Kristallografiya va mineralogiya

Pentlandit – (Fe,Ni)
9
S
8
  
Bu mineralni birinchi ochgan Dj. Pentland nomiga qo‘yilgan. Sinonimi: 
temir-nikelli kolchedan. Kimyoviy tarkibi: Fe – 32,55%; Ni – 34,22%; S – 
33,23%. Aralashma sifatida Co (16% gacha) bo‘lishi mumkin. Singoniyasi kubik, 
simmetriya ko‘rinishi geksaoktaedrik – 3L
4
4L
3
6L
2
9PC. Fazoviy gruppasi: a
0
=9,91.

---

112 
Pentlandit odatda yaxlit uyumlar va donador agregatlar hosil qiladi. Yaxshi 
qirralangan kristallari uchratilmagan.
Pentlanditni rangi och jez-sariq. Chizig‘ining rangi jez-jigarrang. Yaltirashi 
metallsimon. Shaffof emas. Ulanish tekisligi mukammal emas. Sinishi 
chig‘anoqsimon. Mo‘rt. Qattiqligi 3,5-4. Solishtirma og‘irligi 4,5-5. Elektr tokini 
yaxshi o‘tkazadi. Magnitlik xususiyati yo‘q. Mikroskop ostida silliqlangan 
shliflarda izotrop. Nurni qaytarish ko‘rsatkichi Yuqori – 51%.
Pentlandit uchun xarakterli belgi bo‘lib jez-sariq rangi, biroz nikel’ yashili 
bilan surkalgan donador va xol-xol agregatlari xizmat qiladi. Rentgenogrammadagi 
asosiy chiziqlari: 3,03; 1,95; 1,77. HNO
3
da erib eritmani yashil rangga kiritadi. 
Dahandam alangasida erib qora magnit sharchasi hosil qiladi.
Pentlandit o‘ta asos va asos tog‘ jinslari bilan bog‘liq bo‘lgan magmatik tog‘ 
jinslarda, mis-nikel’ sul’fidli konlarda pirrotin va xal’kopirit bilan birga uchraydi. 
Odatda bu konlarda oz miqdorda magnetit va platina gruppasi minerallari ham 
uchrashi mumkin. Pentlanditni yirik konlari Kanadada (Sedberi, Ontario 
provinsiyasida), Afrikada, Bushvel’dda ma’lum. Hamdo‘stlik davlatlarida 
pentlandit konlari Tundrada va Noril’skda ma’lum. O‘zbekistonda pentlandit 
Markaziy Qizilqumda (Tosqosg‘on koni va Tomdi massivi) kuzatilgan.
Yerning ustki qismida pentlandit barqaror bo‘lmay annabergit, qo‘ng‘ir 
temirtoshlar va sul’fatlarga o‘tadi. Pentlandit rudalari nikel’ olinadigan asosiy 
manbadir. Nikel’ maxsus asboblar, idishlar tayyorlashda, texnika jihatidan katta 
ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘p qotishmalarning tarkibiy qismi sifatida, buyumlarni 
nikellash uchun qo‘llaniladigan kimyoviy birikmalar tayyorlashda va boshqa 
maqsadlarda ishlatiladi.