Корхона ма¦сулоти ва хизматига б¤лган талаб ва таклифни тахлили


Ãóðóхëàøòèðèø óñóëè âà óíè òàхëèëäà куëëàíèëèøè


Download 5.31 Mb.
bet43/293
Sana05.09.2023
Hajmi5.31 Mb.
#1673158
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   293
Bog'liq
11-Молиявий-ва-бошкарув-тахлили-А.Вохобов-2005-дарслик-1

2.4. Ãóðóхëàøòèðèø óñóëè âà óíè òàхëèëäà куëëàíèëèøè
Ґàð áèð èўòèñîäèé хîäèñà âà æàðàªíëàð ýíã àââàëî áîøëàíЁè÷ хóææàòëàðäà àêñ ýòòèðèëàäè. Áó áîøëàíЁè÷ õóææàòëàðäàãè ìàúëóìîòëàðíè òàхëèë ўèëèø ó÷óí, óëàð ìàúëóì òàðòèáãà ñîëèíèøè “àíàëèòèê ãðóïïàëàøòèðèø” çàðóð. Àíàëèòèê ãðóïïàëàøòèðèø - áó éèЁìà-óìóìèé ìàúëóìîòëàðäàí àëîхèäà ìóхèì áåëãèëàðè âà хóñóñèÿòëàðè áóéè÷à ãóðóхëàðãà àæðàòèøäèð.
Гурухлаштириш усули – иктисодий изланишларда бир таркибли, куплаб курсаткичларнинг узаро алокадорлиги ва бо¨ликлигини тавсифлашдаги мухим усул сифатида кулланилади. Маълумотлар узининг гурухлаш белгиси буйича турлича таркибланган холда урганилади. Бу эса курсаткичларнинг узаро бир-бирига нисбатан киªсий узгаришларини, уларнинг сабабларини аниклаш, бахолаш имконини беради. Шунингдек, гурухлаш усули молиявий ва бошкарув тахлили учун зарур булган маълумотларни кайта ишлашда хам мухим хисобланади.
Гурухлаш ªрдамида урганилаªтган курсаткичлар таркибидаги ил¨ор корхоналарга тегишли булган маълумотларни оммалаштириш хам мумкин.
Àíàëèòèê ãурухëàðíè уçèíèíã áàæàðàäèãàí ìàўñàäè âà ìàçìóíèãà ўàðàá: òèïîëîãèê, òàðêèáèé âà îìèëëè ãурухëàðãà àæðàòèø òóøóíèëàäè. Áóíäàé ãурухëàð òóçèøãà ñàíîàò êîðõîíàëàðèäà áàð÷à хîäèìëàðíè êàòåãîðèÿëàðãà àæðàòèëèøèíè ìèñîë ўèëèø ìóìêèí. Ñàíîàò èøëàá ÷èўàðèø хîäèìëàðèíèíã êàòåãîðèÿëàðèãà ўàðàá àñîñèé âà ªðäàì÷è èøчиëàðãà, èíæåíåð-òåõíèê хîäèìëàð âà èø÷èëàð уðòàñèäàãè íиñáàòëàðíè ўàé äàðàæàдаëèãèíè уðãàíèëàäè. Øó áèëàí áèðãà êåéèí÷àëèê хàð áèð òóðäàãè êàòåãîðèÿäàãè õîäèìëàðíè уç è÷èãà ÿíà ìàéäà ãурухчаëàð òóçèëèøè ìóìêèí. Ìàñàëàí: èø÷èëàð êàòåãîðèÿñèíè хèñîá êîäè áуéè÷à ÿíà áуëàêëàðãà áуëèø ìóìêèí.
Òàðкèáèé ãóðóхëàøòèðèø - óìóìèé éèðèê áåëãèëàð áуéè÷à òóçèëãàí ãðóïïàëàð è÷èäàí àéðèì ўîíóíèÿòëàð âà áåëãèëàðíè уðãàíèøãà ìуëæàëëàíàäè. Ìàñàëàí: óìóìèé èø÷èëàð ñîíèíè ìàëàêàñè, ìàúëóìîòè, èø (òàðòèáè) òàæðèáàñè, ªøè, æèíñè âà áîøўà áåëãèëàðè áуéè÷à уðãàíèø.
Îìèëëè ãурухëàøòèðèø - уðãàíèëàäèãàí хîäèñà âà ўîíóíèÿòëàðíèíã уçãàðèø ñàáàá-îўèáàòëàðèãà òàúñèð ўèëóâ÷è îìèëëàð áуéè÷à ãурухëàðãà àæðàòèøãà ìуëæàëëàíàäè. Áóíäàé ãурухëàðãà хîäèìëàðíèíã îéëèê ìàîøèíè уçãàðèøèíè âà óëàðíèíã èø ñòàæèãà боЁлиўлигига ўараб гурухлар тузишни мисол килиб келтириш мумкин.
Бу юўорида келтирилган гурухлаштиришнинг барча турлари хужалик фаолиятини тахлил ўилишда ўулланилади. Ґозирги тузулаЄтган хисобот формаларида келтирилган маълумотлар хам маълум белгилари ва хусусиятларига ўараб гурухларга ажратилган холда келтирилмоўда, мехнат курсаткичларни ходимлар категориялари буйича келтирилиши, уларга сарфланган мехнат хаўи (5-форма) сарфланган харажат турлари буйича (22-форма) маълумотлар хам маълум тарзда гурухлаштирилиб келтирилгàн. Ґисоботлардаги маълумотларнинг гурухлаштирилиб келтирилганлиги иўтисодий тахлилни бажаришни онсонлаштиради.
Бошўарув ишларни ўуйи звенодан юўорига ўараб катталашуви билан гурухлаштириш усулининг ахамияти ва мазмуни уса боради. Хужалик фаолиятини тахлил ўилишда гурухлаштириш ўулланилса маълум талаб ва ўонуниятларга амал ўилинади. Масалан: тиïологик гурухлар тузганда иўтисодий асосланган, тахлилда аниў ўонуниятлар куринадиган гурух тузумига интилиш лозим.
Таркибли ва омилли гурухлаштиришда эса – гурухлар оралиЁидаги фарўлар, масофàлар бир-бирига мосланиш лозим. Масалан, ширкат хужалигида 12 та пахтачилик Билан шу¨улланувчи ижарачи дехконлар мавжуд булиб, улардаги хосилдорлик курсаткичлари урганилиши лозим булса, ўуйидагича гурухлаштирилиб тахлил ўилиш маўсадга мувофиў.



Download 5.31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling