Kristallografiya va mineralogiya

Galenit – PbS  
Mineralning nomi lotincha «Galena» - qo‘rg‘oshin rudasi degan so‘zdan 
kelib chiqqan. Sinonimi - qo‘rg‘oshin yaltirog‘i. Kimyoviy tarkibi: Pb=86,6%; 
S=13,4%. Aralashma sifatida ko‘pincha Ag, Cu, Zn ba’zan Se, Bi, As, Fe, Sb 
uchraydi. Bu elementlarning ko‘pchiligi mikroskopik o‘lchamdagi mayda 
aralashmalar hisobiga bo‘ladi. Xillari – selenli galenit (selen aralashgan xili) va 
«svinchak» (yaxlit mayda donador galenit).

---

103 
Singoniyasi kubik, simmetriya ko‘rinishi – geksaoktaedrik – 3L
4
4L
36
6L
29
PC. 
Fazoviy gruppasi: a
0
=5,94.
Galenit donador va yaxlit uyumlar, xol-xol donalar va druzalar shaklida 
uchraydi (18.1,18.2-rasmlar). Kristallari kubik, kubooktaedrik, ba’zan oktaedrik 
qiyofaga ega. Ba’zan qo‘shaloq o‘sishgan kristallari ham uchraydi.
Galenitning rangi qo‘rg‘oshindek kulrang, chizig‘ining rangi kulrang-qora. 
Yaltirashi metallsimon. Shaffof emas. Ulanish tekisligi kub bo‘yicha o‘ta 
mukammal. Sinishi tekis, yarim chig‘anoqsimon. Mo‘rt. Qattiqligi 2-3. Solishtirma 
og‘irligi 7,4-7,6. Elektrni yomon o‘tkazadi, detektorlik xususiyatiga ega. 
Silliqlangan shliflarda izotrop. Qaytarish ko‘rsatkichi – 43%.
 
18.1-rasm. Galenit, sfalerit, kal’sit konkretsiyasi 
Galenitni aniqlashda xarakterli bo‘lib kristallarini izometrik qiyofaga ega 
bo‘lishi, agregatlarini donadorligi, ulanish tekisligini kub bo‘yicha mukammalligi, 
katta solishtirma og‘irligi va qo‘rg‘oshindek kul rangga ega bo‘lishi hisoblanadi. 
Rentgenogrammadagi asosiy chiziqlari: 2,965; 2,093; 1,324. Dahandam alangasida 
oson eriydi. Soda bilan qizdirganda qo‘rg‘oshin sharchasi hosil qiladi. HNO
3
da 
oson eriydi, oltingugurt ajralib chiqib, oq PbSO
4
cho‘kindisini hosil qiladi.Galenit 
konlarining asosiy qismi o‘rta temperaturali gidrotermal konlarda yuzaga keladi. 

---

104 
Bu erda galenit sfalerit, xal’kopirit, aynama ruda, arsenopirit, pirit va boshqa 
minerallar bilan bir assotsiatsiyada uchraydi.
Galenitning yirik konlari Amerikada – Missuri shtati, Kolorado (Ledvill), 
Kanadada (Sullivan koni), Avstraliyada (Broken-Xill koni), Uel’sda, Oltoyda, 
Kavkazda ma’lum.