Маъруза №2 hujayra shikastlanishini patofiziologik asoslari ma’ruza xronometraji

Bilvosita (ikkilamchi). Birlamchi buzilishlar natijasida kelib chiqadi (gipoksiya, 
atsidoz, alkaloz, giper va gipoosmiya, gipoglikemiya va boshqalar). 
Hujayra shikastlanganda quyidagi belgilar bilan namoyon bo‘ladi: 
1. Strukturaviy o‘zgarishlarni gistologik 
va 
elektromikroskopik 
usullar 
yordamida patanatomlar o‘rgatadi. 
2. Funksional 
o‘zgarishlar, 
elektrofiziologik 
jarayonlarni 
buzilishi, ya’ni qisqaruvchanlik, ekzo 
va endotsitoz, hujayra bo‘linishi, nerv 
va gumoral boshqaruv ta’sirlarini 
qabul qilishni hujayra tomonidan 
buzilishi bilan namoyon bo‘ladi. 
3. Fizik-ximik 
o‘zgarishlar, hujayra 
sitoplazma va yadro kolloidlarini 
disperslik 
darajasini 
pasayishi, 
sitoplazma qovushqoqligini ortishi, 
buyoqlarga 
nisbatan 
sorbsion 
hususiyatini 
pasayishi, 
suv-tuz 
almashinuvini 
buzilishi, 
hujayra 
shishi, atsidoz va hokazolar misol 
bo‘ladi. 
4. Bioximik o‘zgarishlar, hujayra ichida 
kreatininfosfat 
va 
ATF 
konsentratsiyasini pasayishi, aksincha 
ularni gidrolitik parchalanishida hosil 
bo‘lgan mahsulotlar, kreatinin, ADF, 
AMF, neorganik fosfat va boshqalarni 
ko‘payishi. Hujayra nafasi buziladi, 
glikoliz, proteoliz va dezaminlash 
jarayonlarini aktivlashuvi kuzatiladi. 
5. Termodinamik o‘zgarishlarda, oqsillar denanaturatsiyasi va koagulyatsiyasi 
kuzatiladi. 
Patogenez. Hujayra shikastlanishining patogenezini 6 ta: lipidga, kalsiyga 
eletrolit-osmotik, atsidotik, proteinli, nukleinlar kislotalarga bog‘liq mexanizmlarga 
bo‘lish mumkin. 
I. Hujayra shikastlanishini lipidlarga bog‘liq mexanizmi 
Hujayra shikastlanishini lipidlarga bog‘liq mexanizmi patogenezini, lipidlarni 
perekis oksidlanishi, plazmatik membranadagi fosfolipazalarni aktivatsiyasi va erkin 
yog‘ kislotalarni plazmatik membranaga detergent ta’sirlari tashkil qiladi. 

---

1. Lipidlarni perekis oksidlanishi deb, hujayra-membranasidagi fosfolipidlar 
tarkibiga kiruvchi to‘yinmagan yog‘ kislotalarni oksidlanishidan erkin radikallarni hosil 
bo‘lishi tushiniladi. Ushbu radikallarga O
-
2
– superoksid anion-radikal, N
*
vodorodli 
radikal, O
2
-singlet (qo‘zg‘algan) kislorodlar kiradi. 
Ushbu radikallarni shikastlovchi ta’sirini ikkita mexanizmi mavjud.