Муаллифлар: Абдурахманов. П., физика-математика фанлари доктори, профессор, Эгамов У., физика-математика фанлари


Download 1.32 Mb.
bet40/114
Sana28.12.2022
Hajmi1.32 Mb.
#1014128
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   114
Bog'liq
4. Абдурахмонов К.П., Эгамов У

Товушли линзалар, товуш таркаладиган мухитдаги тезлигидан фарк килувчи тезликка эга булган материаллардан фойдаланилади. Масалан, суюкликдан иборат булган мухитга мулжалланган товушли линзалар пластмассалардан тайёрланади.
Оптикадагига ухшаш, товушли ойна ва линзаларга бир - бирига карама - карши булган талаблар куйилади.
Товушли ойналар ультратовушли тулкинларни иложи борича тула кайтариш хусусиятига эга булишлари керак.
Шунинг учун ойнага мулжалланган модданинг тулкин каршилиги
<<р
Ц>> мухитнинг тулкин каршилигидан <<р2и2>> жуда куп марта катта булиши зарур.
Р2°2 1
у — г-2 2 >> j
Рх^1


Аксинча, товушли линзалар ультратовуш тулкинлари учун жуда хам тиник булиши керак. Шу сабабли, линзалар учун ишлатиладиган моддаларнинг тулкин каршилиги мухит каршилигига иложи борича тенг булиши керак, яъни у= 1.
Ультратовушларнинг тугри чизикли таркалиши конунига асосан, уларни дефектоскопия ва ультратовушли локацияда кулланилади.
Кучли ультратовушлар хосил киладиган товуш босимининг амплитудаси катта булгани туфайли, суюкликда кавитация ходисаси пайдо булади, яъни узлуксиз ички узилишлар хосил булади ва йуколиб туради. Натижада, суюкликда макроорганизмлар ва каттик жисмларнинг парчаланишига олиб келади.
Г аз, суюклик ва каттик жисмларда ультратовушларнинг таркалиши ва ютилишига боглик тажрибаларни кузатиш оркали моддаларнинг тузилиши, термодинамик хусусиятларини, молекуляр


197




жараёнлар кинетикаси, узаро таъсири, модданинг иссиклик сигими эластиклиги ва бошкаларга тегишли конуниятларни урганиш мумкин.
Епик хоналарда, деворлар орасидаги масофа кичик булгани учун, девордаги кайтган товуш (эхо), асосий товуш билан кушилиши мумкин.
Иккита мухит чегарасида товуш факат кайтиши эмас, балки ютилиши хам мумкин, чунки тулкин босими энергиясининг бир кисми кайтиши, колган кисми мухитга утиб тартибсиз молекулалар харакат энергиясига айланиши мумкин.
Назорат саволлари

  1. Товушнинг кучи, баландлиги ва тембрини тавсифлаб беринг?

  2. Товуш жадаллиги нима?

  3. Товушли линзалар ва ойналар кайси максадларда ишлатиладилар?

  4. Ультратовушларни хар хил мухитларда таркалиши ва ютилишини тушунтириб беринг?


198



Download 1.32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling