Muhandislik geologik tadqiqotlar

15.2. Yer osti suvlarining fizikaviy – kimyoviy xossalari.
Fizikaviy xossalari. Amaliy masalalarni hal qilishda yer osti suvlarining 
quyidagi fizikaviy xossalari o’rganiladi: harorati, rangi, hidi, mazasi, zichligi. 
Yer osti suvlarning harorati katta oraliqlarda o’zgarib, manfiy haroratdan, 
juda yuqori issiqlikkacha (100
0
C) o’zgarishi mumkin. Harorati bo’yicha ular; 
juda sovuq suvlarga (harorati 4
0
C dan past), sovuq suvlarga (harorati 4-20
0
C), iliq 
suvlarga (harorati 20-37
0
C), issiq suvlarga (harorati 37-42
0
C) va juda issiq 
(termal’no’y) suvlarga (harorati 42
0
C dan yuqori) bo’linadi. Manfiy haroratli yer 
osti suvlari doimiy muzgarchilik zonasida tarqalgan. Issiq va termal suvlar,
harakatdagi vulqonlar hududida tarqalgan va chuqur yer osti suvlari uchun 
xarakterlidir. Boshqa fizikaviy xossalar yer osti suvining harorati va tarkibidagi 
erigan moddalarning sifati va miqdoriga bog’liqdir.
4
0
C haroratdagi toza suvning eng yuqori zichligi - 1g /sm
3
ga teng. Uning 
tarkibidagi minerallarga qarab, zichligi ham o’zgarishi mumkin. Toza oqar suvlar 
kam minerallashgani bo’lganligi sababli, zichligi 1g /sm
3
yaqin. Minerallashgan 
okean suvlari (35 g/l) zichligi – 1,03... 1,08 g /sm
3
ga teng bo’lsa, sho’r suvlarniki 
esa (300 – 360 g /l) –1,15... 1,22 g /sm
3
ga teng.
Toza suv - rangsiz, mazasiz, hidsizdir. Suvning tarkibida organik modda-
lar, temir oksidlari suzib yuruvchi zarralar uning rangini xiralashtiradi, ta’mini esa
yoqimsiz qiladi. Ayniqsa oltin gugurt vodorodli suvdan aynigan tuxum hidi keladi, 
karbonat angidridli gaz suvni musaffo qilsa, kal’tsiy karbonat – suvga yoqimli
maza kiritadi. Osh tuzi suvni sho’r kilsa, magniy va sul’fat natriy tuzlari suvga 
achchiq ta’m kiritadi. Hamma tuzlar suvning tarkibida birgalikda bo’lsa, ta’mi 
achchiq - sho’r bo’ladi. Suvga meyo’rdagi tozalik kiritish uchun ularning 
miqdori 0,3 – 0,4 g /l  bo’lgani kifoya qiladi.