Oda genetikasiga doir masalalar to’plami

O‘g‘lining oilasi: 
P.
♀
X
D
X
D
x 
♂
X
d
Y
ranglarni daltonik 
normal ajratadi
g: X
D
X
d 
Y
F
2
: X
D
X
d 
- 
ranglarni normal ajratadi, ammo gen tashuvchi
 
X
D
Y - 
ranglarni normal ajratadi
Katta qizining oilasi: 
P.
♀
X
D
X
d
x
♂
X
D
Y
ranglarni
ranglarni
normal ajratadi normal ajratadi 
ammo gen tashuvchi
g. X
D 
X
D 
X
d 
Y 
F
2
: X
D
X
D 
- 
ranglarni normal ajratadi
X
D
X
d 
- 
ranglarni normal ajratadi, ammo gen tashuvhi
X
D
Y - 
ranglarni normal ajratadi
X
d
Y - 
daltonik
Kichik qizining oilasi: 
P.
♀
X
D
X
D
x 
♂
X
D
Y
ranglarni daltonik 
normal ajratadi 
g. X
D
X
D
Y
F
2
: X
D
X
D 
-
ranglarni normal ajratadi
X
D
Y - 
ranglarni normal ajratadi
62-masala. Jigarrang ko‘zli va ranglarni normal ajratuvchi ayol jigarrang ko‘zli 
va daltonik erkakka turmushga chiqqan. Bu oilada havorang ko‘zli va daltonik 

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
47 
bo‘lgan qiz tug‘ilgan. Keying farzandning ham hovorang ko‘zli va daltonik 
bo‘lishining ehtimolligi qanday? 
63 -masala.
* 
Daltonik erkak ranglarni normal ajratuvchi ayol bilan turmush 
qurgan. Bu oilada ranglarni normal ajratuvchi o‘g‘il va qizlar tug‘ilgan. Ular voyaga 
yetgach normal shaxslar bilan turmush qurishgan. Nevaralarning qaysi birida 
daltonizm kuzatiladi? Agarda nevaralar o‘rtasida qarindoshlik nikohi kuzatiladigan 
bo‘lsa, qaysi evaralar daltonizmga duchor bo‘ladilar? Bu oilaning taxminiy 
shajarasini tuzib, masalani yeching. 
Masalaning yechilishi: 
P.
ranglarni
daltonik
normal ajratuvchi
ranglarni normal ajratuvchi 
ranglarni normal ranglarni normal ranglarni
ammo gen tashuvchi 
ajratuvchi 
ajratuvchi 
ajratadi 
(1) (2) 
(3) (4) (5) (6) 
1 2 3 4 

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
48 
P.
♀
X
D
X
D
x 
♂
X
d
Y
ranglarni
daltonik 
normal ajratuvchi 
g. X
D
X
d 
Y
F
1
: X
D
X
d 
- 
ranglarni normal ajratadi, ammo gen tashuvchi
X
D
Y - 
ranglarni normal ajratadi
P.
♀
X
D
X
d 
x 
♂
X
D
Y
ranglarni normal ajratuvchi, ranglarni normal ajratuvchi 
ammo gen tashuvchi 
g. X
D 
X
D 
X
d 
Y 
F
2
: X
D
X
D 
(1) 
, X
D
X
d 
(2)
, X
D
Y
(3)
, X
d
Y
(4)
ranglarni
ranglarni normal ranglarni normal
daltonik 
normal ajratuvchi ajratuvchi, ammo gen ajratuvchi
tashuvhi 
P.
♀
X
D
X
D
x 
♂
X
D
Y
ranglarni normal ajratadi
normal ajratadi 
g. X
D 
X
D 
, Y
F
2
: (5) X
D
X
D 
- 
ranglarni normal ajratuvchi
(6) X
D
Y - 
ranglarni normal ajratuvchi
P.
♀
X
D
X
D
(5)
x 
♂
X
d
Y
(4)
ranglarni normal ajratuvchi
daltonik 
g. X
D 
X
d 
, Y
F
3
: X
D
X
d 
- 
ranglarni normal ajratuvchi, ammo gen tashuvchi
X
D
Y - 
ranglarni normal ajratuvchi
P.
♀
X
D
X
d  
(2)
x 
♂
X
D
Y
(6)
ranglarni normal ajratuvchi,
ranglarni normal ajratuvchi 
ammo gen tashuvchi 
g. X
D 
X
D 
X
d 
Y 
F
3
: X
D
X
D
(1)
, X
D
X
d 
(2)
, X
D
Y
(3)
, X
d
Y
(4)
ranglarni ranglarni normal ranglarni normal daltonik 
normal ajratuvchi ajratuvchi, ajratuvchi 
ammo gen
tashuvhi 

---

ODAM GENETIKASIGA DOIR MASALALAR TO‘PLAMI 
49 
Yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh tufayli uchinchi avlodda o‘g‘il 
evaralarning birida buvada bo‘lgan daltonizm kasalligi namoyon bo‘lganligini 
ko‘ramiz. 
64-masala.
* 
Odamlarda klassik gemofiliya X-xromosoma bilan birikkan 
retsessiv belgi sifatida naslga o‘tadi. Albinizm, autosomali retsessiv gen tomonidan 
boshqariladi.
Bu beligilar bo‘yicha ota-ona normal bo‘lgan bir oilada har ikki anomaliyaga 
ega bo‘lgan bola tugilgan. Bolaning har ikki belgi bo‘yicha genotipini aniqlang?
Masalaning yechilishi: 
Masalani yechishda talaba avvalo bir belgining jins bilan birikkan holda, 
ikkinchi belgining esa jins bilan birikmagan holda irsiylanishiga e’tibor berishi lozim. 
Belgi
Gen 
Gemofiliya
h 
Sog‘lom 
H 
Belgini rivojlantiruvchi gen X-xromosomada joylashgan. 
Albinizm
 a 
Normal pigmentlanish 
A 
Albinos bolaning tug‘ilishi uchun ota-onalar bu belgi bo‘yicha geterozigota 
bo‘lishlari kerak. Bolaning gemogilik bo‘lishi uchun ona bu kasallik geni bo‘yicha 
geterozigota bo‘lishi lozim. 
Ota-ona genotiplarini yozamiz. 
P.
♀
AaX
H
X
h 
x
♂
AaX
H
Y 
normal pigmentlanish,
normal pigmentlanish,
sog‘lom, ammo gen tashuvch 
normal 
g. A X
H 
A X
H 
A X
h 
a X
H 
a X
H 
A Y
a X
h 
a Y 
F
1
: AA X
H
X
H 
– 
normal pigmentlanishli, sog‘lom
Aa X
H
X
H 
– 
normal pigmentlanishli, sog‘lom
AA X
H
X
h 
– 
normal pigmentlanishli, sog‘lom, gen tashuvchi
Aa X
H
X
h 
– 
normal pigmentlanishli, sog‘lom, gen tashuvchi
Aa X
H
X
H 
– 
normal pigmentlanishli, sog‘lom

---