Muqaddima

YAQINDAN VA UZOQDAN KO‘RISH 
Ko
‘
zda nurlar sinishining (refraksiyaning) odatdan tashqari ikkita nuqsoni 
anomaliyasi) uchraydi. 
Ba‘zi odamlarda ko‗z soqqasining bo
‘
ylamla o‗qi o
‘
rtacha ko
‘
znikidan (2‘,‘ mm) 
kattaroq, boshqalarda kaltaroq bo`ladi. 0
‘
qi kalta ko
‘
zga- uzoqdan tushgan nurlar to
‘
r 
parda orqasida fokuslanadi. Demak, ko
‘
z akkomodatsiya mexanizmlarini ishga solmasa, 
uzoqdagi narsalarni aniq ko
‘
rmaydi. Kipriksimon muskul qisqarib, gavhar qavariqhgi 
oshsa, nurlarning sinish darajasi ortadi, ular to
‘
r pardaga fokuslanadi va uzoqdagi narsa 
ravshan ko
‘
rinadi. Bu holat gipermetropiya yoki uzoqdan ko`rish deyiladi (6‘- rasm). 
64-rasm.To‘g‘ri (a)yaqindan (6) va uzoqdan (b) ko‘ruvchi ko‘zlarda refraksiya 
sxemasi. 

---

254 
65-rasm. Yaqindan koVishni (а) m uzoqdan ko‗rislmi (b) linealar 
Ko‘zi mo'tadil bo`lgan odam akkomodatsiya mexanizmini faqat yaqindan qaraganda 
ishlatsa, gipermetropiklar yaqinga qaraganlarida ham, uzoqqa qaraganlarida ham bu 
mexanizmiami ishga soladilar. 
Gipermetropiklar (uzoqdan ko‘ruvchi kishilar) ko‘zining ravshan ko‘radigan eng 
yaqin nuqtasi oddiy emmetropic ko‘znikidan ancha uzoq masofada bo`ladi. Shuning 
uchun akkomodatsiya mexanizmlari toiiq ishlatilsa ham, gavhar nur lari to‘r pardaga 
fokuslab beradigan darajagacha qavarmaydi. Gipermetropik yaqin narsalarni ravshan 
ko‘rish uchun, o‘qish uchun ikki tomoni qavariq linzali ko'zoynakdan foydalanishi zarur. 
Gipermetropiyani presbiopiyadan (qarilikda uzoqdan ko'rishdan) farqlash kerak. 
Birinchi holat ko
‘
z soqqasining tuzilishidagi nuqsonga bog‘liq bo'lsa, presbiopiya 
akkomodatsiya yetishmovchiligidan kelib chiqadi. Har ikkala holatning o'xshash joyi bir 
xil, ya‘ni ikki tomoni qavariq linzalardan foydalanishadi. 
Ko'zning uzun o
‘
qi odatdagidan katta bolsa uzoqdan ko
‘
zga tushgan nurlar to
‘
r parda 
oldida, shishasimon tanada fokuslanadi. To
‘
r pardada esa uzoqdagi narsalarning xira aksi 
paydo bo`ladi. Bu holat miopiya yoki yaqindan ko
‘
rish deyi ladi. Miopik ko`zning aniq 
ko
‘
rishining eng uzoq nuqtasi cheksizlikdan ko'zga ancha yaqin masofaga ko'chadi. 
Uzoqni ravshan ko'rish uchun miopik ko
‘
zli odam ikki taraflama botgan linzadan 
foydalanishi zarur. Bunday linza gavhaming nur sindirish kuchi kamaytiradi va uzoqdan 
kelgan nurlarni to
‘
r pardada yutilishini ta‘minlaydi (65- rasm).