aloqa-munosabat kategoriyasi

Otning aloqa-munosabat kategoriyasiga egalik, kelishik kategoriyalari kiradi. Egalik kategoriyasi. Ot va otlashgan so‘zlarga qo‘shilib , asosda ifodalangan

narsa, belgi-xususiyat, harakat-holatning uch shaxsdan biriga qarashliligini
bildirgan shakllar tizimi egalik kategoriyasi hisoblanadi – -(i)m, -(i)ng, -si, -(i)miz, (i)ngiz, -lari shakllari bilan ifodalanadi: opam, akang, singlisi, hammamiz, ishingiz, uylari.
Egalik affikslari odatda, ko`plik affiksidan keyin qo`shiladi: kitob+ -lar+ -im kabi.

Egalik affiksi qo`shilgan ot, odatda, qaratqich kelishigidagi (belgili va belgisiz shakldagi) boshqa ot, olmosh va otlashgan so`z bilan bog`lanadi: daraxtning bargi, ipak qurti, mening vazifam, yaxshining so`zi kabi. Bu bog`lanish egalik affiksini olgan ot anglatgan predmetning qaratqich kelishigida kelgan so`zga qaramli ekanligini ko`rsatadi.

Ba’zan uslub talabi nuqtai nazaridan shaxs va egalik affiksini olgan ot orasidagi munosabat o`zgacha bo`lishi mumkin, ya’ni II shaxs birlik sondagi egalik affiksini olgan ot shu shaxsning ko`pligi uchun qo`llanishi mumkin: senlarning maqsading kabi. Yoki, aksincha, otning II shaxs ko`plik shaklidagi egalik affiksini olgan ot shu shaxsning birligi uchun qo`llanishi mumkin: sizning opangiz kabi. Birinchi holda kamsitish, kesatiq kabi ma’nolar, ikkinchi holda esa hurmat ma’nosi ifodalanadi. Egalik affikslari otning gapdagi sintaktik vazifasini ko`rsatmaydi.