Muhandislik geologik tadqiqotlar

Kimyoviy tarkibi. Toza suv tabiatdagi moddalarni eritadigan yaxshi 
erituvchidir. Unda qattiq, suyuq va gaz holatidagi moddalar eriydi. Tabiatdagi har 
qanday suv, u yer ostida yoki yer ustidami tog’ jinslari bilan birlashganda, o’z 
tarkibiga kimyoviy elementlarni eritib oladi. Ularning mineral qismini belgilovchi 

---

126 
asosiy elementlar – karbonat, sul’fat, xlor, kal’tsiy, magniy, natriy tuzlaridir. 
Gazlardan kislorod, azot, uglerod, vodorod hisoblanadi. 
Texnikaviy 
maqsadlarda, 
ta’minotda, 
sug’orishda 
va 
qurilishda 
ishlatiladigan suvning qattiqligi, kislota, ishqorli xususiyati va agressivligi muhim 
xossa bo’lib hisoblanadi.
Suvning qattiqligi deganda uning tarkibidagi kal’tsiy va magniy tuzlari 
miqdoriga aytiladi. Suvning qattiqligi 2 xil: umumiy va doimiy qattiqliklarga 
bo’linadi. 
Umumiy qattiqlik suvdagi kaltsiy va magniyning tuzlarining umumiy
miqdorini belgilaydi. Karbonatni qattiqligi – kaltsiy va magniy karbonatlari tuzlari
miqdorini ifodalaydi. 
Suvni qaynatish chog’ida bu suvlarning bir qismi cho’kma holiga tushadi. 
Qattiqligi buyicha suvlarni quyidagi turlarga bo’linadi: 
Juda yumshoq suv – qattiqligi 1,5 mg/ekv 
Yumshq suv - qattiqligi 1,5...3 mg /ekv 
O’rtacha qattiq suv - qattiqligi 3...6 mg /ekv 
Qattiq suv - qattiqligi 6...9 mg /ekv 
Juda qattiq - qattiqligi 9 mg /ekv dan ko’p. 
Suvning kislota – ishqorlik xossalari pH simvoli orqali belgilanib, vodorod 
ionining teskari qiymati logarifmisiga tengdir, ya’ni рH qlg [H
Q
]. Нейтрал сув 
учун [H
Q
] q [ОH] q 10
–7
g/mol’, ya’ni rNq7 pH 

7 bo’lsa suv nordon, pH 

7 
bo’lsa suv ishqorli bo’ladi.