М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

/1
ga teng ; b u la r­
ning 
6 6
m g /l yoki 34% c h o ‘k k an yirik z a rra ch alarg a tegishli. 73 
mg/1 c h o ‘k m a g a n m o d d a la r u c h u n 7 3 + 0 ,5 2 = 3 8 mg/1 (yoki 20% ) 
ga to ‘g ‘ri k e la d i. S h u n d a y qilib, erig a n va k o llo id h o latd ag i 
q o 's h im c h a l a r u c h u n 192—(6 6 + 3 8 ) =
8 8
mg/1 (yoki 4 6 % ) 
qoladi. T indirilgan va balchiq q o ‘shili.shi tufayli o ‘z tarkibini qism an 
o ‘zgartirg an o q o v a suv u ch u n yuqorida keltirilgan n isbatlar o ‘zga- 
ra d i. M a s a la n , u m u m iy KBTs = 154 m g/1 ga te n g b o ‘lgan 
c h o ‘km adan tax m in an 36 mg/1 miqdori yupqa cho'kkan m oddalaiga 
41 mg/1 (6 1 + 0 ,6 7 ) c h o ‘km aganlarga, 77 mg/1 yoki 50% e ritm a
va kolloid fraksiyalarga muvofiq keladi.
Y u q o rid a k eltirilg an h iso b -k ito b larg a m uvofiq biz quyidagi 
xulosaga k ela o la m iz ; k e tm a -k e t ishlovchi in sh o o tlarn in g ishini 
k u c h a y tirish u c h u n sh a h a r o q o v a su v la rin i tin d iris h m u h im
aham iyatga ega, c h u n k i buning natijasida aerob sharoitda biologik 
jih a td a n o k sid la n ish i qiyin b o 'lg a n m o d d alar yo‘q o tib y u b o rila d i.
K K T (k islo ro d n in g kim yoviy talabi) nu q tay i n azarid an q a ra ­
g an d a to z a la n ish u c h u n stansiyaga kelgan va to zalan g an suvlar 
h aqida sh u n i ay tish m um kinki, suv biologik tozalanganid an keyin, 
undagi iflo slik larn in g deyariik k atta qism i aero tex n ik alard a faol 
balch iq tu fay li siste m a d a n ch iq arib yuborilm aganligi natijasida
• — 0 ,2 4 2 5 = 6 ; y a ’n i 1 1 g a 2 5 m g b a lc h i q q o ‘s h ilg a n id a K B T
5
n i n g
h is o b la n is h ig a o i d q o ‘s h i m c h a .

---

to z a la n m a y q o lad i. U m u m iy m iq d o ri 178 m g /I boMgan K K T
balchiq zarrachalariga to ‘g ‘ri keladigan qism i 1 3 ,5 + 1 ,4 = 19 m g/l 
ni tashkil qiladi (b u yerda: 1,4 — faol b a lc h iq n in g so lishtirm a 
K K Tsi (178— 19) = 159 m g /l ga teng). A y irm a to z a la n g a n suvda 
erigan o rganik q o 's h im c h a la r borligini koM 'satadi; u la rd a n faqat 
9 ,2 / 159=0,06, y a ’ni 
6
%i biologik ravishda o k sid lan ad i. Bu holat 
s h u n i k o ‘r s a ta d ik i, to z a la n g a n suv t u s h a d i g a n o q o v a suv 
havzalarida qiyin o k sid lan ad ig an m o d d a la r suv o q im i tu shadigan 
jo ydan anch a u zoq da b o'ladi.
Quyida keltirilgan o ‘xshatish diqqatga sazovordir. Suv havzasiga 
tu sh ad ig an suvda b iologik o k sid la n m a y d ig a n q a ttiq m o d d alar 
m iq d o ri 
K K T — K B T , „ i ¡ q
ayirm aga ten g boMadi. Y u q o rid a aytil- 
ganidek, 
K B T „ , i i q
ni to p ish u c h u n
K B T s
ni 1,16 g a k o ‘paytirish 
kerak. U h o ld a KBT,oi¡q= 192+ 1 ,1 6 = 2 2 0 m g /l. B iologik oksidlan­
m aydigan q o ‘sh im c h a la rn in g m iqdori (k islo ro d b irliklari bilan 
hisobga olinad ig an m iqdori): 380—220 = 1 6 0 m g /l; bu qiym at 
KKTning analizida topilgan qiymatga tcng. A naliz b o 'y ich a topilgan 
va tajribada an iq la n g a n q iy m atla r h a m rn a v a q t u chrayv erm ay di. 
K o ‘p in ch a, 15—20% ay irm a u ch ray d i. B in o b a rin , to zalan g an
suvning K K Tini 0 d an 25% ga q a d a r x a to o ra sid a o ld in d a n aytish 
mumkin.
Jad v ald a keltirilgan m aM um otlardan fo y d a la n ib , to zala n g an
suvga shu q a d a r k a tta qold iq X P K b e ra d ig a n o rg a n ik m o d d alar 
tark ib i h aq id a toMiq tasav v u r olib boM maydi: fa q a t sh u n i k o ‘rish 
m u m k in k t, b io lo g ik tozalangan suvda — cH rda eriy oladigan 
uglevodorodlar, shuningdek, barcha in shootlarda 40% dan (kam 
miqdorda suvda yo‘q qilinadigan) sinlelik sirt-faol m oddalar tozalangan 
suvda qolib ketadi. B u g u a ih m o d d a la r yigMndisi 30 —50 m g /l 
atrofidagi K K Tni jo riy etadi. B inobarin, biologik usulda tozalangan 
suvda yetarli m iq d o rd a (n o a n iq tark ib i) o rg a n ik q o 'sh im c h a la r 
qoladi. B iooksidlanish jaray o n i yetarli d arajadagi s u r’at bilan sodir 
boMishi u c h u n K B T : N : 
P
lar orasidagi m u n o sa b a tla r 100 : 5 : 1 
n isbatda zo h ir boMishi kerak.
Jadvalda keltirilgan maMumotlarga qarasak, biologik tozalanishga 
tushadigan suvdagi KBTs 154 m g /l, a m m o n iy tu z la r holidagi 
azot m iqdori 27 m g /l va fosfor m iq d o ri (P