O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Ichki daromadlilik stavkasi (IRR)

• IRR = loyihaning NPV darajasi nolga teng bo‘lgan diskontlash stavkasi.

  
  

• Ko‘rsatkich kiruvchi va chiquvchi pul oqimlari loyihaning hayotiy siklining turli paytlarida yuzaga kelishi mumkinligini hisobga olgan holda foizlarda ifodalangan investitsiyalardan o‘rtacha foydani aks ettiradi.

  
  

• Qaror qabul qilish qoidasi: IRR kapital qiymatidan yuqori bo‘lgan loyihalar qabul qilinadi; IRR qanchalik yuqori bo‘lsa, loyiha shunchalik jozibador bo‘ladi.

  
  

• Ushbu ko‘rsatkich, odatda, aniq hisoblanmaydi; bunda sinov va xatolar usulini qo‘llash lozim.

  
  

• IRR bo‘yicha xulosalar:

  
  

• Bu usul aksiyadorlar farovonligini oshirish vazifasi bilan bevosita bog‘liq emas. U, odatda, NPV bilan bir xil natija beradi, lekin turli ko‘lamdagi raqobatlashuvchi loyihalar mavjud bo‘lgan vaziyatda u odamni chalkashtirishi mumkin;

  
  

• usul pul oqimlarining vaqt jihatini hisobga oladi;

  
  

• usul barcha muhim ma‘lumotlarni hisobga olish imkonini beradi;

  
  

• Har doim ham amaliyotda qo‘llash mumkin bo‘lgan aniq natijalarni bermaydi:

  
  

• ko‘pincha loyihaning hayot sikli davomida moliyalashtirishga xarajatlar o‘zgarishiga dosh berolmaydi;

  
  

• nostandart pul oqimlari kuzatilganda, to‘plam yoki IRR mavjud emasligi muammosi yuzaga keladi;

  
  

• NPV usulidan ortda qoladi.

  
  

Qoplash davri (PBP)

• PBP = boshlang‘ich investitsiyadan chiquvchi pul oqimlari kiruvchi pul oqimi hisobiga o‘zini qoplashi uchun talab qilingan vaqt davri.

  
  

• Qaror qabul qilish qoidasi: PBPsi belgilangan maksimal muddatdan oshmaydigan loyihalar qabul qilinadi; PBP qanchalik qisqa bo‘lsa, loyiha shuncha jozibali bo‘ladi.

  
  

• Diskontlangan PBPni olish uchun diskontlangan kelgusi kiruvchi oqimlarni qo‘llash yo‘li bilan biroz yaxshilanishi mumkin.

  
  

• PBP bo‘yicha xulosalar:

  
  

• Usul bank aksiyadorlarining farovonligi bilan bog‘liq emas; qoplash sanasi kelgandan so‘ng kiruvchi pul oqimlarini e‘tiborsiz qoldiradi.

  
  

• Usulning “diskontlanmagan” varianti pul oqimlarining vaqt jihatini yaxshi hisobga olmaydi.

  
  

• Muhim ma‘lumotlarning salmoqli miqdorini e‘tiborsiz qoldiradi.

  
  

• Usul har doim aniq natijalar bermaydi va amaliyotda qo‘llash uchun noqulay bo‘lishi mumkin.

  
  

• NPVdan sezilarli darajada ortda qoladi, ammo tushunish oson va likvidlilikni baholash imkonini beradi, bu uning keng qo‘llanilishiga olib kelishi mumkin.