O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Bemorni jarrohlikdan keyin aravachadan o’rniga yotqizish 
Amallar ketma-ketligi: 
1. Bemorning yotoqxonasi qanday bo'lishini aniqlang (to'shagiga nisbatan 
nogironlar aravachasi: burchakka, parallel, ketma-ket, yopiq). 
2. Bemorga keladigan manipulatsiya jarayonini tushuntiring. 
3. Krovatga nisbatan nogironlar aravachasini joylashtirish uchun tavsiya etilgan 
usullardan birini tanlang. To'shak va gurney o'rtasida turish uchun etarli joy 
qoldiring. 
4. Bemorning yotog'ini tayyorlang. 
5. To'shak va aravaning uchta hamshirasi o'rtasida turing. Qo'lingizni 
bilagingizni bemor oldiga keltiring: 
• Bemorning boshida turgan hamshira o'ng qo'lini bemorning bo'yin va elkasiga, 
• chapga - bemorning qarama-qarshi tomonini uni quchoqlashi kabi qamrab 
olish; 
• O‘rtada turgan hamshira, o'ng qo'lini bemorning kuragi ostiga, chapdan esa - 
bel ostida olib boradi; 
• Bemorning chonoqda turgan hamshira bel sohasidan o'ng qo'lni, chapning esa 
bemorning tizzasi ostidadir. 
6. Bemorni nogironlar aravachasidan tortib: yotoqqa o‘tkaziladi. 

---

363 
7. Karavatning boshida turgan bir hamshira atrofida aylanadi va hamshiralar 
bemorni qo'llariga olib boradilar. 
8. Bemorni yotoqda ehtiyotkorlik bilan yotqizib, adyolni yoping va aravachani 
xonadan olib chiqing. 
Eslatma: Agar bemorda drenaj trubka yoki boshqa asboblar mavjud bo'lsa, 
drenajni ushlab turish uchun boshqa shaxsni jalb qilish kerak. 
Nazorat savollari: 
1. Jarrohlik usullari qanday? 
2. Operatsiyalarni tasniflash. 
3. Rejali operatsiya nima? 
4. Shoshilinch operatsiya nima? 
5. Diagnostik operatsiya nima? 
4.10. Hirurgik bemorlarni kuzatish va davolashdagi muolajalar. 
Bemorlarga sudna, siydikdon tutish va ularni tozalash 
Shifokor tomonidan tayinlangan tibbiy muolajalarni amalga oshirish 
paramedikal xodimlarning mas'uliyatidir. Bolalarning jarrohlik shifoxonasida, 
dori-darmonlar va jismoniy vositalar bilan davolashdan tashqari, jarohatlar va 
travmatik shikastlanish joylari uchun g'amxo'rlik muhimdir.
Jarrohlik bolimlarida ishlaydigan tibbiyot xodimlari turli xildagi 
boglamlarni qo'llash texnikasini yaxshi bilishlari kerak. Boglam turlarini 
o'rganish, ularni qo'llash usullari va ular qo'llanadigan maqsadlarni o'rganadigan 
tibbiyot bo'limi desmurgiya deb ataladi. Vazifasiga qarab, jarohatni qurishdan va 
mexanik tirnash xususiyati bilan himoya qiladigan himoya boglamlarni 
ajratiladi; bosib turuvchi - tananing har qanday qismiga qattiq bosim hosil qilish 
(qon ketishni to'xtatish uchun tez-tez ishlatiladi); xarakatni chegaralovchi - 
tananing zararlangan qismiga harakatsizlikni ta'minlaydigan boglamlar; 
tanasining biron bir qismini doimiy ravishda cho'zish orqali kengaygan bintlar; 
oklyzion boglamlar tana bo'shlig'ini yopishda boglamlarga ajratiladi. Boglam 
turlariga turiga qarab yumshoq va qattiq b‘oladi. Yumshoq, gazli mato, elastik, 

---

364 
tursimon bintlari, paxta matolari bilan bog'langan bintlarni o'z ichiga oladi. 
Qattiq boglamlar gips, maxsus plastmassalar, shinalar va boshqalarni ishlatadi. 
Ko'pincha tozalovchi hukna ishlatiladi. Tozalovchi hukna qabziyatlarda 
va jarrohlik, radiologik ko'rikdan, rektoromanoskopiyadan oldin qullaniladi. 
Huknadan maqsad anus orqali yo‘gon ichakka suv yborish bilan ichak 
b‘oshligini tozalash va ichak devor xarakatini rag'batlantirishdan iborat. 
Ishlatiladigan suyuqlikning harorati va hajmi juda muhim. Ushbu muolaja, har 
qanday boshqa muolaja kabi, muayyan mahorat talab qiladi. Bolaga huknadan 
oldin qovugini bo‘shatish so‘raladi va yon tomonga etqizilib oyoqlari bukilgan 
holatda tana ostiga kleyonka yozilgan holda bo‘ladi. Muolajani bajarishda rezina 
qo'lqoplar va uzun fartuk taqiladi. Malum miqdorda suv bilan to'lgan krujka 
kushetkadan taxminan 1 m yuqorida balandlikda osilgan bo'ladi (krujka tubidagi 
aylana teshik orqali rezina naycha kirgiziladi va rezina yoki plastmassa uchi 
ishlatiladi). Uchi qalin vazelin moyi yoki boshqa yog surilib to‘gri ichakka 4 - 5 
sm chuqurlikda kiritiladi. Uchlikni erkin va sekin kiritish kerak. Keyin 
suyuqlikning oqimi ochiladi va uning zichligi sozlanadi. Yaxshi hukna bo‘lishi 
uchun suv kamida 15-20 daqiqadan so‘ng hojatga o‘tirgizish maqsadga 
muvofiqdir. Bu muolajada axlatni teksirish, begona moddalar borligi (qon, 
shilliq va hokazo) qayd qilish va har qanday holatda ham hamshiralar va 
ayniqsa, bemorlar ma'lumotiga tayanish lozim emas. Bolaning yoshini inobatga 
oling. Misol uchun, bir yoshgacha bo'lgan bola uchun 200 ml etarli suv hajmi 
bo'lardi, lekin maktabgacha yoshdagi bir bola uchun bu miqdor etarli emas, va 
klizma kerakli ta'sirga ega bo‘lmaydi. Shuning uchun, siz doimo shifokoringiz 
bilan bemorni qanday miqdorda suyuqlikka sarflashingiz kerakligini 
tekshirishingiz kerak.